Του Γιάννη Ιωάννου
‘Ενα από τα σημαντικότερα στοιχεία στην ιστορία των αλγορίθμων είναι η δουλειά του μαθηματικού Χέρμπερτ Ρόμπινς (1915-2001) o οποίος, μεταπολεμικά, στο πανεπιστήμιο του Κολούμπια προσπάθησε να δώσει την απάντηση στο κλασικό ερώτημα του «ληστή με τα πολλά χέρια» -των στοχαστικών μοντέλων. Φανταστείτε να είστε τζογαδόρος, δηλαδή, και να έχεις απέναντί σου κουλοχέρηδες. Ποια στρατηγική ακολουθείς για να μην χάσεις τα κέρματά σου; O Ρόμπινς πρότεινε μια λύση, έναν αλγόριθμο ουσιαστικά, όπου απέναντι σε δύο κουλοχέρηδες τυποποιείται στη λογική του «κερδίζουμε-μένουμε/χάνουμε-αλλάζουμε».
Διαλέγουμε ένα κουλοχέρη στη τύχη και συνεχίζουμε να τραβάμε όσο μας πληρώνει. Αν κάποια φορά τραβήξουμε και δεν μας πληρώσει, δοκιμάζουμε στον άλλο κουλοχέρη. Ο Ρόμπινς απέδειξε, μαθηματικά, από το 1952 ότι η εν λόγω στρατηγική έχει, εγγυημένα, καλύτερη απόδοση από την τύχη. Πως το απέδειξε αυτό ο Ρόμπινς; Yπενθυμίζοντάς μας πως το «κερδίζουμε-μένουμε» είναι στοιχείο μιας βέλτιστης στρατηγικής που εξισορροπεί, όπως σε κάθε τι στη ζωή, το πεδίο μεταξύ αναζήτησης και εκμετάλλευσης μιας συνθήκης. Ο Ρόμπινς όμως απέδειξε και κάτι άλλο: Πως το «χάνουμε-αλλάζουμε» είναι τελείως διαφορετικό. Και πως το να αλλάζεις κάθε φορά που χάνεις, ακόμη και κουλοχέρη, είναι βεβιασμένη κίνηση.
Η επιστήμη βέβαια προχώρησε πολύ μετά τον πρωτοπόρο Ρόμπινς (π.χ. ο Ρίτσαρντ Μπέλλμαν του RAND πήγε την σκέψη του Ρόμπινς παραπέρα) αλλά το πρόβλημα του «ληστή με τα πολλά χέρια» τόσο στο θεωρητικό επίπεδο (θεωρία πιθανοτήτων) όσο και στην εμπειρική καθημερινότητα παρέμεινε και παραμένει άλυτο. Ακόμη και στην σύγχρονη εποχή μας, ιδίως στο πεδίο του machine learning, οι στρατηγικές βελτιστοποίησης –που δεν επιλύουν το πρόβλημα- έχουν εμπλουτιστεί σημαντικά και, φυσικά, βασίζονται στο μοντέλο του «κερδίζουμε-μένουμε/χάνουμε-αλλάζουμε».
Φανταστείτε τώρα το πολιτικό σύστημα στη Κύπρο σαν έναν «ληστή με τα πολλά χέρια». Είστε κάποιος που θέλει να αναλύσει το πως οι δυναμικές του πρώτου και του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών του 2023 θα διαμορφωθούν στην βάση του «κερδίζουμε-μένουμε/χάνουμε αλλάζουμε».
