Του Ανδρέα Ανδρέου
Φτάσαμε στο τέλος της δεύτερης πενταετίας διακυβέρνησης του Νίκου Αναστασιάδη συμπληρώνοντας έτσι συνολικά δέκα χρόνια πορείας.
Η κτηματαγορά αντικατοπτρίζει το οικονομικό κλίμα όπως αυτό διαμορφώνεται με την εφαρμογή μέτρων και πολιτικών σε πολλά πεδία, όπως αυτά που έχουν μακροοικονομική και μικροοικονομική εμβέλεια, που δημιουργούν συνθήκες οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας, που έλκουν επενδύσεις τόσο σε παραδοσιακούς τομείς αλλά και σε νέους ραγδαία αναπτυσσόμενους τομείς, όπως είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι νεοφυείς επιχειρήσεις, το headquartering κλπ.
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της κτηματαγοράς είναι πως η ανταπόκρισή της δεν είναι άμεση με την εφαρμογή τέτοιων μέτρων και πολιτικών. Σχεδόν πάντα υπάρχει μια χρονική υστέρηση – όπως άλλωστε ισχύει σε κάποιο βαθμό και για την υπόλοιπη οικονομία. Είναι γι’ αυτό που λέμε πως προσομοιάζει την πλοήγηση ενός καραβιού παρά την οδήγηση ενός αυτοκινήτου.
Τα χρόνια που προηγήθηκαν του 2013, η κτηματαγορά ήταν σε συνεχή πτώση – τόσο σε αριθμό συναλλαγών, όσο και σε ύψος αξίας συναλλαγών. Το 2013 επήλθε αλλαγή διακυβέρνησης και συνάμα το φιτίλι της βόμβας που έκαιγε την προηγούμενη πενταετία έφθασε στο τέλος του με αποτέλεσμα η βόμβα να εκραγεί λίγες μέρες μετά.
Το 2013 ήταν η δυσκολότερη χρονιά για όλους, της κτηματαγοράς μη εξαιρουμένης, η οποία έφθασε στο ναδίρ της. Ήταν συνάμα και η χρονιά που σηματοδότησε την απαρχή πολυάριθμων μεταρρυθμίσεων σε όλα τα επίπεδα στη βάση του μνημονίου με την Τρόικα και οι οποίες συνεχίστηκαν μετά την έξοδο από το μνημόνιο μέχρι και σήμερα.
Το 2014 ήταν η χρονιά που έβαλε ένα φρένο στην κατολίσθηση των προηγούμενων ετών. Παρόλο που ο βαθμός δυσπιστίας ήταν μεγάλος και το επενδυτικό κλίμα βαρύ λόγω των τεράστιων πληγών που επέφερε ο τραπεζικός τομέας, εντούτοις οι έντονες συλλογικές προσπάθειες σταθεροποίησης του συστήματος άρχισαν να αποδίδουν καρπούς.
Το 2015 χαρακτηρίστηκε από μικρές επενδυτικές ανάσες που ήταν όμως αρκετές για να χαράξουν μια νέα πορεία με θετικό πρόσημο. Στο δεύτερο μισό του έτους άρχισαν δειλά – δειλά να γίνονται οι πρώτες αναδιαρθρώσεις δανείων όπου το εργαλείο της ανταλλαγής χρέους με ακίνητα θα αποτελούσε την απαρχή μιας νέας εποχής τόσο στην κτηματαγορά, όσο και στον τραπεζικό τομέα.
Το 2016 ήταν η χρονιά που εδραίωσε την αλλαγή του επενδυτικού κλίματος στην κτηματαγορά. Οι αναδιαρθρώσεις μπήκαν σε πλήρη ανάπτυξη, γεγονός που εξέλιξε τις τράπεζες σε μεγάλες κτηματικές εταιρείες, μειώνοντας συνάμα τον ιδιωτικό δανεισμό που ήταν βασικό ζητούμενο. Παράλληλα άρχισαν να έχουν αποτέλεσμα τα μέτρα και τα κίνητρα επενδύσεων που εφαρμόστηκαν το προηγούμενο διάστημα, αυξάνοντας τις επενδύσεις σε ακίνητη ιδιοκτησία. Μέσα από αυτό άρχισε να δημιουργείται και ο νέος τομέας των ψηλών κτηρίων που άλλαξε για πάντα τον κτηματικό χάρτη στην χώρα μας, αλλά και των μεγάλων σύνθετων αναπτύξεων. Νοείται πως παράλληλα οι μικρές αναπτύξεις μπήκαν σε πορεία πλήρους άνθισης.
