Του Απόστολου Τομαρά
Η αλησμόνητη ατάκα του Βασίλη Αυλωνίτη στην ταινία η «Ωραία των Αθηνών» το 1954 μπορεί να ταιριάζει γάντι στα όσα βιώνει αυτό το καλοκαίρι η Μεσόγειος από πλευράς καιρικών συνθηκών. Κυβερνήσεις αλλά και πολίτες δεν επέδειξαν τη δέουσα προσοχή στις προειδοποιήσεις των επιστημόνων με αποτέλεσμα η νότια Μεσόγειο και όχι μόνο να βιώνει αυτό το καλοκαίρι πρωτόγνωρα καιρικά φαινόμενα, σε ένταση, διάρκεια και επιπτώσεις. Η καταστροφή που συντελείται, χρόνια, στην ισορροπία του οικοσυστήματος αποκαλύπτει μόνο ένα μέρος της νέας πραγματικότητας για τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Από τη μια οι τεράστιες και καταστροφικές πυρκαγιές που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούν κατά πολύ τις ευφάνταστες δημοσιογραφικές περιγραφές και από την άλλη τα ορμητικά νερά που δεν κάνουν διακρίσεις στο πέρασμά τους. Και όμως η φύση είχε προειδοποιήσει για την επερχόμενη νέα κατάσταση, ωστόσο ουδείς έδωσε τη δέουσα προσοχή.
Σε λίγα χρόνια οι ακραίες καιρικές εξάρσεις δεν θα είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας με αποτέλεσμα οι νέες γενιές να αγνοούν πλήρως τι εστί καλοκαίρι. Το καλοκαίρι από ήλιος, θάλασσα και βουνό έχει μετατραπεί σε απειλή ακόμα και για την ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι υπερβολή αλλά η πραγματικότητα το αίσθημα ανακούφισης ότι οι οργανωμένες κοινωνίες κατάφεραν να αποφύγουν ανθρώπινες τραγωδίες ασχέτως του μεγέθους καταστροφής, περιβάλλοντος και περιουσιών. Και όμως ουδείς μπορεί να πει πως όλα αυτά ήταν κεραυνός εν αιθρία. Τα επόμενα χρόνια η κλιματική αλλαγή θα επιβάλει μια νέα πραγματικότητα οι συνέπιες της οποίας θα ξεπεράσουν κατά πολύ την «παραδοσιακή» καταστροφική μανία του ανθρώπου. Ο πλανήτης και οι άνθρωποι θα πρέπει να προετοιμασθούν ότι τα επόμενα χρόνια η ζωή δεν θα είναι γνωστή όπως σήμερα. Αυτό το οποίο ήταν γνωστό μέχρι χθες θα είναι μια μακρινή ανάμνηση αύριο. Για Ελλάδα και Κύπρο η περίπτωση της Ρόδου είναι ο σύγχρονος εφιάλτης. Το ισοπεδωτικό πέρασμα της φωτιάς από το νησί των ιπποτών εκμηδένισε κάθε προσπάθεια πολιτικής προστασίας ή βαρύγδουπων διακηρύξεων «φέτος είμαστε πανέτοιμοι». Η καταστροφή που έχει συντελεστεί στο περιβάλλον αποτελεί το κύκνειο άσμα για την ποιότητα ζωής των κατοίκων της για τα επόμενα χρόνια και ενός asset της τοπικής οικονομίας που για χρόνια είχε καταστήσει το νησί ναυαρχίδα της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας. Υπό αυτές τις συνθήκες το ερώτημα που χρήζει απάντησης είναι αν ο άνθρωπος μπορεί να προλάβει να χειρότερα.
Για τα επόμενα χρόνια οι ακραίες καιρικές συνθήκες δεν αναμένεται να παρουσιάσουν ύφεση. Τουναντίον θερμοκρασίες έως και 45 βαθμούς Κελσίου αλλά και καύσωνες διαρκείας θα είναι κάτι το σύνηθες. Αν ο άνθρωπος μπορεί να ελπίζει σε κάτι αυτό είναι σε βάθος χρόνου με την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν γενναίες αποφάσεις. Μέχρι σήμερα το μοντέλο αντιμετώπισης των πυρκαγιών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εναέριες δυνάμεις. Ωστόσο όπως έχει αποδειχθεί οι μηχανισμοί δεν μπορούν να έχουν την επιθυμητή αποτελεσματικότητα. Η αλλαγή του μοντέλου αντιμετώπισης των πυρκαγιών είναι ένα θέμα που εκ των πραγμάτων θα τεθεί επί τάπητος το επόμενο διάστημα. Η πρόληψη είναι ένας βασικός πυλώνας. Ο άλλος είναι η εντονότερη εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών, όπως συνέβαινε τα παλαιά χρόνια. Το βάρος προστασίας από πυρκαγιές δεν μπορεί να συνεχισθεί να πέφτει σε κεντρικούς μηχανισμούς, όπως είναι σήμερα. Εκ των πραγμάτων το υφιστάμενο σύστημα περιφρούρησης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δεν μπορεί να στηριχθεί σε δομές με νοοτροπία δημόσιας διοίκησης. Ο εθελοντισμός σε ζητήματα πυροπροστασίας αποτελεί το άλφα και το ωμέγα αποτελεσματικότητας. Πυρκαγιές υπήρχαν πάντα, μπορεί όχι στη συχνότητα του σήμερα, αλλά υπήρχαν. Τον πρώτο λόγο, τότε, τον είχαν οι τοπικές κοινωνίες οι οποίες ήταν οι πρώτες που ριχνόντουσαν στη μάχη προτού η φωτιά πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Εάν δεν παρθούν ριζικά μέτρα, πρώτα σε τοπικό επίπεδο, οι περιβαλλοντικές δεν θα είναι οι μοναδικές επιπτώσεις. Ήδη στη κεντρική Ευρώπη η μείωση της στάθμης ποταμών δημιουργεί τριγμούς σε οικονομίες κρατών όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο. Η μείωση των ποσοτήτων νερού μεγάλων ποταμών θέτει σε κίνδυνο τη μεταφορά αγαθών και πρώτων υλών με ποταμόπλοια. Παρόμοια προβλήματα στις οικονομίες τους θεωρείται βέβαιο πως θα αντιμετωπίσουν και τα κράτη της νότιας Ευρώπης. Ήδη γίνεται λόγος για επιπτώσεις στις τουριστικές βιομηχανίες κρατών της περιοχής. Έστω και καθυστερημένα μπορούν να ληφθούν μέτρα σε κεντρικό αλλά και τοπικό επίπεδο. Τα ελικόπτερα και τα αεροπλάνα είναι ένα εργαλείο όχι όμως το μοναδικό και το πλέον αποτελεσματικό.
