Του Απόστολου Κουρουπάκη
Κάθε καλλιτεχνική πρόταση, είτε είναι φεστιβάλ, είτε μεμονωμένη περίπτωση παράστασης, συναυλίας, εικαστικής έκθεσης, είναι καλοδεχούμενη και σίγουρα εμπλουτίζει τα πολιτιστικά μας πράγματα. Καλλιτέχνες και κάθε τέχνης δημιουργοί μπορούν να ανταλλάξουν ιδέες, να πάρουν ιδέες, να πάρουν κατά το λαϊκότερο μυρωδιά για το τί συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο, αν δεν έχουν την ευκαιρία και τη δυνατότητα να το κάνουν ταξιδεύοντας οι ίδιοι. Επίσης, κάθε ιδιωτική πολιτιστική πρωτοβουλία, όπως και στις επιχειρήσεις, στον κόσμο που ζούμε, είναι θεμιτή και οποιοσδήποτε/οποιαδήποτε έχει όραμα πολιτιστικό έχει κάθε δικαίωμα να το πραγματοποιήσει, και φυσικά να το κοστολογήσει όσο θέλει. Τα παραπάνω είναι νομίζω αυτονόητα, αλλά και απαραίτητη εισαγωγή για να μπω στο προκείμενο.
Το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Κύπρου ανακοίνωσε με εμφατικό τρόπο πως ο Γιαν Φαμπρ, ο Βέλγος δημιουργός, θα ανοίξει το Φεστιβάλ και μάλλον δεν ανέμενε ότι θα υπήρχαν αντιδράσεις. Κοτζαμάν Φαμπρ μάς φέρνουν, θα αντιδράσουν κιόλας; Έλα, όμως που υπήρξαν αντιδράσεις, για τη φιλοξενία του στο φεστιβάλ, και οι δύο κυπριακές παραγωγές που είχαν συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα αποχώρησαν, καθώς και η Στέγη Χορού Λευκωσίας ακύρωσε τη συνεργασία της με το φεστιβάλ. Και ο λόγος της αντίδρασης, ο κ. Φαμπρ καταδικάστηκε το 2022 για βία, παρενόχληση, σεξουαλική παρενόχληση και προσβολή της αιδούς στην εργασία σε ποινή 18 μηνών με αναστολή και με στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων από ποινικό δικαστήριο της Αμβέρσας.
Το Φεστιβάλ απάντησε και μεταξύ άλλων σημείωσε πως «η καλλιτεχνική σκηνή δεν είναι δικαστήριο», φυσικά και ο γράφων συμφωνεί, δικαστήρια είναι μόνο τα Δικαστήρια. Η σκηνή, είτε θεατρική, είτε μουσική, είναι χώρος σκέψης, έκφρασης, ενίοτε και αγανάκτησης, σίγουρα όμως εκεί δεν απονέμεται δικαιοσύνη. Όσοι και όσες αντέδρασαν υποθέτω πως δεν το έκαναν γιατί θέλησαν να ακυρώσουν έναν σπουδαίο καλλιτέχνη, ο οποίος –είτε αρέσει είτε δεν αρέσει– έχει να επιδείξει έργο, αιρετικό ή μη, είναι έργο. Το φεστιβάλ στην απάντησή του επίσης αναφέρεται πως «μετά την ολοκλήρωση της νομικής του υπόθεσης, έχει προσκληθεί για ατομικές εκθέσεις και παραστάσεις στη Βενετία, το Λονδίνο, τη Ρώμη και την Αθήνα, όπου η παρουσία του δεν προκάλεσε καμία αντίδραση». Άρα; Κακώς διαμαρτυρόμαστε εδώ, επειδή στην Αθήνα, ή στη Ρώμη, ή στη Βενετία δεν διαμαρτύρονται; Κατά την άποψή μου, αυτή η φράση «δεν προκάλεσε καμία αντίδραση» κρύπτει νουν… οίησης και απαξίας. Οι ιθαγενείς, πολιτιστικά και όχι μόνο, αντιδρούν γιατί δεν καταλαβαίνουν πως η παρουσία του Γιαν Φαμπρ θα ανοίξει τους ορίζοντές τους… Πάντως, είμαι βέβαιος, πως οι αντιδράσεις θα ήταν λιγότερες αν κάποια γκαλερί τον προσκαλούσε για μία ατομική έκθεση, όπως στην Αθήνα, τον χειμώνα του 2024, ή σε άλλες πόλεις του κόσμου.
Έχω την αίσθηση πως οι διοργανωτές του φεστιβάλ αυτού, που ονομάζεται Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Κύπρου, δεν παρουσιάζονται στην εγχώρια σκηνή και στους ανθρώπους της ως έντιμοι συνομιλητές τους, αλλά ως κάποιου είδους μαικήνες, που μεταξύ άλλων επιζητούν για λόγους μάλλον τυπικούς και καλλιτεχνικές προτάσεις από κυπριακά σχήματα.
Κλείνοντας και προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, σαφώς κάθε διάλογος είναι επιθυμητός και πρέπει να ευνοείται, αλλά αυτός θα πρέπει να είναι α πριόρι έντιμος. Και όχι να πασπαλίζεται με πολλά λόγια εκ των υστέρων για να δικαιολογηθούν ζητήματα που δεν είχαν υπολογιστεί ότι θα ανακύψουν.
Συμφωνούμε πως «Τέχνη, ευθύνη και “κουλτούρα της ακύρωσης” είναι έννοιες που πυροδοτούν έντονες συζητήσεις κάθε φορά που διασταυρώνονται», διαφωνούμε πως τα κίνητρα της πρόσκλησης του Γιαν Φαμπρ ήταν να συζητηθούν στην Κύπρο αυτές οι έννοιες με προσκεκλημένο τον καλλιτέχνη –δεν είδα πότε θα γινόταν αυτή η συζήτηση, και μάλιστα, όχι τυχαία ίσως να μην το βρήκα εγώ στο site του φεστιβάλ. Επίσης, το κάλεσμα όλων να συμμετέχουν και να βιώσουν το θέατρο ως μια εμπειρία που προκαλεί σκέψη και αναστοχασμό ακούγεται και κάπως ειρωνικό, για εκείνους που μπορεί να μη διαθέτουν τα χρήματα που απαιτούνται για ένα εισιτήριο, στην πλατεία, ή έστω στις μπροστά θέσεις του εξώστη. Αλλά σε αυτό, δεν έχω να πω περισσότερα, ιδιωτικό φεστιβάλ είναι, περί τιμών κολοκυθόπιτα.
