Ψυχές αλήτικες

Το φεγγάρι μια λεπτή φέτα στον ουρανό και ο ουρανός από ώρα χρωματισμένος με την γλυκύτητα του δειλίνου. Κατευθύνομαστε προς τις Πλάτρες, το κρύο τσουχτερό, ανοίγω πότε πότε το παράθυρο να μυρίσω τα πεύκα και να νιώσω στο πρόσωπο μου την αύρα του χιονιού σαν καθαρότητα. Πόσο όμορφα τα βουνά μας, λέω στο Χ και το λέω με ένα αυθορμητισμό σχεδόν παιδικό, μια παραδοχή που με ανακουφίζει ως ένδειξη πως επανέρχομαι στο κέντρο μου. Είμαστε καθοδόν για την έκθεση που διοργανώνει το Celadon Center for Arts & Ecologies στο Ξενοδοχείο Μινέρβα, μια έκθεση εστιασμένη στο ζωγραφικό έργο του Νίκου Νικολαίδη, ο οποίος ήτανε περισσότερο γνωστός σαν συγγραφέας, έκανε όμως σπουδαίες ζωγραφιές περιπλανώμενος πότε στα βουνά της Κύπρου και πότε σε κείνα του κόσμου. Έχω περιέργεια αυθεντική να τον “γνωρίσω” μέσα από τις ζωγραφιές του, με συναρπάζει ο τρόπος που έζησε, αυτή η επιθυμία του για διαρκή περιπλάνηση και εξερεύνηση που ο ίδιος την συνταύτιζε με επιθυμία για μια ήσυχη ζωή με την φύση για συντροφιά.


Τοπίο στο Σινά. Συλλογή Μαρίας και Κατερίνας Αδαμαντίδου

Έχω όμως και μια μικρή ανάθεση να εκπληρώσω και αυτός είναι ακόμα ένας λόγος που θα βρεθώ σε λίγο στην έκθεση του Celadon. Θα μιλήσω-στα πλαίσια ενός κύκλου αναγνώσεων- για την σχέση του Νικολαίδη με τον Τεύκρο Ανθία και “τα Σφυρίγματα του Αλήτη”, που είναι ένα από τα βιβλία που επιβιώσαν της συλλογής του. Τις μέρες που προηγήθηκαν λοιπόν, έψαξα σε παλιές εφημερίδες, βρήκα τί έγραψε ο Ανθίας για το Νικολαίδη, βρήκα και μια συνέντευξη που του πήρε το 1939, διάβασα δύο και τρείς φορές τα “Σφυρίγματα” και ειδικά τον “Επίλογο” που ήτανε το αγαπημένο ποίημα του πατέρα μου και αυτό που προσπαθώ να πω είναι πως ήταν ένα ψάξιμο που με συνεπήρε όσο με συνεπαίρνει τώρα αυτή η καταπράσινη διαδρομή που μοιάζει με ταξίδι υπερβατικό. Πάνω από όλα βρήκα συναρπαστική την διαπίστωση πως ήτανε και οι δύο τους-Νικολαίδης και Ανθίας- ψυχές αλήτικες, όχι με την σημερινή παραποίηση της λέξης αλλά με την αυθεντική της έννοια, εκείνη δηλαδή που είναι ραντισμένη με τη μυρωδιά της ασυμβίβαστης θέσης και θέασης της ζωής. Περιπλανώμενοι και αλήτες κι’αυτό τί σήμαινε; Μια διαρκή συνδεσιμότητα με την φύση, με τον ουρανό, τα άστρα, τα δέντρα, τα πουλιά, το σύμπαν ολόκληρο, μόνο έτσι ανέπνεαν και μέσα από αυτή την καθαρή αναπνοή ψυχανεμίζονταν τον αληθινό τους εαυτό. Τί έψαχναν στις διαδρομές και στις περιπλανήσεις τους;

