Μάρτης ο παλουκοκαύτης

Η τάση που άρχισε να διαμορφώνεται στην αγορά ακινήτων φαίνεται να είναι πλέον ξεκάθαρη: πλείστα σχέδια επενδυτικής δραστηριότητας φαίνεται να μπαίνουν στον πάγο. Τρεις βδομάδες μέσα στην πολεμική σύρραξη Ρωσίας – Ουκρανίας και βλέπουμε αφενός μια εκτίναξη του κόστους των πάντων και αφετέρου μια αύξηση του βαθμού αβεβαιότητας. Η τελευταία δεν φαίνεται να έχει να κάνει τόσο με τον φόβο της διασάλευσης της παγκόσμιας ειρήνης ή/ και την επικινδυνότητα ενός Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά φαίνεται να είναι περισσότερο συσχετισμένη με την εκτίναξη του πληθωρισμού και τον άμεσο επηρεασμό που αυτή επιφέρει στην τσέπη του καθενός. Όταν λέμε επενδυτική δραστηριότητα πιο πάνω εννοούμε και τις δύο πλευρές της εξίσωσης: τόσο τη ζήτηση, όσο και την προσφορά. Πώς επηρεάζονται (;) θα το δούμε πιο κάτω.

Τόσο η προσφορά όσο και η ζήτηση είναι προϊόν πολυμεταβλητών συσχετισμών όπου κάποιες μεταβλητές εντός αυτών των συστημάτων είναι πιο σημαντικές από κάποιες άλλες, ενώ η σημαντικότητα ενδεχομένως να μεταβάλλεται αναλόγως των επικρατουσών συνθηκών.

Μια αύξηση στα επιτόκια επηρεάζει τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση. Πρόκειται για μια αύξηση στο κόστος δανεισμού. Από την πλευρά της προσφοράς, η χρηματοδότηση αναπτυξιακών και κατασκευαστικών έργων ακριβαίνει με αποτέλεσμα η προσφορά να μειώνεται σε όλα τα επίπεδα τιμών και ποσοτήτων που ξέραμε πριν την αύξηση. Αυτό είναι συσχετισμένο σε κάποιο (σημαντικό θα έλεγα) βαθμό με την περίοδο διάρκειας του πληθωρισμού και την περίοδο διατήρησης των ψηλών επιτοκίων. Και επειδή κανένας δεν έχει μαντικές ικανότητες, η αδυναμία αυτή αντικαθίσταται από τις προσδοκίες. Από την πλευρά της ζήτησης, το αυξημένο κόστος δανεισμού ενδεχομένως να είναι ακόμη πιο σημαντικό στη λήψη απόφασης από ό,τι είναι στην περίπτωση της προσφοράς. Ας μην ξεχνάμε πως η απόφαση για λήψη ενός στεγαστικού δανείου αποτελεί μια πολυετή δέσμευση έναντι της τράπεζας που για τους πλείστους αποτελεί δέσμευση της υπολειπόμενης οικονομικής τους ζωής. Και αν δεν μπορούν να υπάρξουν εκείνες οι αυτόματες ασφαλιστικές δικλίδες που να ελαχιστοποιούν το οικονομικό βάρος, όταν αλλάζουν οι συνθήκες προς το θετικό, τότε απλώς συμπτύσσεσαι και αναμένεις.

