Του Απόστολου Τομαρά
Η εξαγγελία ενός από τα μεγαλύτερα ενεργειακά έργα της ανατολικής Μεσογείου, της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου με τα ευρωπαϊκά ηλεκτρικά δίκτυα μέσω Ελλάδας το 2011, ήλθε να προστεθεί στο καλάθι της ενεργειακής διπλωματίας της Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία είχε ως αφετηρία τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ. Με φορέα υλοποίησης την EuroAsia Interconnector Limited, μια εταιρεία κυπριακών συμφερόντων, η ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την υπόλοιπη Ευρώπη αφενός εξυπηρετούσε τον αντικειμενικό σκοπό που είναι ο τερματισμός της ενεργειακής απομόνωση της Κύπρου και αφετέρου δημιουργούσε όλες τις προοπτικές εκείνες η Κύπρος να καταστεί ο ενεργειακός κόμβος της ανατολικής Μεσογείου. Ωστόσο το ηλεκτρικό καλώδιο, όπως και τα υπόλοιπα εμβληματικά έργα, κυπριακό ΦΑ, αγωγός EastMed, αποδείχθηκε πολύπλοκο και εξαιρετικά βραδυκίνητο στην υλοποίησή του. Από το 2011 έχουν περάσει δεκατρία χρόνια (13) και αν στις 06/10/2023 δεν είχε πραγματοποιηθεί αλλαγή σκυτάλης του Φορέα Υλοποίησης του Έργου, το ηλεκτρικό καλώδιο θα είχε την ίδια τύχη με τον αγωγό ΦΑ EastMed που από τα μέσα της δεύτερης θητείας Νίκου Αναστασιάδη βρίσκεται στα αζήτητα. Η αποχώρηση της EuroAsia Interconnector Limited του Νάσου Κτωρίδη από το έργο και η παράδοσή του στον ΑΔΜΗΕ, Ανεξάρτητο Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας, αναπτέρωσε τις ελπίδες και προσδοκίες ότι η Κύπρος θα ακυρώσει την επικρατούσα αντίληψη ότι «κείται μακράν» στη συγκεκριμένη περίπτωση από την Ευρώπη.
Το πανηγυρικό κλίμα από την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ της EuroAsia Interconnector Limited και του ΑΔΜΗΕ ένα χρόνο μετά αποτελεί μακρινό παρελθόν. Τα πρώτα προβλήματα εμφανίσθηκαν σχεδόν επτά μήνες μετά και μέχρι σήμερα σε αρκετές περιπτώσεις έχουν θέσει σε δοκιμασία τις σχέσεις Αθηνών-Λευκωσίας, σε πολιτικό επίπεδο. Όπως έχει δείξει η πραγματικότητα οι δυο πλευρές, Λευκωσία και Αθήνα, αδυνατούν να κινηθούν στους ίδιους ρυθμούς υλοποίησης του έργου σε σημείο μάλιστα που η συνεργασία των δυο μερών να περιλαμβάνει τελεσίγραφα, όπως αυτό του ΑΔΜΗΕ προς την ΡΑΕΚ, το περασμένο καλοκαίρι, προκειμένου η Ρυθμιστική Αρχή της Κύπρου να ακυρώσει προηγούμενη απόφαση της για την ημερομηνία έναρξης ανάκτησης των εσόδων του καλωδίου που θα επιβαρύνει τους κύπριους καταναλωτές. Το εμπόδιο ξεπεράσθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο με πολιτική παρέμβαση Αθήνας και Λευκωσίας ωστόσο μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να έχουν γίνει βήματα πολλά. Από την Αθήνα διαμαρτύρονται, παρασκηνιακά, που δεν έχουν υλοποιηθεί τα όσα προνοεί η Συμφωνία Πλαίσιο στη δε Λευκωσία αντιμετωπίζουν με καχυποψία τις προκαταρκτικές διαδικασίες προκειμένου το έργο να εισέλθει σε φάση υλοποίησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι εισηγήσεις του ΑΔΜΗΕ για το πλαίσιο συμφωνίας προκειμένου ο «Great Sea Interconnector» να αναλάβει την ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης του Έργου. Προτού υπάρξει κατάληξη στο πλαίσιο συμφωνίας οι εισηγήσεις διέρρευσαν προκαλώντας νέα ένταση. Η εικόνα που παρουσιάζει ένα εμβληματικό ενεργειακό έργο είναι προβληματική και οι ευθύνες δεν μπορεί να εντοπιστούν μόνο σε φορείς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ευθύνες εντοπίζονται και σε πολιτικό επίπεδο. Τα πολιτικά αντανακλαστικά στην κυπριακή πρωτεύουσα δεν είναι τα ίδια με αυτά όταν ο ΑΔΜΗΕ ανελάμβανε Φορέας Υλοποίησης του Έργου σε σημείο μάλιστα που να προκαλούνται εύλογες απορίες και υποψίες για τα πραγματικά θέλω της Λευκωσίας. Ενώ αρχικά η κυβέρνηση θεωρούσε μονόδρομο τη συμμετοχή της Κύπρου στο μετοχικό σχήμα του ηλεκτρικού καλωδίου τώρα υποστηρίζεται πως η συμμετοχή δεν είναι προϋπόθεση για την υλοποίηση του έργου με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να μην έχει ληφθεί τελική απόφαση. Στην Αθήνα οι καθυστερήσεις που καταγράφονται ασκούν πίεση στον ΑΔΜΗΕ με πιο χαρακτηριστική το θρίλερ με το συμβόλαιο με τη γαλλική MEXANS εταιρεία που θα κατασκευάσει το ηλεκτρικό καλώδιο.
Σε πολιτικό επίπεδο η κυβέρνηση στην Ελλάδα από τη μια θεωρεί πως ενδεχόμενο ναυάγιο του καλωδίου θα αποτελέσει πλήγμα στην ενεργειακή πολιτική της και από την άλλη θα αναγκασθεί να επωμισθεί οικονομικά βάρη από την εκταμίευση ευρωπαϊκών κονδυλίων τα οποία θα πρέπει να επιστραφούν. Νοουμένου ότι το καλώδιο φαίνεται να έχει δρόμο μπροστά του, οι δυο πλευρές θα πρέπει να εξεύρουν έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας και συνεργασίας. Ωστόσο το μεγαλύτερο βάρος πέφτει σε πολιτικό επίπεδο και στο να γίνουν πράξη οι δημόσιες διακηρύξεις Προεδρικού και Μαξίμου για το ηλεκτρικό καλώδιο. Μέχρι τότε οι εντάσεις θα συνεχισθούν και ο κίνδυνος του ατυχήματος θα καραδοκεί.
