Της Ελένης Ξένου
Είναι αυτή η φωτογραφία που με στοιχειώνει από προχθές. Δείχνει τα άλογα που τρέχουν να σωθούν από φωτιά. Πίσω οι φλόγες έχουν σκεπάσει τον ουρανό. Θυμάμαι τα λόγια της Ζυράννας και κείνη την ιστορία που μου είχε διηγηθεί. Κάποιοι άνθρωποι πιάσανε ένα λύκο, τον σταυρώσανε πάνω σε ξύλα χωρίς να τον σκοτώσουν και τον περιέφεραν στην αγορά. "Από κείνη κιόλας την στιγμή τάχτηκα με την πλευρά του λύκου, το αδιανόητο βλέμμα του με σημάδεψε για πάντα και με ακολουθεί” είπε η Ζυράννα. Και ύστερα ψυθίρισε πως “κάποια πράγματα ή σε αφήνουν στον τόπο ή σε κάνουν ποιητή”. Βλέπω τα άλογα να τρέχουν φοβισμένα και σκέφτομαι: Όταν δεν συμβαίνει τίποτα από τα δύο, όταν δεν μένεις στον τόπο ή δεν γίνεσαι ποιητής, πώς διαχειρίζεσαι την πραγματικότητα; Πως την αντέχεις; Τα άλογα τρέχουν να σωθούν. Οι άνθρωποι τρέχουν να σωθούν. Τα σπίτια καίγονται. Τα χρόνια καίγονται. Τα δέντρα καίγονται αλλά δεν μπορούν να τρέξουν. Αν μπορούσαν θάχανε φύγει από κοντά μας εδώ και καιρό.
Το θερμόμετρο όλο και ανεβαίνει, η άσφαλτος ζεματάει τις πατούσες, “στις πατούσες είναι όμως που κρύβεται” όπως γράφει η Τοκαρτσούκ “όλη η γνώση για τον Άνθρωπο, εκεί κυλάει από το σώμα το βαθύ νόημα του ποιοί πραγματικά είμαστε και ποιά η σχέση μας με την γη, οι πατούσες είναι τα βύσματα που μας συνδέουν μ’αυτήν” , τώρα όμως καίγονται, χάνεται η σύνδεση, γινόμαστε όλο πιο ξένοι και απόκομμένοι. Στην πόλη οι πόρτες και τα παράθυρα κλειστά μην εισβάλει μέσα ο ζεματιστός αέρας, τα κλιματιστικά βούιζουν σαν θηρία, είναι και κάποιοι που δεν τα ανάβουν, τους τρομακρατούν οι λογαριασμοί, κάθονται δίπλα από ανεμιστήρες και δυσκολεύονται να αναπνεύσουν, γνοιάζεσται όμως στ’αλήθεια κανείς; Όταν δεν μένεις στον τόπο και δεν γίνεσαι ποιητής, τί κάνεις; Πώς αντέχεται η πραγματικότητα;
Το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής δεν εμφανίστηκε από το πουθενά. Δεν είναι το αποτέλεσμα μιας στροφής της μοίρας ή του πεπρωμένου, αλλά κάποιων πολύ συγκεκριμένων κινήσεων και αποφάσεων, οικονομικών, κοινωνικών και των συναφών με το μέλλον του κόσμου. “Η απληστεία", λέει η Τοκαρτσούκ, “η ασέβεια προς την φύση, ο εγωισμός, η έλλειψη φαντασίας, η ατελείωτη αντιπαλότητα και η έλλειψη ευθύνης έχουν υποβιβάσει τον κόσμο στην κατάσταση ενός αντικειμένου που μπορεί να κοπεί σε κομμάτια, να εξαντληθεί και να καταστραφεί”. Και να καεί από την μια στιγμή στην άλλη. Και τώρα τα άλογα τρέχουν. Η χαίτη τους ανεμίζει στον ζεστό αέρα. Πίσω καπνοί. Τα χωριά εκκενώνονται. Οι άνθρωποι πάνε προς στην μεριά της θάλασσας. Ο ουρανός φλέγεται. Ο δημοσιογράφος Jeff Goodell στο βιβλίο του “The Heat Will Kill You First” γράφει πως ένας θερμότερος κόσμος θέτει σε κίνδυνο τους πιο ευάλωτους – τους ηλικιωμένους, τους ασθενείς, τους φτωχούς και οι φαινομενικά άτρωτοι που πιστεύουν ότι οι πόροι τους θα τους γλιτώσουν, κοροϊδεύουν τους εαυτούς τους. Και ένοχος για όλα αυτά δεν είναι κανείς άλλος παρά εμείς οι ίδιοι. Αυτή είναι η πραγματικότητα και η πραγματικότητα με αναστατώνει όλο και περισσότερο, αισθάνομαι αυτό που γράφει ο Πεσσόα, το “να μην μπορεί η ψυχή να πάρει ανάσα”.
Πριν μερικούς μήνες καθόμουνα με την φίλη μου σε ένα παραλιακό εστιατόριο στο Τέλ Αβίβ και χαζεύαμε τα άλογα που κολυμπούσαν στην θάλασσα, ήταν απόγευμα, λίγο πριν πέσει ο ήλιος. Κάναμε σαν μικρά παιδιά από την χαρά μας, θέλαμε κολυμπήσουμε μαζί τους, να παίξουμε με την ουρά τους, να τα φωτογραφίσουμε, η εικόνα τους στο νερό είχε τόση ειρήνη μέσα της ώστε προς στιγμή το νιώσαμε σαν βεβαιότητα ότι θα νικήσει το καλό. Η φίλη μου μου τηλεφώνησε τις προάλλες, μου είπε πως δεν πάει πια στην παραλία, ούτε και τα άλογα πάνε, μου είπε πως οι δρόμοι έχουν γεμίσει με διαδηλωτές που διαμαρτύρωνται, η πολιτική κατάσταση στην χώρα έχει γίνει αφόρητη είπε, και εδώ αφόρητη είναι, μόνο που εμείς παριστάνουμε πως δεν είναι αφόρητη, της απάντησα, πως ο καύσωνας, οι φωτιές, τα χρόνια μας που καίγονται δεν είναι θέμα πολιτικό. Κλείνοντας το τηλέφωνο αναζήτησα και πάλι τα λόγια του Πεσσόα: “Ο κάθε ανθρωπος που είναι προικισμένος με μια ευαισθησία δίκαιη και ένα ορθολογισμό αισθάνεται πως το κακό και η αδικία τον αφορούν και επιδιώκει να τα διορθώσει αρχίζοντας από τα πιο κοντινά: και το πρώτο είναι ο εαυτός του”. Προσπαθούμε άραγε να διορθωσουμε τους εαυτούς; διερωτήθηκα. Μας ενδιαφέρει να σταματήσει κάποτε αυτός ο παραλογισμός; Ή μήπως καλύτερα να διαλέξω εκείνο το στίχο της Δημουλά για επίλογο, που λέει…”Είμαι λίγο θυμωμένη όπως αντιλαμβάνεστε. Με εμένα. Διότι θα έπρεπε να έχω ωριμάσει. Να μην απορώ με τίποτα”.
