Του Παναγιώτη Καπαρή
Τροποποίηση του Συντάγματος «διά πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν». Πολιτικοί και πολιτικάντηδες ρίχνουν ακρίτως στην αρένα των πολιτικών συζητήσεων, κάθε λίγο και λιγάκι, την πρόταση για τροποποίηση του Συντάγματος, ακόμη και για τα θεμελιώδη άρθρα, τα οποία δεν αλλάζουν και αποτελούν τους πυλώνες του πολιτικού συστήματος. Κατάντησε η τροποποίηση του Συντάγματος το άλλοθι για τη διαιώνιση των μεγάλων προβλημάτων. Η αδυναμία συμβιβασμών, η πολιτική ατολμία, ή ακόμη και ανομολόγητα συμφέροντα, αντικαθιστούν την κοινή λογική στην αντιμετώπιση προβλημάτων. Το τελευταίο διάστημα, ελέω προεκλογικών υποσχέσεων, ήλθε πολλές φορές στο προσκήνιο η ιδέα για συνταγματικές αλλαγές, ως μια μορφή «τάφου του Αγίου Νεοφύτου», η οποία χωρεί όλους και όλα. Οι λεκτικές ακροβασίες με το Σύνταγμα στα τηλεοπτικά «μπαλκόνια», όπως αναφέρουν σοβαροί συνταγματολόγοι, ανοίγουν τον ασκό του Αιόλου για πολιτειακές εκτροπές.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες το Σύνταγμα στηρίχθηκε στο αίμα ενός αιμοβόρου εμφυλίου πολέμου. Οι σοφοί της εποχής άφησαν ένα φαινομενικά κενό, στις περιπτώσεις ασυμφωνίας μεταξύ Κογκρέσου και Βουλής των Αντιπροσώπων. Ο στόχος δεν ήταν άλλος από τον «εξαναγκασμό» των δύο σωμάτων να προβαίνουν σε εκατέρωθεν συμβιβασμούς, ώστε να βρίσκεται η χρυσή τομή και να επιλύονται οι διαφορές. Το κυπριακό Σύνταγμα, όπως λένε συνταγματολόγοι, αντέγραψε τη φιλοσοφία του αμερικανικού συντάγματος. Η ισορροπία δυνάμεων θεσμοθετήθηκε μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και τέθηκαν ρυθμίσεις, ώστε να αναγκάζονται σε συνεργασία οι δύο κοινότητες. Ωστόσο, οι σοφοί της εποχής φαίνεται ότι δεν υπολόγισαν ότι τα πάθη και το αίμα, κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 και η ανωριμότητα των πολιτικών της εποχής, θα μπορούσαν να ανατρέψουν ένα Σύνταγμα, το οποίο θεωρητικά ήταν «τέλειο» για μια νεοσύστατη πολιτεία. Κατά καιρούς, λέγεται η απλή δικαιολογία, ότι το Σύνταγμα ήταν «δάκτυλος» των Βρετανών για να διαλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και να χωριστεί στα δύο το νησί. Ακόμη και αν ήταν έτσι, για όλα φταίει το «ξερό μας το κεφάλι».
«Τα πάντα ρει» κατά τον Ηράκλειτο, τα πάντα αλλάζουν. Τα Συντάγματα είναι ανθρώπινα κατασκευάσματα, τα οποία πρέπει αλλάζουν, όταν διαφοροποιούνται οι κοινωνικές συνθήκες. Ωστόσο, οι αρχές και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν πρέπει ποτέ να τοποθετούνται στο κρεβάτι του Προκρούστη. Κάθε βιασμός της φύσης, κάθε βιασμός της λογικής, οδηγεί σε τραγικά αποτελέσματα. Από την εποχή του μακαρίτη Δημήτρη Χριστόφια, μέχρι και σήμερα ακούγεται η φράση «κυβερνώσα Βουλή» ως ένα αντίδοτο στις «αυτοκρατορικές» εξουσίες του εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος από το 1963 μέχρι και σήμερα δεν έχει να δώσει λόγο σε κανένα, μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων. Δηλαδή η βασική αρχή κάθε πολιτεύματος, ότι όλοι ελέγχονται, στην περίπτωση της Κύπρου, κάπου ανατρέπεται λόγω του δικαίου της ανάγκης, το οποίο κατάντησε μονιμότερο του προσωρινού.
Οι εραστές της αλλαγής του Συντάγματος ορέγονται τη μετατροπή της Προεδρικής Δημοκρατίας, σε Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, στην οποία ο Πρόεδρος θα εκλέγεται και θα ελέγχεται στους διορισμούς αξιωματούχων από τη Βουλή. Σήμερα η Βουλή ουσιαστικά ελέγχει μόνο τις οικονομικές δραστηριότητες της κυβέρνησης, χωρίς να μπορεί να αυξήσει ούτε και κατά ένα σεντ τις δαπάνες του κράτους. Μπορεί όμως να αποκόψει δαπάνες. Το κοινοβούλιο, με αμφιλεγόμενους νόμους, σύμφωνα με έγκυρους νομικούς, εγκρίνει και τροποποιεί σχέδια εργασίας και κανονισμούς, παρεμβαίνοντας εμμέσως πλην σαφώς στην εκτελεστική εξουσία. Τα υπόλοιπα θέματα τα οποία συζητούνται στις κοινοβουλευτικές επιτροπές, αποτελούν ουσιαστικά ένα είδος άσκησης πολιτικής πίεσης της νομοθετικής, προς την εκτελεστική εξουσία. Γι’ αυτό και εμπεριστατωμένες εκθέσεις της πανίσχυρης Επιτροπής Ελέγχου –οιονεί δικαστικών αποφάσεων– καταλήγουν συνήθως σε σκονισμένα συρτάρια και ξεχνιούνται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συνεργούντων και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, οι «ένοχοι» οδηγούνται ενώπιον της Δικαιοσύνης ή τουλάχιστον «διαπομπεύονται» δημοσίως.
Καλό είναι να γίνονται δημόσιες συζητήσεις για το Σύνταγμα, αλλά θα πρέπει να διεξάγονται με σοβαρότητα και όχι από τα τηλεοπτικά παράθυρα. Υπάρχουν τεράστιοι κίνδυνοι, οι οποίοι δεν πρέπει να παραγνωρίζονται. Οποιαδήποτε βεβιασμένη αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε τραγικά αποτελέσματα. Στην Ελλάδα θα έχουμε σε λίγους μήνες εκλογές, όχι για να αναδειχθεί νέα κυβέρνηση, αλλά για να επικυρωθεί η τροποποίηση του Συντάγματος, να αλλάξει η νομοθεσία για την απλή αναλογική και να γίνουν και πάλι εκλογές. Στο παρελθόν ανάλογες απανωτές εκλογές οδήγησαν στην οικονομική κατάρρευση της χώρας. Στην Ιταλία κάθε λίγο και λιγάκι διεξάγονται εκλογές, αφού το Σύνταγμα, αλλάζει όπως τους νόμους. Στην Κύπρο κάθε φορά που διεξάγονται εκλογές αδειάζουν τα ταμεία και γεμίζουν οι καρέκλες του Δημοσίου. Φανταστείτε τι θα συμβεί, αν θεσμοθετηθεί το κοινοβουλευτικό σύστημα, με τα πολλά κόμματα τα οποία δραστηριοποιούνται στο νησί. Θα οδηγηθούμε σε ένα αλαλούμ και το νησί θα βυθιστεί σύντομα ξανά στην οικονομική εξαθλίωση.
