Του Παναγιώτη Χριστιά
Μετά τον πρώτο πόλεμο στην Ευρώπη, μετά το 1945 και τον νέο ψυχρό πόλεμο της Δύσης με τα ανελεύθερα καθεστώτα, έχει άραγε κλείσει ο κύκλος της παγκοσμιοποίησης; Αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς και απ’ ό,τι πολλοί θα εύχονταν, όλα δείχνουν πως τίποτε δεν μπορεί να σταματήσει τη δυναμική μιας ιστορικής διαδικασίας, η οποία έχει ήδη καταστεί μη αναστρέψιμη. Ποιο είναι όμως το θεμέλιο της μη αναστρεψιμότητας της πολιτικής αυτής διαδικασίας; Η απάντηση βρίσκεται στην πολιτική φιλοσοφία του Τζον Λοκ και στη σημασία που έδινε ο Άγγλος φιλόσοφος στην εμπιστοσύνη, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει ομαλή, συνεχής και συνεπής διακυβέρνηση. Παρότι η νομοθετική εξουσία ανήκει στον λαό, δεν αρκούν οι καλοί νόμοι για να κυβερνηθεί σωστά ένας τόπος. Για τον Λοκ, η χρηστή διακυβέρνηση βασίζεται τόσο στη φρόνηση, τη σύνεση και τη σοφία της εκτελεστικής εξουσίας όσο και στους καλά σχεδιασμένους νόμους της νομοθετικής εξουσίας. Αυτό είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό σε ό,τι αφορά τις διεθνείς σχέσεις. Οι προθέσεις, τα σχέδια και οι σκοπιμότητες των διαφόρων κρατών είναι τόσο πολύπλοκες και απροσδιόριστες που κανένας νόμος δεν μπορεί να τις προβλέψει. Επομένως χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες της εκτελεστικής εξουσίας για να παίρνει κάθε φορά τις σωστές αποφάσεις είτε ερμηνεύοντας πιο ελεύθερα το νομοθετικό πλαίσιο είτε ακόμη και αντίθετα από το γράμμα και το πνεύμα του νόμου.
Πολλές φορές άρα η πολιτική φρόνηση των κυβερνώντων έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική βούληση των κυβερνωμένων, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από το νομοθετικό έργο των κοινοβουλίων. Σε κάθε περίπτωση, η εμπιστοσύνη είναι εκείνη η σχέση μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων, η οποία επιτρέπει ακριβώς αυτή την ένταση ανάμεσα στην πολιτική φρόνηση και τη νομοθεσία. Με άλλα λόγια, οι κυβερνώμενοι εμπιστεύονται τις κυβερνήσεις τους για να κάνουν ό,τι είναι δυνατό για τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης, όταν αυτή κινδυνεύει και για τη διαρκή βελτίωσή της όταν αυτή είναι σταθερή.
Τι σημαίνει αυτό για τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης; Κατ’ αρχάς, αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνώμενοι όλων των εθνών επιθυμούν μια παγκόσμια κατάσταση όπου το εμπόριο και όχι ο πόλεμος θα έχει τον πρώτο λόγο, όπου οι τεχνολογικές και πολιτισμικές καινοτομίες θα είναι στη διάθεση όλων και δεν θα ανήκουν μόνο στους παραγωγούς τους και όπου, τέλος, το κράτος δικαίου δεν θα αποτελεί προνόμιο των κρατών της Δύσης, αλλά κοινή παρακαταθήκη των εθνών. Αντίθετα από τις κατηγορίες των αντιπάλων της, που μέσα από θολές μυστικιστικές έννοιες όπως «φιλελευθερισμός», «νεοφιλελεύθερη τάξη», «καπιταλισμός» απλά συκοφαντούν αυτό που από ζήλο και εμμονή απεχθάνονται, η παγκοσμιοποίηση είναι θεμιτή για τον παγκόσμιο πληθυσμό, τους κυβερνωμένους ανά τον κόσμο. Το ερώτημα για τη βελτίωση της διαδικασίας και ο αγώνας για παγκόσμια συμμετοχική οικονομία δεν θέτουν υπό αμφισβήτηση τη διαδικασία. Οι κριτικοί της παγκοσμιοποίησης, οι οποίοι μέσα από τη συνετή και παραγωγική κριτική τους αντιτίθενται στα κακώς κείμενα της διαδικασίας, δεν είναι αντίθετοι σε αυτή. Παλεύουν και αγωνίζονται για να την καταστήσουν πιο βιώσιμη, ούτως ώστε μέσα από μια παγκόσμια οικονομική και κοινωνική τάξη να βρεθούν λύσεις για να κοινά πλανητικά προβλήματα. Ένα από αυτά, η κλιματική αλλαγή, αποτελεί απειλή για όλους και την οποία κανένα κράτος από μόνο του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.
