Του Ανδρέα Ανδρέου
Ούτε λίγο ούτε πολύ, ό,τι πούμε ισχύει για τα κέντρα όλων των πόλεων της χώρας μας, με τις διαφοροποιήσεις να εστιάζονται περισσότερο αφενός στο πώς ορίζεται το κέντρο της κάθε πόλης και αφετέρου στο τι έργα έγιναν και γίνονται εντός και στην περιφέρεια αυτών των κέντρων.
Παρόλο που δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός του «εξευγενισμού», εντούτοις μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε, στη βασική του μορφή, σαν την εξελικτική πορεία της αλλαγής του χαρακτήρα μιας περιοχής με την εισροή ατόμων (και επιχειρήσεων) με μεγαλύτερη οικονομική επιφάνεια που σιγά-σιγά εκτοπίζουν τους παραδοσιακούς κατοίκους (και επιχειρήσεις) που στην πλειοψηφία τους συνήθως είναι χαμηλότερης οικονομικής επιφάνειας.
Ο εξευγενισμός δεν είναι θέμα μονοδιάστατο. Αντιθέτως, είναι πολυσύνθετο και πολυδιάστατο και έχει τα θετικά αλλά και τα αρνητικά του.
Στα θετικά του συνήθως εντάσσονται η μείωση στην εγκληματικότητα, η αύξηση της αξίας των ακινήτων, η ενθάρρυνση της ανάπτυξης και η αύξηση της βιωσιμότητάς της, η σταθεροποίηση των περιοχών που βρίσκονται σε παρακμή, η αύξηση στην κοινωνική σύνθεση, η αύξηση των δημοσιονομικών εσόδων σε τοπικό επίπεδο κ.λπ.
Στα αρνητικά του εντάσσονται η μείωση στην προσιτή στέγαση, η «εκδίωξη» πληθυσμού μέσω αυξήσεων σε τιμές και ενοίκια, η μείωση του ενδιαφέροντος στην πολιτική συμμετοχή, η απώλεια κοινωνικής ποικιλομορφίας με τη δημιουργία πλούσιων γκέτο κ.λπ. Είναι δε φανερό, πως κάποια θετικά και αρνητικά μπορεί να είναι αλληλοσυγκρουόμενα ή να εντάσσονται και στις δύο κατηγορίες επειδή παίζει ρόλο από ποια οπτική γωνία το βλέπει κάποιος.
Φυσικά θα εθελοτυφλούσαμε αν βλέπαμε τον εξευγενισμό σαν μια αρνητική έννοια. Ειδικά στην περίπτωσή μας, είναι περισσότερο το αποτέλεσμα μιας σειράς από κακούς χειρισμούς και αποτυχίας από το να ξεχωρίσουμε το δάσος από το δέντρο. Η γενεσιουργός αιτία ήταν η αστική εξάπλωση. Μια εξάπλωση που ενθαρρύνθηκε σε μεγάλο βαθμό από την αλόγιστη επέκταση των πολεοδομικών ζωνών και την αποκέντρωση υπηρεσιών, χωρίς να γίνεται ορθολογιστική αξιοποίηση των μέγιστων δυνατοτήτων των παραδοσιακών αστικών περιοχών.
Αυτό επέφερε στην πορεία του χρόνου την υποβάθμιση των αστικών κέντρων, βάζοντάς τα σε μια παρατεταμένη φθίνουσα πορεία όπου οι υποδομές έφθασαν σε σημείο αχρήστευσης, ο παραδοσιακός πληθυσμός εγκαταστάθηκε αλλού, και το real estate αφέθηκε έρμαιο της φθοράς του χρόνου, του καιρού και της νέας κουλτούρας αφού οι νέοι χρήστες του ήταν σε μεγάλο βαθμό άτομα χαμηλής εισοδηματικής στάθμης –είτε οικονομικοί μετανάστες ή/ και αιτητές ασύλου– που καμία σχέση δεν έχουν με το τι θεωρούμε παραδοσιακό πληθυσμό.
Όταν ένα κέντρο παραπαίει, έρχεται η στιγμή που καθιστά την ανάπλαση αναγκαία και επιβεβλημένη. Η αστική ανάπλαση δεν μπορεί να αποτελείται από μεμονωμένες πράξεις αναπλάσεων δημοσίων ή ιδιωτικών έργων. Η αστική ανάπλαση στόχο έχει την πρόκληση αλλαγών στην κοινωνικοοικονομική σύνθεση των κατοίκων της περιοχής της.
Έχοντας αυτό υπόψη, δεν είναι υπερβολή αν πούμε πως τα αστικά κέντρα όλων των πόλεών μας έχουν μεγάλο δρόμο να διανύσουν μέχρι να θεωρηθούν εξευγενισμένα.
Όλα όμως βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο ολοκλήρωσης και αυτό είναι λογικό, αφού το κάθε ένα είχε ένα διαφορετικό σημείο εκκίνησης, μια διαφορετική τοπική αρχή με διαφορετικά οράματα, διαφορετικές προτεραιότητες και διαφορετική οικονομική άνεση και διαχείριση πόρων.
Παράλληλα, το κεντρικό κράτος απέτυχε στο να δημιουργήσει εκείνο το πλέγμα κινήτρων, αντικινήτρων, θέσπιση αποδοτικών διαδικασιών και εκμετάλλευση του θετικού οικονομικού κλίματος έτσι ώστε να προωθηθεί ο εξευγενισμός των αστικών κέντρων με τον σωστό τρόπο.
Στην μέχρι τώρα πορεία προς τον εξευγενισμό των κέντρων, η Λευκωσία φαίνεται να πετυχαίνει πιο πολλά από τα θετικά του και η Λεμεσός να πετυχαίνει πιο πολλά από τα αρνητικά του, με τις υπόλοιπες πόλεις να κινούνται ενδιάμεσα. Τα κλειδιά προς το μέλλον βρίσκονται στην επιτυχία ή όχι της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στις έξυπνες λύσεις που μπορεί να προωθήσει το κεντρικό κράτος. Είναι αναγκαίο οι τρεις πυλώνες να συνεργαστούν άψογα. Ο χρόνος θα δείξει.
Ο κ. Ανδρέας Α. Ανδρέου, MRICS, είναι CEO της APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors.
