Του Παναγιώτη Καπαρή
Η δημοσιογραφία καλείται και «τέταρτη εξουσία», όχι γιατί έχει καμιά θεσμική εξουσία, αλλά γιατί απλώς μπορεί να λειτουργεί επικουρικά στο έργο της καλής διακυβέρνησης ενός τόπου. Σε ένα πρώτο και ιδεατό επίπεδο, τα μέσα ενημέρωσης έχουν την ευθύνη να ελέγχουν την εκάστοτε εξουσία, να αποκαλύπτουν, να παρουσιάζουν λάθη και παραλείψεις και να προβάλλουν τα θετικά επιτεύγματα. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλουν στη σωστή και αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών. Οι καλά ενημερωμένοι πολίτες μπορούν με τη σειρά τους να επιλέξουν με την ψήφο τους τους άριστους και ικανότερους για τη διακυβέρνηση ενός τόπου. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης λειτουργούν και ως καταλύτες για να την προώθηση αποφάσεων της Πολιτείας. Πρώτα, με τη διαρροή ειδήσεων, οι οποίες λειτουργούν ως βαρόμετρο, ως καταμετρητής αντιδράσεων για την αποδοχή ή όχι μιας απόφασης. Ακολούθως έρχεται η λήψη της απόφασης και η ενημέρωση των πολιτών για το περιεχόμενο μιας απόφασης. Σε ένα τρίτο επίπεδο, οι λειτουργοί των μέσων ενημέρωσης, γνωρίζοντας τις θέσεις όλων των πλευρών και τα αντικρουόμενα αλλά και διαπλεκόμενα συμφέροντα, μπορούν με την αρθρογραφία τους να ελέγξουν τους ηγέτες και να αποκαλύψουν σκάνδαλα και παρανομίες. Εδώ προκύπτουν και τα πολύ δύσκολα και ο μεγάλος πειρασμός των δημοσιογράφων να μετατραπούν από «ελεγκτές» στο πολιτικό «παιχνίδι», σε μέρος του «παιχνιδιού», εξυπηρετώντας συνειδητά ή ασυνείδητα και τα δικά τους συμφέροντα. Και όλα αυτά βεβαίως, καταλήγουν στην ηθική διάσταση όπου μέσα μαζικής ενημέρωσης και δημοσιογράφοι παλεύουν για τη δική τους αλήθεια, για τη δική τους συνείδηση, ως μέρος του πολιτικού γίγνεσθαι.
Ανάλογο ρόλο διαδραματίζουν και τα σοβαρά κοινοβούλια, στο επίπεδο της κοινοβουλευτικής διπλωματίας. Λειτουργούν ως εμπροσθοφυλακή, ως βαρόμετρο και ως καταλύτες στις διπλωματικές «μάχες» τις οποίες δίδουν αρμοδίως οι εκάστοτε κυβερνήσεις, για προώθηση των καλώς νοούμενων εθνικών συμφερόντων. Με απλά λόγια, οι πρόεδροι των Κοινοβουλίων και οι Επιτροπές Φιλίας ανάμεσα σε κοινοβούλια μπορούν μέσω επισκέψεων να βολιδοσκοπήσουν αντιδράσεις και να προωθήσουν αποφάσεις κυβερνήσεων. Αναλόγως των αντιδράσεων, λαμβάνονται ή αναπροσαρμόζονται οι αποφάσεις. Οι συναντήσεις σε κοινοβουλευτικό επίπεδο είναι κατά κανόνα πιο «χαλαρές», δεν τηρούνται συνήθως πρακτικά και οι κοινοβουλευτικοί αξιωματούχοι μιλούν με περισσότερη από την αναμενόμενη ειλικρίνεια. Σε αυτές τις συναντήσεις λέγονται συνήθως πικρές αλήθειες και οι πρωταγωνιστές αντιλαμβάνονται, το λιγότερο, πού πάνε τα πράγματα και πού οδεύουν οι χώρες και ο κόσμος όλος. Η σημαντικότερη πτυχή αυτών των συναντήσεων είναι οι παρασκηνιακές και προσωπικές επαφές, κατά τη διάρκεια των οποίων λέγονται «ωμά» και τα κακώς έχοντα, τα οποία δύσκολα λέγονται με διπλωματική γλώσσα. Σε αυτές τις συναντήσεις καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν τα πρόσωπα, τα οποία ανάλογα με τις επικοινωνιακές τους ικανότητες, ανάλογα με την «ομορφιά» της ψυχής και του σώματός τους, μπορούν να «κερδίσουν» πολλά για τις χώρες τους, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος για αρνητικές επιπτώσεις.
Μια άλλη σημαντικότατη πτυχή αυτών των συναντήσεων είναι η προετοιμασία των εκπροσώπων του λαού για την ανάληψη στη συνέχεια εκτελεστικών εξουσιών. Στις περισσότερες δημοκρατικές χώρες οι πρόεδροι, οι πρωθυπουργοί, οι υπουργοί και οι υφυπουργοί είναι εκλεγμένοι πρώτα σε βουλευτικά αξιώματα και ταυτόχρονα ασκούν και εκτελεστικά καθήκοντα. Ο κανόνας λέει ότι το πολιτικό «παιχνίδι» παίζεται πρώτα –και κύρια– σε κοινοβουλευτικό επίπεδο. Οι πιο επιτυχημένοι πρόεδροι, πρωθυπουργοί και υπουργοί είναι αυτοί οι οποίοι έχουν μακρά θητεία σε βουλευτικά έδρανα. Στην Κύπρο, παρόλο το «προβληματικό» Σύνταγμα, όπως αρέσκονται πολλοί να λένε, οι δύσκολες και ουσιαστικές αποφάσεις λαμβάνονται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, η οποία καθίσταται συνυπεύθυνη στη λύση ή στη μη λύση ενός προβλήματος. Οι περισσότεροι πρόεδροι, λόγω και κοινοβουλευτικής πείρας, διατηρούσαν διαχρονικά ουσιαστικές επαφές, ακόμη και προσωπικές, με τους βουλευτές, όχι μόνο των δικών τους κομμάτων αλλά με τους βουλευτές όλων των κομμάτων, ώστε να μπορούν να βολιδοσκοπούν αντιδράσεις αλλά και να προωθούν δύσκολες αποφάσεις οι οποίες εμπεριέχουν πολιτικό κόστος.
Το κοινό καλό μιας Πολιτείας απαιτεί τον διάλογο και τη συνεργασία, αλλά και την εντός ορίων αντιπαράθεση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Κυρίως όμως απαιτεί την πολιτική επικοινωνία μεταξύ εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας. Ο διαχωρισμός των εξουσιών σε εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, ο οποίος ορίστηκε πρώτα από τον Αριστοτέλη και τον Όμηρο και ακολούθως από τον Γάλλο φιλόσοφο Μοντεσκιέ, στόχο έχει τον διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων και όχι τη θεσμοθέτηση «στρατοπέδων» αντιπαράθεσης. Εξάλλου, δεν υπάρχει η απόλυτη σοφία και η απόλυτη αλήθεια σε αυτόν τον κόσμο. Όλα είναι σχετικά και σίγουρα κανένας δεν είναι αναντικατάστατος, ακόμη και οι πολιτικοί.