Βουνά (Κύπρος), ιδιωτική συλλογή

Ο Τεύκρος Ανθίας το είπε σε μια πρόταση κι’αυτή είναι αρκετή: Ένα σύμπαν έξω από την αλλοτρίωση και τη μιζέρια. Κι’αυτό δυστυχώς ακόμα να βρεθεί…Ξέρεις τί έκανε ο Ανθίας όταν ήτανε 4-5 χρονών, λέω κάποια στιγμή στο Χ, ενώ διασχίζουμε τα πανύψηλα πεύκα κάτω από το βλέμμα του νεογέννητου φεγγαριού. Πήρε τους δρόμους και τα μονοπάτια, στο χωριό του την Κοντέα, και χάθηκε, του λέω. Και όταν τον βρήκε η μάνα του και του έβαλε τις φωνές εκείνος της είπε “μην φωνάζεις μάνα, πήγα να βρώ τον ήλιον”. Πόσο μ’άρεσε αυτό το περιστατικό. Ήταν όμως και κάτι άλλο που τους έδενε, κάτι που δεν είναι ξέχωρο από την αλήτικη τους φύση. Ποιό είναι αυτό; Ότι κάποτε τους χαρακτήρισαν και τους δύο “μεγάλους αγνοημένους”. Μπορεί όμως στ’αλήθεια μια αλήτικη ψυχή να νιώθει αγνοημένη; ρωτώ τον Χ. Φαινομενικά μόνο, απαντά εκείνος. Στην πραγματικότητα και στο βάθος της ύπαρξης της αυτό που ισχύει είναι ό,τι έγραψε ο Ανθίας στο αποχαιρετιστήριο του γράμμα προς τον Νικολαίδη, τότε που έμαθε πως εκείνος πέθανε. Ανακατεύω τις σημειώσεις μου, το βρίσκω και το διαβάζω φωναχτά παρότι οι στροφές του δρόμου και η ομίχλη με δυσκολεύουν. Του γράφει ο Ανθίας: “Λάθος σε είπαν τον μεγάλο αγνοημένο διότι ήσουν ο “μεγάλος αγνοητής”. Αγνοούσες κάθε επίπλαστο, κάθε τυμπανοκουρσία, κάθε υποχώρηση ή αβαρία. Και για να κρατήσεις αυτή την τακτική που όλοι εμείς-αλίμονο-δεν κατορθώσαμε να κρατήσουμε σαν ανθρώποι, αυτοκαταδικάστηκες (και πόσο ωραία ένιωθες σ’αυτή την καταδίκη) στην μοναξιά και στη στέρηση. Έτσι εσύ ο σεμνός “αγνοητής” πέρασες την ζωή σου ευθυτενής. Όλορθος. Όπως το δέντρο…”. Όλόρθος όπως το δέντρο!

Φτάνουμε στο ξενοδοχείο Μινέρβα. Αρχίζει να βρέχει καταρρακτωδώς. Μέσα ωστόσο υπάρχει μια αλλιώτικη ζεστασιά που δυσκολεύομαι να την περιγράψω. Ίσως είναι η αύρα της όλορθης ψυχής που περιπλανιέται στα ζωγραφισμένα βουνά. Ίσως είναι που…”πλάτυνε η σκέψη την ζωή τόσο πολύ, τόσο πολύ που έκανε ο άνθρωπος την γη και όλο το σύμπαν σπίτι…” Ή μπορεί νάναι και αυτή η συνειδητοποίηση, πως η αλήτικη ψυχή δεν αγνοείται αλλά αγνοεί…

Η έκθεση του Celadon Center for Arts & Ecologies στις Πλάτρες, “Ζωή όμοια με ένα ορίζοντα: Φύση και περιπλάνηση στη δουλειά του Νίκου Νικολαίδη” έγινε σε επιμέλεια του Δρ Γαβριήλ Κουρέα και της Δρ Έλενας Πάρπα.