Του Παναγιώτη Καπαρή
«Χαιρετίσματα λοιπόν στην εξουσία, εγώ κρατάω την ουσία κι ονειρεύομαι…» τραγουδάει ο σπουδαίος Βασίλης Παπακωνσταντίνου και υποδεικνύει ότι «εγώ δεν θέλω να με κάνετε σατράπη, ούτε συνένοχο σε κόλπα ομαδικά». Μπορεί «τον πλούτο πολλοί να εμίσησαν τη δόξα ουδείς», αλλά την ομορφιά της ησυχίας και την απόλαυση της ηρεμίας οι «όμορφοι» του κόσμου τούτου δεν την αλλάζουν με τα πλούτη όλου του κόσμου. Η χαρά βρίσκεται στις όμορφες στιγμούλες, στις ταπεινές και αγνές συναναστροφές και σίγουρα όχι στις πολύβουες αλάνες της εξουσίας. Ωστόσο, όταν η εξουσία καθίσταται προσφορά και όχι τυραννία, όταν αποκτά χρώμα αυτοθυσίας και όχι μυρωδιά εγωιστικής αυτοπροβολής, τότε προσφέρει και μεγάλη χαρά και καταξιώνει τον άνθρωπο, ως «μέγα» άνθρωπο. «Αρχή άνδρα δείκνυσι» έλεγε ο αιώνιος τραγωδός Σοφοκλής στην «Αντιγόνη», βάζοντας τον Κρέοντα να λέει ότι η εξουσία αποκαλύπτει τον πραγματικό χαρακτήρα του άνδρα. Πιο απλά, οι άξιοι αποκαλύπτονται στα δύσκολα και φανερώνονται αν είναι ηγέτες ή απλώς τζάμπα μάγκες. Η εξουσία αποτελεί το ισχυρότερο αφροδισιακό και για χάρη της κάποιοι πατούν επί πτωμάτων, για να ανέλθουν, πριν καταστούν και οι ίδιοι πτώματα. Η εξουσία δεν είναι μόνο η πολιτική. Είναι και οικονομική και κοινωνική και ψυχολογική, ακόμη και θρησκευτική εξουσία. Τα παραδείγματα ανθρώπων οι οποίοι θυσίασαν τη ζωή, το σώμα, την περιουσία τους, ακόμη και την ψυχή τους για την εξουσία, δεν είναι σπάνια. Με καλύτερο παράδειγμα τον τραγικό φιλοχρήματο Μίδα, ο οποίος ό,τι άγγιζε γινόταν χρυσάφι, ακόμη και την αγαπημένη του κορούλα. Βεβαίως, τίποτα στη ζωή, δεν είναι άσπρο ή μαύρο, ούτε καλό ή κακό, αλλά όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Έτσι και η άσκηση της εξουσίας κινείται πάντοτε μεταξύ της τυραννίας και της διακονίας. Στο παιχνίδι της εξουσίας, τους τελευταίους αιώνες στον δυτικό κόσμο, βασιλεύει ο «σατανικός» Μακιαβέλι (1469-1527) πατέρας της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης και της πολιτικής επικοινωνίας. Κάποιοι τον χαρακτηρίζουν και ως πατέρα του σύγχρονου τρόπου νόμιμης καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με τις περίφημες «ατάκες» του, πρεσβεύει μια νέα αμοραλιστική ηθική, η οποία δικαιολογεί τα πάντα, ηθικές και μη ηθικές ενέργειες, φτάνει να ικανοποιηθεί ο ύψιστος στόχος, που είναι η προστασία του κράτους και του ηγεμόνα. Ο Μακιαβέλι προτείνει δύο τρόπους δράσης, αυτόν που ταιριάζει στους ανθρώπους και αυτόν που ταιριάζει στα ζώα και υποδεικνύει ότι όπου δεν αρκεί ο πρώτος, τότε πρέπει να χρησιμοποιείται και ο δεύτερος. Μια άλλη προσέγγιση, ουτοπική σε πολλές περιπτώσεις, πρότεινε πολλούς αιώνες προηγουμένως ο Μέγας Φώτιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (810-893). Σε επιστολή του, προς τον ηγεμόνα της Βουλγαρίας Βόγορη, ο οποίος βαπτίστηκε χριστιανός και ονομάστηκε Μιχαήλ, υποδείκνυε τον τρόπο άσκησης εξουσίας από τους δίκαιους ηγέτες. Μεταξύ άλλων, σημειώνει ότι:
• Κύριοι υπεύθυνοι για τη φαυλότητα ή τη σπουδαιότητα μιας χώρας είναι οι άρχοντες, αφού φαύλοι άρχοντες διαπλάθουν φαύλους πολίτες.
• Πολλοί άρχοντες, οι οποίοι νίκησαν τους εχθρούς, καταστράφηκαν απ’ τους δικούς τους ανθρώπους, λόγω της κακότητά τους, ενώ πολλοί που παρά λίγο να νικηθούν απ’ τους εχθρούς, σώθηκαν απ’ τους συμπατριώτες τους, που θυσίασαν ακόμα και τη ζωή τους για τον άρχοντα.
• Μη ζητάς από τους φίλους, να ακούς ό,τι σε ευχαριστεί, αλλά την αλήθεια. Διαφέρουν πάρα πολύ οι φίλοι από τους κόλακες, διότι οι κόλακες επαινώντας σε κατά πρόσωπο, δεν σε αφήνουν να συνειδητοποιήσεις τα λάθη σου και τα μεγαλοποιούν στα μάτια των άλλων με τις συκοφαντίες τους.
Στη μακαρία γη της Κύπρου φαίνεται ότι όλα ακόμη κινούνται στα κουτουρού και στο περίπου, όπως έγραψε σοφά πριν από πολλά χρόνια ο δυσνόητος καθηγητής πολιτειολογίας σπουδαίος Κώστας Ζουράρης, αναλύοντας το περίφημο «συναμφότερον». Έλεγε ότι στην καθ’ ημάς Ανατολή, στον Ελληνισμό, δεν λειτουργούν οι κανόνες της Δύσης, το διαλεκτικό σχήμα θέση-αντίθεση-σύνθεση. Όλα χωρούν στο «συναμφότερον», όλα συνυπάρχουν ταυτόχρονα στο όλο. Στην πολιτική δεν υπάρχει πρόοδος. Συμβαίνει στάσις αεικίνητος και στάσιμος ταυτοκινησία των συμπαιχτών. Και ο νόμος της πολιτικής είναι το «περίπου». Οι Ελληνορωμηοί, ως έχοντες εκ της εμπειρίας όμμα, ένιωσαν ότι η επιδίωξη επιστημονικής ακρίβειας στα πολιτικά πράγματα, οδηγεί στην Τυραννία και τη σφαγή. Με άλλα λόγια, η Δημοκρατία στηρίζεται στην κλήρωση ανάμεσα τους άριστους, όπως πολύ σοφά επινόησαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Πέρα από όλα αυτά, στα κουτουρού ή στα μουλωχτά, στα φανερά ή στα κρυφά, σημασία έχει οι αποφάσεις που λαμβάνονται να στηρίζονται στη λογική και στο συμφέρον των πολλών και όχι των λίγων. Γιατί υπάρχει και η Θεία Δίκη, η οποία ακόμη λειτουργεί στην καθ’ ημάς Ανατολή.