Το 2017 ήταν μια χρονιά που σε γενικές γραμμές κράτησε την πορεία ανάκαμψης του 2016, όπου για κάποιες επαρχίες ήταν καθαρά ανοδική, ενώ για κάποιες άλλες ήταν περισσότερο σταθεροποιητική. Ήταν και χρονιά Κυπριακού, αλλά και προεκλογικού (Προεδρικές 2018), οπόταν ήταν φυσικά αναμενόμενο να υπάρξει μια σχετική συγκράτηση.
Η διετία 2018 και 2019 ήταν περισσότερο σταθεροποιητική. Εδραιώθηκαν δηλαδή οι επενδύσεις σε ακίνητη ιδιοκτησία με τις συναλλαγές να βρίσκονται σε επίπεδα πέραν του φράγματος των 14.000 μοναδικών συναλλαγών ετησίως και τον όγκο συναλλαγών να φλερτάρει με το ποσό των €3,5 δισ. ετησίως. Για σκοπούς σύγκρισης να αναφέρουμε πως το 2013 οι συναλλαγές ήταν κάτω των 8.000 και ο όγκος συναλλαγών μόλις που άγγιξε τα €1,3 δισ. Δηλαδή μέσα σε 5-6 χρόνια είχαμε μια αύξηση στις συναλλαγές της τάξης του 75% και μια αύξηση 170% στον όγκο συναλλαγών.
Το 2020 ήταν η χρονιά που έβαλε ταφόπλακα στο κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα, όμως οι καρποί του έθρεψαν σε κάποιο βαθμό ολόκληρη σχεδόν την χρονιά. Το γεγονός όμως επισκιάστηκε πλήρως από την πανδημία και τα απανωτά lockdown γι’ αυτό και βλέπουμε μια σημαντική πτώση στη δραστηριότητα του 2020. Παρά τους περιορισμούς, είχαμε πέραν των 12.700 μοναδικών συναλλαγών, ενώ αντάλλαξαν χέρια ακίνητα αξίας πέραν των €2,5 δισ.
Με την άρση των πλείστων περιορισμών το 2021 η κτηματαγορά ανάκαμψε σχετικά άμεσα αποτυπώνοντας ένα νέο πρόσωπο επενδυτικού ενδιαφέροντος για την χώρα μας: αυτό που έπρεπε από πάντα να επιδιώκουμε, ένα πρόσωπο λιγότερο τυχοδιωκτικό και σχεδόν αποκλειστικά βασισμένο σε πραγματικά υποσχόμενους τομείς της οικονομίας μας. Το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα καλώς υπήρξε και εξυπηρέτησε τους σκοπούς επανεκκίνησης της οικονομίας, αλλά κακώς αφέθηκε ανεξέλεγκτο να μας κάνει διεθνώς ρεζίλι και να τύχει εκμετάλλευσης από πολύ λίγους.
Βάζοντας στην εικόνα και το 2022 και μιλώντας με όρους σχετικότητας για την κτηματαγορά, η ανάκαμψη ήταν το απόλυτο «Vshape» που τόσοι και τόσοι φοβόντουσαν πως ήταν άπιαστο όνειρο κατά την πανδημία. Το 2022 όπως τονίσαμε κατ’ επανάληψη, ήταν η καλύτερη χρονιά από το 2007, με τις συναλλαγές να εκτοξεύονται στις 18.400 και τον όγκο συναλλαγών στα €4 δισ.
Σε αυτόν τον τομέα, λοιπόν, βαθμολογούμε την απερχόμενη κυβέρνηση με άριστα.
