Του Παναγιώτη Καπαρή
Το πρώτο μεγάλο κατόρθωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν η θεσμοθέτηση του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το οποίο πρώτοι εισήγαγαν στην Κύπρο οι αποικιοκράτες. Στόχος ήταν να σταματήσει η επαιτεία, να φύγουν οι «διακονητάδες» οι επαίτες από τους δρόμους και να εξαφανιστεί το φαινόμενο των θανάτων σε γωνιές και σοκάκια. Εικόνες γνωστές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά άγνωστες σήμερα. Ωστόσο, ένα δείγμα των θλιβερών εικόνων μπορεί να δει κάποιος σήμερα σε μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με την «κατάρα» των αστέγων, αλλά και στο Διαδίκτυο με τις φοβερές εικόνες από τη Λωρίδα της Γάζας.
Η πρώτη μορφή κοινωνικών ασφαλίσεων στην Κύπρο είχε το χαρακτηριστικό της κοινωνικής αλληλεγγύης και δεν ξεχώριζε πλούσιους και φτωχούς. Στην πορεία των δεκαετιών εισήχθη το λεγόμενο αναλογικό σύστημα, δηλαδή ανάλογα με τα χρόνια και το ποσό των εισφορών, είναι και το ύψος της σύνταξης. Εξαίρεση αποτελούν οι πολιτικοί ταγοί, οι οποίοι με κάποιο «παράξενο» τρόπο ανέτρεψαν τους νόμους και τους κανόνες και λαμβάνουν πολλαπλές συντάξεις, χωρίς την ανάλογη συνεισφορά. Απλώς οι συντάξεις τις οποίες λαμβάνουν είναι το λιγότερο «ανάλγητες», ή συντάξεις ανισότητας, έστω και αν καλύπτονται ή όχι από κάποιες νομοθεσίες, τις οποίες και πάλι οι ίδιοι ψήφισαν. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν οι κοινωνικές συντάξεις, για τις νοικοκυρές και τους άλλους «άτυχους» της ζωής, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν κάτι για τα «υστερινά» τους. Έτσι για να υπάρχει και το «φύλλο συκής».
Η νέα κυβέρνηση, με τον Γιάννη Παναγιώτου στο χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εργασίας, υποσχέθηκε να αλλάξει και να εκσυγχρονίσει το σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Αλλά δεν έκανε την πολυδιαφημισμένη αρχή, με το λεγόμενο «πέναλτι» του 12%, δηλαδή της αναλογιστικής μείωσης, για όσους επιθυμούν ή υποχρεωτικά, λόγω προβλημάτων, αφυπηρετούν στο 63ο έτος, αντί στο 65ο έτος. Και ήταν τόσο απλό το ζήτημα, αφού υπάρχει το λεγόμενο αναλογικό σύστημα. Όσοι φεύγουν πιο νωρίς, να λαμβάνουν πιο χαμηλή σύνταξη και όσοι συνεισφέρουν περισσότερα χρόνια να λαμβάνουν περισσότερα. Γιατί αυτός ο κανόνας ισχύει με τις θητείες των αξιωματούχων και όχι με την υπηρεσία των απλών πολιτών. Όλες οι ασφαλιστικές εταιρείες, για τις οποίες κόπτονται οι ταγοί του τόπου, αποδίδουν στους ασφαλισμένους, σε επενδυτικά σχέδια, τα ποσά τα οποία υπόσχονται, ανάλογα με τα χρόνια εισφορών. Το κράτος γιατί κάνει «παρασπονδίες» σε ένα σύστημα το οποίο είναι, λέει, αναλογικό των εισφορών; Η κοινωνική πολιτική, λένε, υλοποιείται με δαπάνες από τα δημόσια ταμεία. Άραγε όλη η ιστορία οφείλεται στο γεγονός ότι «εξαφανίστηκαν» δέκα δισεκατομμύρια από το ταμείο, το οποίο είναι ουσιαστικά εικονικό;
Οι συντάξεις για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας αποτελούν μορφή κοινωνικής αλληλεγγύης και όχι ακόμη μια μορφή κοινωνικής ανισότητας, όπως κατάντησε η υπόθεση και στην Κύπρο. Οι πρώτοι οι οποίοι εφάρμοσαν ανάλογους θεσμούς σε συστηματική και καθαρά ηθική βάση, ήταν οι Βυζαντινοί, οι οποίοι εναπόθεσαν την κοινωνική πολιτική στην Εκκλησία. Από τότε έγιναν πολλές προσπάθειες, από πολλά κράτη και έθνη, για θεσμοθέτηση της φροντίδας των «σοφότερων», αλλά και πιο αδύναμων ανθρώπων μιας κοινωνίας, προσπάθειες οι οποίες κινούνταν πάντα στο εκκρεμές της φιλανθρωπίας και της εκμετάλλευσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλά άλλα κράτη, δεν σε βάζουν σε νοσοκομείο, αν δεν έχεις ασφάλεια, ενώ και το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας είναι σε υποτυπώδη επίπεδα.
Κάθε λίγα χρόνια γίνονται αναλογιστικές μελέτες, για τη βιωσιμότητα του ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Άραγε γιατί δεν γίνεται και μια μελέτη για τα ποσά τα οποία θα εξοικονομήσει το κράτος, αν οδηγήσει στη σύνταξη σταδιακά τους δημοσίους υπαλλήλους, οι οποίοι συμπλήρωσαν το 60ό έτος της ηλικίας τους και στη θέση τους να προσλάβει νέους; Με ένα «αυτόματο» τρόπο, θα εκτοξευτεί η παραγωγικότητα και θα μειωθεί η «καταραμένη» ανεργία των νέων. Εξάλλου αποτελεί κοινό μυστικό ότι στο Δημόσιο οι μεγαλύτεροι στην ηλικία, κυρίως 60 και πάνω, δεν ανταποκρίνονται πάντα στα καθήκοντά τους. Ίσως είναι αυτός ο βασικός λόγος, για τον οποίο γέμισε με διευθυντές, αντί με υπαλλήλους το Δημόσιο.
Καλό θα είναι να καταστεί και επιπρόσθετο προσόν, η υπηρεσία στον ιδιωτικό τομέα, για πρόσληψη στο Δημόσιο, ώστε σιγά-σιγά να εξαλειφθεί και το χάσμα ανάμεσα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Πάντως ό,τι και να γίνει, το μόνο σίγουρο είναι ότι κανείς δεν είναι αναντικατάστατος, ούτε οι εισαγγελείς, ούτε οι δικαστές οι οποίοι αφυπηρετούν στα 68 τους χρόνια, αλλά ούτε και οι πολιτικοί, οι οποίοι δεν γνωρίζουν τι θα πει αφυπηρέτηση. Ο άλλος κόσμος, ο αληθινός, μας περιμένει όλους.