Ο ΔΗΣΥ διεκδικεί μια τρίτη κυβερνητική θητεία με την υποψηφιότητα του προέδρου του που δεν έχει ιδιαίτερη δυναμική ως προς την δημοφιλία της. Ένας πρώην υπουργός του ΔΗΣΥ κατεβαίνει αυτόνομα λόγω δημοφιλίας χτίζοντας προφίλ ανεξάρτητου ενώ ήταν οργανικό μέλος των κυβερνήσεων του ΔΗΣΥ για 9 χρόνια. Το ΔΗΚΟ επιθυμεί να είναι με την πλευρά του νικητή, ανεξαρτήτως πολιτικής ακολουθίας, και το ΑΚΕΛ, απομακρυσμένο για χρόνια από την εξουσία, στοχεύει στο να αλλάξει το κυβερνητικό παράδειγμα –αποτυγχάνοντας ωστόσο στο να βρει ενιαίο έδαφος με το ΔΗΚΟ προκειμένου να έχει μια κοινή υποψηφιότητα. Για τον ψηφοφόρο-παίκτη στον κουλοχέρη του πολιτικού μας συστήματος η λογική παραμένει, ορθολογιστικά, του να τραβάει το χέρι που τόσα χρόνια τράβαγε κι αν κερδίζει να παραμένει. Το αν έχασε, προφανώς, θα τον κάνει να αλλάξει χέρι χωρίς ωστόσο αυτή η κίνηση, με τους ίδιους όρους ορθολογισμού, να είναι ορθή –από στρατηγικής σκοπιάς. Ακριβώς γιατί η πολιτική απογοήτευση, σε αυτό το πολιτικό παίγνιο, δεν σηματοδοτεί απαραίτητα πως το νέο παράδειγμα που θα προκύψει θα είναι επιτυχημένο. Ωστόσο με τις εκλογικές διαδικασίες συμβαίνει πάντα –στις δημοκρατίες- ο κόσμος, συμπεριφορικά, να κινείται προς την κατεύθυνση του να δοκιμάζει κάτι καινούργιο. Ιδίως στην εποχή μας που τόσο το «κερδίζουμε-μένουμε» -η κομματική πίστη δηλαδή- βρίσκεται σε υποχώρηση αλλά και που το «χάνουμε-αλλάζουμε» διατηρεί, σε κάποιες εκλογικές ομάδες, ανθεκτικότητα –όπως όταν δεν αλλάζεις το αγαπημένο σου εστιατόριο, όταν μια ή δυο φορές σε απογοητεύσει επειδή π.χ. το φαγητό ή το σέρβις είχαν αστοχίες.
Οι προεδρικές του 2023 θα είναι μια ωραία αναπαράσταση του αλγόριθμου Ρόμπινς, «κερδίζουμε-μένουμε/χάνουμε-αλλάζουμε» αλλά κι ένα δυνατό τεστάρισμά του, όχι ως προς την επί της αρχής επαλήθευση αλλά ως προς την εκλογική συμπεριφορά του σώματος. Το πρόβλημα του κυπριακού πολιτικού συστήματος παραμένει άλυτο, «ανελαστικό» με μαθηματικούς όρους που λέμε.
Η κυπριακή πολιτική είναι όντως, μεταφορικά, «ένας ληστής με πολλά χέρια» που δημιούργησε μετά το ΄74 ένα τέρας δυσπιστίας, κακιστοκρατίας, πελατειακών σχέσεων, συντήρησης και μετριότητας που ανέδειξε την πολιτική όχι σε εργαλείο εξυπηρέτησης των συμφερόντων των πολιτών της Κύπρου αλλά σε μέσο προσωπικής ανάδειξης, πλουτισμού και της εξουσίας ως λαφύρου.
Ένας... κουλοχέρης. Ωστόσο αν ο αλγόριθμος είναι σωστός, και συνήθως στη μαθηματική επιστήμη τα θεωρήματα είναι για να ισχύουν, τόσο ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ όσο και ο υποψήφιος του ΑΚΕΛ, θα είναι –εκτός απροόπτου- στον δεύτερο γύρο των προεδρικών. Θα επανέλθω, τότε, για να παραδεκτώ αν όντως τα υπολόγισα σωστά ή να επισημάνω το λανθασμένο του υπολογισμού μου.
Twitter: @JohnPikpas