Ο πληθωρισμός μπορεί να αποτελεί μια παρεξηγημένη έννοια. Και το λέω όχι επειδή πιστεύω πως δεν είναι επικίνδυνος. Είναι και καλό, καθώς διαβρώνει τις οικονομικές μας δυνατότητες. Το λέω επειδή είναι ένα ύπουλο φαινόμενο που μπορεί εύκολα είτε να υπερτιμηθεί ή να υποτιμηθεί. Υπό ομαλές συνθήκες και εντός της φύσης του οικονομικού κύκλου υπάρχουν τα εργαλεία για πλήρη έλεγχο του πληθωρισμού. Αυτό επιτρέπει στον καθένα από εμάς, αλλά και μαζικά να προγραμματίζουμε με σχετική ασφάλεια τα μελλοντικά μας βήματα. Αυτό είναι μια αξία της οικονομικής σταθερότητας. Όταν όμως ο πληθωρισμός είναι άτακτος, ανεξέλεγκτος και χαοτικός στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας οικονομίας, τότε δεν σηκώνει υποτίμηση. Η σημερινή φύση του πληθωρισμού έχει σοβαρό αντίκτυπο στην προσφορά. Κανένας δεν μπορεί να τιμολογήσει ένα έργο εφόσον οι πρώτες ύλες ακριβαίνουν συνεχώς εντός ημερών, το μεταφορικό δεν είναι εύκολα διαθέσιμο και όπου είναι, το κόστος του είναι επίσης σε καλπάζουσα πορεία, ενώ πλέον για να παραχθεί κάτι ή να φύγει από το εργοστάσιο, απαιτείται ψηλό ποσοστό προκαταβολής – κάτι που δυσχεραίνει τις ταμειακές ροές των κατασκευαστών και επιχειρηματιών ανάπτυξης γης, στραγγίζοντας τους από ρευστότητα. Αυτό είναι αντιληπτό πως οδηγεί σε παγοποίηση έργων αφού αν δεν υπάρχει μηχανισμός μετακύλισης του κόστους παρακάτω δεν μπορούν ούτε να υλοποιηθούν συμβόλαια όπου υπάρχει δέσμευση τιμών, αλλά ούτε και να ξεκινήσουν νέα επειδή δεν μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά στις πολύ ψηλότερες τιμές. Στην πλευρά της ζήτησης η εικόνα είναι πιο σύνθετη και την είδαμε πριν λίγες μέρες. Είναι δυνατόν να συντρέχουν δύο αντίθετες καταστάσεις: από τη μία είναι εκείνα τα άτομα που προχωρούν πάραυτα σε επενδύσεις για να προλάβουν μελλοντική έκρηξη στον πληθωρισμό, ενώ από την άλλη είναι εκείνα τα άτομα που ήδη επηρεάζονται από τον πληθωρισμό με μείωση του διαθέσιμου τους εισοδήματος λόγω της ακρίβειας σε όλα τα βασικά αγαθά. Αυτή η κατηγορία δυστυχώς υπερισχύει με αποτέλεσμα να βλέπουμε –τουλάχιστον αυτή την περίοδο– μείωση στο ενδιαφέρον αγοράς ή αλλιώς μείωση στη ζήτηση.

Είναι και πολλές άλλες μεταβλητές που συντρέχουν και επηρεάζουν στον βαθμό που επηρεάζουν η καθεμία την όλη εικόνα. Το αποτέλεσμα της ταυτόχρονης μείωσης στην προσφορά και στη ζήτηση με βεβαιότητα μειώνει τον αριθμό συναλλαγών. Και πιστεύω πως στο τέλος του μήνα αυτό θα αποτυπωθεί. Εκείνο που δεν είναι βέβαιο και χρειάζεται ανάλυση είναι το τι θα γίνει με τις τιμές. Αυτή η δόνηση στην αγορά και οι αλληλοεπιδράσεις που σημειώνονται έχουν αβέβαιο πρόσημο στην πορεία τιμών. Δηλαδή, μπορεί να μειωθούν, μπορεί να μείνουν αμετάβλητές, αλλά μπορεί και να αυξηθούν. Το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από τον ακριβή βαθμό ελαστικότητας της ζήτησης (που κανένας δεν τον ξέρει), αλλά και το ακριβές σημείο της προσφοράς (το οποίο κανένας δεν θα μάθει)… Ένα είναι βέβαιο: ο Μάρτης είναι παλουκοκαύτης.