Του Απόστολου Κουρουπάκη
Θυμάμαι την εντύπωση που μου έκανε η φωνή της Κυριακούς Πελαγία, όταν την πρωτοάκουσα, στρατιώτης της ΕΛΔΥΚ, με περιορισμένες πληροφορίες για τις «φωνές», το λεξιλόγιο. Τα πρώτα τραγούδια που άκουσα από την Κυριακού Πελαγία ήταν τα «Είπα σου χτενίστου λλίο», «Ψιντρή βασιλιτζιά μου» και «Βάωσε τζαι ρομάνισε». Ξεχώρισα τη φωνή της, χωρίς να ξέρω αυτό που είχε πει ο Μιχάλης Πασιαρδής, ότι ακούγοντας τη φωνή της «θέλεις να ξαπολυθείς με στα περβόλια τζιαι τα ορμάνια»... αυτή ακριβώς την αίσθηση μου έδινε, και μάλιστα έχοντας εκείνα τα χρόνια ακριβώς χάσει τους παππούδες και τη μια γιαγιά μου, φορείς μιας άλλης κουλτούρας, και έχοντας ηχογραφήσει λίγα χρόνια τον παππού μου να τραγουδάει κρητικά, σε ένα από τα τελευταία του γλέντια, 96χρονος πια, με τον παραδοσιακό κισαμίτικο σκοπό «Καραγκιουλές», κάπως άτεχνα, ομολογουμένως. Αυτούς τους ανθρώπους μου έφερνε στον νου η Κυριακού Πελαγία, και ως εξοδούχος στη Λευκωσία, αναρωτιόμουν πού άραγε να αναφέρονται τα τραγούδια της, ποιες είναι οι αναφορές της; Στη Λευκωσία που γνώριζα τότε μου ακουγόντουσαν παράταιρα τα λόγια της... Δεν γνώριζα την Κύπρο, εκτός από τη Λευκωσία των εξόδων μου, και αυτή η Κύπρος δεν έμοιαζε με όσα άκουγα από την Κυριακού Πελαγία...
Μετά, σε κάποια έξοδό μου στη Λευκωσία της ανάπτυξης, αγόρασα ένα cd, με παραδοσιακά τραγούδια από τις άκρες του ελληνισμου, όπως έλεγε το εξώφυλλό του, μεταξύ των τραγουδιών και το «Περτίτσιν μου κακκουριστόν» και το «’που τον τζαιρόν που πλάστηκα», ερμηνευμένα από τον Χρήστο Σίκκη, άνοιγε μπροστά μου ένας κόσμος στην κυπριακή παραδοσιακή μουσική που ξέφευγε από το Εσιέβερεβε και το πεζεβέγκης και την πούγκα του και τη φολκλόρ διάθεση με τα μαγνητάκια και τον βρακά Σωτήρη Μουστάκα.
Συν τω χρόνω άκουγα περισσότερα, έμαθα λίγο μετά τους Μιχάλη Τερλικκά και τον Μιχάλη Χατζημιχαήλ. Όσο για τη φωνή της Κυριακούς Πελαγία άλλοτε με γοήτευε η φωνή της και άλλοτε με άφηνε με μία απορία, αλλά πάντα την είχα αναφορά, για το πώς κατάφερνε να αγκαλιάζει την παράδοση του τόπου της, με τόση τρυφεράδα, με έγνοια για ό,τι τραγουδούσε. Άφησε παρακαταθήκη οπωσδήποτε η Κυριακού Πελαγία, όπως και άλλοι, και αυτή ακριβώς την παράδοση οφείλουν να κατανοήσουν οι νεότεροι μουσικοί, εθνομουσικολόγοι, ερμηνευτές και εραστές της τέχνης χωρίς φτιασίδια, να τη μελετήσουν βαθιά και σοβαρά, να πατήσουν πάνω της, όχι για να την τσαλαπατήσουν, αλλά ως βήμα για κάτι καινούργιο, μακριά από πολιτικοποίησή της και εργαλειοποίησή της.
Η παράδοση δεν είναι μουσειακό έκθεμα, δεν χωράει σε διοικητικά συμβούλια και στενάζει κατά τη γνώμη σου σε λογής-λογής φεστιβάλ. Η παράδοση είναι πεύκο, που σιγά σιγά μεγαλώνει και κάνει ίσκιο σε όποιον βρεθεί από κάτω του. Την παράδοση του τόπου αυτού θα τη βρείτε, αν την αναζητήσετε, σε πρόσωπα όπως της Κυριακούς Πελαγία, και μετά στις σελίδες λαογραφικών περιοδικών και επιστημονικών τόμων λαογραφίας. Σε αυτά τα πρόσωπα πρέπει να απευθυνόμαστε πρώτα, από αυτά θα καταλάβουμε την έννοια της αρκολουβάνας, και πώς ακριβώς βάζουμε την κουφήν μαντάλιν.
Σε βίντεο στο you tube από τις «Ρίζες της Κύπρου» η Κυριακού Πελαγία μιλώντας σε μουσικούς που την είχαν επισκεφθεί στο σπίτι της τους έδωσε τη συμβουλή «να κρατείτε την παράδοση, ρε κοπέλια». Αυτή την παραίνεση της Κυριακούς Πελαγίας θα πρέπει να κρατάμε όλοι και όλες, όσοι/ες αγαπάμε την παράδοση, και θέλουμε να την αξιοποιήσουμε ως εφαλτήριο για κάτι άλλο. Δεν τη γνώρισα την Κυριακού Πελαγία, έμαθα όμως μέσα από τα τραγούδια που είπε την Κύπρο που συναντώ στις εξορμήσεις μου στα κατεχόμενα χωριά της βόρειας Κύπρου, στα χωριά της Πάφου και του Τροόδους, και γι’ αυτό την ευχαριστώ, έστω και αν ξέρω πως δεν θα το δει ποτέ αυτό το σημείωμα. Άνθρωποι όπως η Κυριακού Πελαγία είναι θεμέλια βαθιά της γης αυτής και όποιος δεν το καταλαβαίνει δεν ξέρει πού πατά και πού βρίσκεται.
Να έργο όμορφο του/της επόμενου/ης υφυπουργού Πολιτισμού, να δώσει την απαραίτητη προσοχή στον λαϊκό μας πολιτισμό, να βρει τρόπους σύγχρονους να τον αναδείξει, και να δούμε επιτέλους ποιος είναι ο άρχοντας και ποιος ο χωριάτης, και τι σημαίνει από Ακάμα ώς το Καρπάσι να τρως το κολοκάσι.
