Του Απόστολου Τομαρά
Στις 20 Ιουλίου, τέσσερις ώρες αφότου ήχησαν οι σειρήνες και φέτος στην ελεύθερη Κύπρο για να θυμίσουν τη συμφορά, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά σε ένα ξωκλήσι της ορεινής Αιγιάλειας στην Ελλάδα σαράντα με πενήντα κάτοικοι μιας απομακρυσμένης κοινότητας για πρώτη φορά μαζεύτηκαν για να τιμήσουν τους πεσόντες του 1974. Χωρίς επισήμους, χωρίς στρατιωτικά αγήματα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Το στενό εσωτερικό του Προφήτη Ηλία γέμιζε ασφυκτικά όταν οι δυο εφημέριοι, ο πάτερ Αργύριος Μουστερής και ο Πάτερ Κιζήλος μεσίτευαν προς τον κύριο υπέρ αναπαύσεως των πεσόντων για την ελευθερία της Κύπρου, Ελλαδιτών και Κυπρίων Ελλήνων, και ανευρέσεως των αγνοουμένων. Από τις συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές της λιτής τελετής μνήμης ήταν τα λόγια ψυχής ενός στρατιώτη της ΕΛΔΥΚ του 1974 που συγκινημένος απέδιδε τις πρέπουσες τιμές στους συμπολεμιστές του που δεν γύρισαν πίσω. Ο Παναγής Ορφανός ενώπιον ενός ακροατηρίου απλών ανθρώπων είπε το αυτονόητο. «Εμείς πράξαμε το χρέος μας απέναντι στην πατρίδα όταν μας ζητήθηκε», εισπράττοντας το αυθόρμητο επιφώνημα «Αθάνατοι». Έπραξαν το χρέος τους ανιδιοτελώς ασχέτως αν αυτή η πατρίδα δεν αποδείχθηκε και τόσο στοργική μετά και για όσους είχαν την «τύχη» να επιστρέψουν. Το βασανιστικό ερώτημα που υπάρχει, 49 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, είναι εάν τα όσα ακολούθησαν του 1974 συνάδουν με τα απλά λόγια ενός πολεμιστή της Κύπρου. Δηλαδή εάν όλοι αυτοί που ανέλαβαν τις τύχες ενός λαού έκαναν το χρέος τους απέναντι στους πεσόντες, τους αγνοούμενους, τους πρόσφυγες. Εάν κατέβαλαν το άπαν των δυνάμεών τους για να απαλύνουν το πόνο της θυσίας αλλά και του ξεριζωμού. Στην ιστορία της Κύπρου, μετά το καλοκαίρι του 1974, έγιναν πολλές προσπάθειες για άμβλυνση των όσων άφησε πίσω της η τουρκική εισβολή. Μέχρι σήμερα καμία ηγεσία δεν κατάφερε να πράξει το χρέος της, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο. Το ζήτημα της Κύπρου παραμένει ως διαμορφώθηκε μετά το 1974, 49 χρόνια μετά συνεχίζουν να υπάρχουν αγνοούμενοι, και το πλέον ανησυχητικό ο χρόνος είναι σύμμαχος του θύτη. Κάθε φορά που οι Τούρκοι προχωρούν στο επόμενο βήμα, με απώτερο στόχο την de facto αναγνώριση κρατικής οντότητας, σε ένα τμήμα της κυπριακής επικράτειας το οποίο κατέβαλαν με τα όπλα, αντιδρούμε με απίστευτη υποκρισία λες και δεν το αναμέναμε. Από το 1974 και μετά πόσες φορές βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την εκνευριστική, για εμάς, συνέπεια των τουρκικών στόχων; Το ζήσαμε με την ανακήρυξη του παράνομου μορφώματος τον Νοέμβριο του 1983, το ζήσαμε με την διολίσθηση της τουρκικής πλευράς έναντι του πλαισίου λύσης του κυπριακού, κάθε φορά που ναυαγούσαν οι συνομιλίες. Το ζούμε και σήμερα με την απαράδεκτη θέση της Τουρκίας για λύση δυο κρατών.
Δεν θα επικαλεστώ σχέδια τα οποία ανέτρεπαν τα σημερινά δεδομένα με αμφιλεγόμενη αποτελεσματικότητα. Από το 2000 και μετά υπήρχαν «ευνοϊκές» συγκυρίες και στην πλευρά πέραν της «πράσινης» γραμμής για λύση του κυπριακού. Αυτές οι συγκυρίες δεν υπάρχουν σήμερα και πολύ αμφιβάλλω εάν θα υπάρξουν και πάλι στο επόμενο διάστημα. Ο Ερντογάν και η εδώ εκπρόσωποι του πρέπει να το αναγνωρίσουμε πως είναι συνεπείς με τις πολιτικές τους ασχέτως εάν είναι παράνομες, προκλητικές και παραβιάζουν κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και αποφάσεων. Το θέμα δεν είναι τι κάνει η τουρκική πλευρά και τι λέει ο Ερντογάν την ημέρα της συμφοράς. Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς για να μην τον αφήσουμε να εξασφαλίσει προοπτικές για τις επιδιώξεις του. Κάθε φορά που ξεκινούσε μια προσπάθεια λύσης του προβλήματος επικρεμόταν ως δαμόκλειος σπάθη η απειλή της τελευταία φοράς. Μέσα στο ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί υπάρχει κάποιος που μπορεί να πει με βεβαιότητα πως δεν υφίσταται σήμερα η τελευταία φορά; Το 2023 δεν μπορεί να συγκριθεί με προηγούμενες κομβικές ημερομηνίες προσπαθειών επίλυσης του κυπριακού. Δεν μπορεί να συγκριθεί με το 2004 ή το 2016 και 2021. Σαράντα εννιά χρόνια μετά εάν πραγματικά θέλουμε επίλυση του πολιτικού προβλήματος και άμβλυνση των συνεπειών της εισβολής και κατοχής πρώτα και κύρια θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τον ίδιο μας τον εαυτό. Η πληγή που άνοιξε το 1974 δεν θα επουλωθεί πλήρως. Η Κύπρος δεν θα συνεχίσει από εκεί που ο χρόνος τη σταμάτησε στις 5.30 το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974. Η ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας εάν θέλει να πετύχει εκεί όπου οι προηγούμενες απέτυχαν θα πρέπει να έχει κατά νου τα λόγια του απλού πολεμιστή του 1974. «Πράξαμε το χρέος μας απέναντι στην πατρίδα».