Κατά δεύτερον, η εμπιστοσύνη των κυβερνωμένων στις αποφάσεις υπέρ της παγκοσμιοποίησης των κυβερνώντων, τόσο στη Δύση όσο και αλλού, αποδεικνύεται έμμεσα από το γεγονός ότι οι μόνες αντιφιλελεύθερες δυνάμεις στον πλανήτη είναι στυγνές τυραννίες, όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Τουρκία. Στα κράτη αυτά, η εμπιστοσύνη ανάμεσα στους κυβερνώντες και στους κυβερνωμένους έχει ήδη διαρραγεί. Με τις διώξεις των πολιτικών αντιφρονούντων, τη μαφιοκρατία και τη διαφθορά τα δικτατορικά αυτά καθεστώτα οδηγούν τους λαούς τους στον οικονομικό μαρασμό και στην εξαθλίωση. Τέλος, πολλοί είναι εκείνοι, που πιστεύουν ότι από μόνος του ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είναι εκ των πραγμάτων, ντε φάκτο, το τέλος της παγκοσμιοποίησης και του φιλελεύθερου εγχειρήματος. Αυτοί σφάλλουν τουλάχιστον σε δύο σημεία. Πρώτον, η ίδια η επίσημη ιδεολογία τόσο του Πούτιν όσο και του Σι, της ολιγαρχίας του Κρεμλίνου και του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος είναι η αποκατάσταση, όπως οι ίδιοι ισχυρίζονται, μιας πολυκεντρικής παγκόσμιας τάξης. Δεύτερον, τα μέλη της ρωσικής και κινεζικής ελίτ σήμερα είναι όλοι ζηλωτές της παγκόσμιας οικονομίας από την οποία τρέφονται, αντλώντας το σημαντικότερο κομμάτι τόσο του πλούτου τους όσο και του τρόπου ζωής τους. Όσο και αν οι τύραννοι προσπαθούν να αποσταθεροποιήσουν τους ψηφοφόρους της Δύσης ενισχύοντας με κάθε τρόπο τα λεγόμενα «αντισυστημικά» κόμματα σε Ευρώπη και Αμερική, το κεφάλαιο «εμπιστοσύνη» στη Δύση πηγάζει από το γεγονός ότι κανείς κυβερνών και καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να γίνει τύραννος. Ακόμη και οι εθνικιστές στην Ευρώπη αναγνωρίζουν ότι οι εθνικές τους οικονομίες είναι πλέον ενσωματωμένες σε μια ευρωπαϊκή οικονομία, προσανατολισμένη προς ένα παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό φιλελεύθερο σύστημα. Οι τύραννοι πρώτα κερδίζουν την εμπιστοσύνη των λαών τους και μετά γίνονται οι καταπιεστές τους. Η εμπιστοσύνη όμως, ενώ είναι σταθερή στα φιλελεύθερα κοινοβουλευτικά καθεστώτα, είναι αμφίβολη στα αντιδημοκρατικά καθεστώτα. Η επαφή των δύο, ακόμη και μέσω ενός πολέμου, αρκεί για να ενισχύσει τα πρώτα και να οδηγήσει τα δεύτερα στην κατάρρευση.
