Του Παναγιώτη Καπαρή
Ιστορικό γεγονός αποτελεί η δημόσια συγγνώμη, η μεγάλη απολογία του ΡΙΚ, διά στόματος του γενικού διευθυντή Θανάση Τσώκου, για τη δράση των τότε διευθυντών και υπαλλήλων, υπό την απειλή και τις διαταγές Ελλήνων αξιωματικών του πραξικοπήματος, για τις ανακοινώσεις και τα πολεμικά ανακοινωθέντα, τα οποία μεταδίδονταν το 1974. Ο Θανάσης Τσώκος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ψευδή ανακοίνωση για τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου την ημέρα του πραξικοπήματος, καθώς και στα παραπλανητικά πολεμικά ανακοινωθέντα για την έκβαση στρατιωτικών επιχειρήσεων, τα οποία συνετέλεσαν ίσως στην απώλεια ανθρώπινων ζωών και μεγάλων περιοχών. Ο γενικός διευθυντής του ΡΙΚ κατονόμασε ως εγκέφαλο του «εγκλήματος» τον συνταγματάρχη Αθανάσιο Λιασκώνη, διευθυντή του 7ου επιτελικού γραφείου της Εθνικής Φρουράς, του γραφείου προπαγάνδας, ο οποίος διοικούσε εκείνες τις μέρες, τη δημόσια ραδιοτηλεόραση.
Ο στρατιωτικός σίγουρα δεν δρούσε μόνος του, έστω και αν φέρει τις βαρύτερες ευθύνες, αλλά υπήρχαν και στο ΡΙΚ, όπως σε όλη την κυπριακή κοινωνία, «μακαριακοί» και «γριβικοί», οι οποίοι στο μέτρο των δυνάμεών τους, ή στο μέτρο της αδυναμίας τους, είτε εκτελούσαν διαταγές, είτε συνεπικουρούσαν τις εντολές των αξιωματικών, ενίοτε συμπεριφερόμενοι ως «βασιλικότεροι του βασιλέως». Από το δράμα του 1974 κάποιοι άγνωστοι αναδείχθηκαν ήρωες, αρνούμενοι να εκτελέσουν διαταγές και απολάμβαναν την ψυχική τους ηρεμία. Κάποιοι άλλοι, άγνωστοι και πάλι, κατάντησαν προδότες, κουβαλώντας μέχρι τέλος, την ψυχική τους οδύνη. Βεβαίως όλα αυτά, πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας και πίσω από τον «κλάδο ελαίας», ο οποίος μπορεί να σκέπασε τις νομικές ευθύνες, αλλά ποτέ δεν κατάφερε να απαλύνει το ψυχικό άλγος.
Σε ανύποπτο χρόνο, πριν από 33 χρόνια, κατά τη διάρκεια μιας κουβέντας με τον Αντρέα Χριστοφίδη, στενό συνεργάτη του Μακαρίου και γενικό διευθυντή του ΡΙΚ από το 1967 έως το 1983, μας μίλησε για την περίφημη «ανεξήγητη» ομιλία του Μακαρίου στη Γιαλούσα το 1973. «Τότε οι συνομιλητές των δύο κοινοτήτων, Κληρίδης και Ντενκτάς, συμφώνησαν σε λύση του Κυπριακού και οι Τουρκοκύπριοι αποδέχονταν την αλλαγή των 12 από τα 13 σημεία, τα οποία ήθελε να αλλάξει ο Μακάριος. Την επόμενη μέρα, ο Μακάριος πήγε στη γιορτή των Τριών Ιεραρχών στη Γιαλούσα και διακήρυξε ότι στόχος μας παραμένει η Ένωσις της Κύπρου με την Ελλάδα. Τότε οι Τούρκοι εξοργίστηκαν και ανέδειξαν το θέμα ακόμη και στα Ηνωμένα Έθνη. Ο Μακάριος ζήτησε από το κινηματογραφικό συνεργείο του ΡΙΚ, το οποίο κάλυπτε το γεγονός και ήταν το μοναδικό, να μη μεταδώσει οτιδήποτε. Ωστόσο, στο ΡΙΚ, οι πολέμιοι του Μακαρίου, είτε βλακωδώς, είτε λόγω εντολών της ΕΟΚΑ Β, μετέδωσαν την ομιλία και τότε ανατράπηκαν όλα». Η επιβεβαίωση της μαρτυρίας σίγουρα δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού χάθηκαν αρχεία και έφυγαν από τη ζωή πολλοί πρωταγωνιστές.
Το 2018, η τότε φοιτήτρια του ΤΕΠΑΚ Μαρία Καραΐσκου, έγραψε μια πτυχιακή εργασία με θέμα: «Η ταυτότητα του ραδιοφωνικού ακροατή κατά την περίοδο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο…». Η εργασία βρίσκεται δημοσιευμένη στο διαδίκτυο. Το ενδιαφέρον βρίσκεται στις συνεντεύξεις τις οποίες έλαβε η κα Καραΐσκου, από εργαζόμενους εκείνης της εποχής, οι οποίοι αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές του δράματος. Η πρώτη ανακοίνωση για επιστράτευση ήταν αντιγραφή διαταγής του 1910 και έλεγε: «Καλούνται άπαντες οι στρατεύσιμοι, να παρουσιαστούν πάραυτα στα στρατόπεδά των μετά των όνων, ημιόνων, αλόγων και βοών των μαζί μετά των αμαξών και βοοαμαξών των». Μεταδίδονταν ειδήσεις, όπως: «Δηλούται κατηγορηματικώς, ότι οι αναμεταδοθείσες από το BBC ειδήσεις ότι δήθεν η Κερύνεια κατέχεται από τον Τούρκο, ότι στο αεροδρόμιο Λευκωσίας εγένεντο ρίψεις Τούρκων αλεξιπτωτιστών και ότι στη Λεμεσό διενεργήθη απόβασις είναι παντελώς ψευδείς και αποσκοπούν να εξυπηρετήσουν ανθελληνικά σχέδια.» Ακόμη άνθρωποι του ΡΙΚ δήλωσαν ότι: «κλονίστηκε η εμπιστοσύνη του κόσμου για πολύ καιρό προς το ΡΙΚ, διότι έλεγαν για παράδειγμα ότι καθαρίστηκε η περιοχή της Αγύρτας και ξέρουμε ότι εκεί τους έσφαζαν. Δεν φτάνει που πέθαιναν νέα παιδιά έδιναν στον κόσμο την αίσθηση ότι νικήσαμε. Απίστευτα πράγματα…».
Η ιστορία γράφεται πάντα από τους νικητές, αλλά και οι πικρές αλήθειες λέγονται όταν πεθαίνουν οι πρωταγωνιστές. Η δημόσια απολογία, από τον Θανάση Τσώκο, σίγουρα ανοίγει τον δρόμο, για να ξεκινήσουν μελέτες σε επιστημονικό επίπεδο, για τη δράση του ΡΙΚ. Από εκεί και πέρα, τα παθήματα πρέπει να γίνουν μαθήματα. Το ζητούμενο δεν είναι το κλάμα επί ερειπίων και ο θάνατος και άλλων ηρώων, αλλά να μην την ξαναπάθουμε μπαμπέσικα. Το κεφάλαιο προπαγάνδα είναι πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση και δεν πρέπει να αφήνεται μόνο στα χέρια των στρατιωτικών.
