Του Απόστολου Τομαρά
Η καταγγελία της σύμβασης για τον δρόμο Πάφου – Πόλης Χρυσοχούς δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία αλλά η σταγόνα στο ξεχειλισμένο ποτήρι που λέγεται δημόσιες συμβάσεις για μεγάλα έργα. Σε λιγότερο από ένα χρόνο η κυβέρνηση προχώρησε στην καταγγελία της σύμβασης στα τρία μεγαλύτερα έργα σε νευραλγικούς τομείς της οικονομίας της Κύπρου ενώ σε άλλα μικρότερα η καταστρατήγηση βασικών όρων της σύμβασης, όπως ο χρόνος ολοκλήρωσης των έργων, δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Αν ληφθεί υπόψη πως στο τερματικό στο Βασιλικό έχει μπει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία πραγματοποιώντας έρευνες που ενδεχομένως να οδηγήσουν πολιτικά πρόσωπα και τεχνοκράτες στο εδώλιο της δικαιοσύνης, δεν θέλει πολύ εξυπνάδα για να αντιληφθεί κάποιος πως υπεύθυνοι δεν μπορεί να είναι μόνο όσοι αναλαμβάνουν τα έργα. Το πλαίσιο που διέπει τις δημόσιες συμβάσεις μπάζει από παντού και όμως ουδείς μέχρι σήμερα δεν το έχει αγγίξει. Το ΕΤΕΚ εδώ και πολλούς μήνες φωνάζει πως πρέπει να γίνουν γενναίες αλλαγές, η κυβέρνηση μετά το φιάσκο με την κινέζικη κοινοπραξία άφησε να φανεί πως είναι έτοιμη να κάνει ριζικές τομές, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει κουνηθεί φύλλο. Τουναντίον μετά την τελευταία καταγγελία σύμβασης την εμφάνισή τους έκαναν απόψεις πως δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια αλλαγών και πως τάχα η Δημοκρατία είναι εγκλωβισμένοι από τους εργολάβους. Η Δημοκρατία και ένα κράτος δεν εγκλωβίζεται από κανένα. Εγκλωβισμένες είναι οι πολιτικές που ακολουθούνται και η έλλειψη πολιτικής βούλησης. Η καταγγελία μιας σύμβασης ενός έργου είναι αποτελεσματικό εργαλείο όταν αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Δηλαδή εφαρμόζεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις και όχι σε τρία απανωτά έργα. Τρείς κακοί εργολάβοι δεν μπορεί να είναι τυχαίο γεγονός για να δικαιολογηθεί. Αν πράγματι η κυβέρνηση εννοεί τα όσα έλεγε την περασμένη άνοιξη θα πρέπει να καταπολεμήσει την κουλτούρα που υπάρχει στην ανάθεση δημοσίων συμβάσεων. Και στα τρία μεγάλα έργα, τα συμβόλαια δόθηκαν στις πιο φθηνές προσφορές. Και στα τρία έργα οι εργολάβοι που υπέβαλαν τις φθηνές προσφορές ήλθαν στη συνέχεια με οικονομικές απαιτήσεις με αποτέλεσμα το ναυάγιο. Και στα τρία μεγάλα έργα δεν αξιολογήθηκαν όσο έπρεπε οι εργολάβοι αν μπορούν να κατασκευάσουν τα έργα γιατί ήταν οι πιο φθηνοί. Κάτι παρόμοιο έχει συμβεί και με άλλες δημόσιες συμβάσεις στο παρελθόν με αποτέλεσμα πολλά έργα να κάνουν χρόνια να ολοκληρωθούν και τις περισσότερες φορές να ξεπερνούν τον αρχικό προϋπολογισμό τους. Η παρούσα κυβέρνηση δεν φέρει ευθύνες για τις επιλογές που έγιναν, θα φέρει ευθύνες εάν δεν πάρει μέτρα για να τερματιστεί το φαινόμενο με τους κακούς εργολάβους. Στην περίπτωση του δρόμου Πάφου – Πόλης Χρυσοχούς το έργο δόθηκε σε μια προσφορά που ήταν φθηνότερη κατά €20 εκατ. από την δεύτερη προσφορά. Τα γεγονότα τι έδειξαν; Η εταιρεία που υπέβαλε τη φθηνότερη προσφορά ήγειρε στη συνέχεια οικονομικές απαιτήσεις €32 εκατ. ευρώ. Δηλαδή €12 εκατ. περισσότερα από τη δεύτερη προσφορά που απορρίφθηκε. Οι κρατικοί αξιωματούχοι που αξιολογούν τις προσφορές δεν γνωρίζουν το πραγματικό κόστος ενός έργου; Και βεβαίως μπορούν να το υπολογίσουν αλλά η βασική προϋπόθεση είναι η «φθηνότερη» προσφορά η οποία αν ολοκληρωθεί το έργο μόνο φθηνότερη δεν ήταν. Ουδείς γνωρίζει πόσο θα στοιχίσει τελικά η ολοκλήρωση του τερματικού στο Βασιλικό, η ανάπλαση του λιμανιού της Λάρνακας και ο δρόμος Πάφου – Πόλης Χρυσοχούς. Όπως λέει και ο σοφός λαός «Πήγαμε για μαλλί και βγήκαμε κουρεμένοι». Η κουλτούρα που διέπει τις δημόσιες συμβάσεις θα πρέπει να αλλάξει. Η φθηνότερη προσφορά δεν πρέπει να είναι η καθοριστική προϋπόθεση κατακύρωσης έργων. Στους όρους των συμβάσεων θα πρέπει να συμπεριληφθούν με βαρύνουσα σημασία και άλλα κριτήρια, όπως ποιοτικά και τεχνικά, τα οποία με το οικονομικό σκέλος θα καταλήγουν στην προσφορά κατακύρωσης του έργου.
