Του Απόστολου Τομαρά
Λένε πως ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός για την επούλωση τραυμάτων της ψυχής. Λένε επίσης πως η ζωή, ακόμα και για τα θύματα εν ζωή, δεν μπορεί να σταματήσει. Συνεχίζει την προδιαγεγραμμένη πορεία της. Είναι πραγματικά έτσι; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι καταφατική όση προσπάθεια και αν καταβάλλεται από αυτούς που έτυχε να μείνουν πίσω για να συνεχίσουν τη ζωή τους. Αν κάποιος ανατρέξει στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου από το 1974 και μετά θα διαπιστώσει πως τραγικά γεγονότα όπως οι αγνοούμενοι, όπως η τραγωδία της Ήλιος, όπως το Μαρί συνεχίζουν να στοιχειώνουν όσους είχαν την «τύχη» να μείνουν πίσω.
Μπορεί να ισχύει ο γιατρός χρόνος για τη Γιωργούλα Βαρνάβα από τα Λύμπια που νιόπαντρη κατά την τουρκική εισβολή έχασε τον σύζυγό της; Ασφαλώς όχι. Η Γιωργούλα αυτό που κατάφερε ήταν να φυλακίσει την τραυματισμένη ψυχή της, σε ένα δωμάτιο 3x3 το οποίο κλείδωσε προσμένοντας πως θα συνεχίσει τη ζωή της, από εκεί όπου την άφησε το 1974. Μέσα σε ένα δωμάτιο φυλάκισε τα όνειρά της, τα οποία τα χρόνια που ακολούθησαν τη στοίχειωσαν, κρατώντας όμως ζωντανή την ελπίδα. Πόσες μανάδες που έχασαν ένα κομμάτι της ζωής τους μέσα στο καλοκαίρι του 74 μέχρι και σήμερα προσμένουν πως κάποια στιγμή θα ανοίξει η πόρτα και θα επιστρέψουν στο σπιτικό τους παιδιά σύζυγοι; Η ψυχή του πατέρα του τραγικού αεροσυνοδού και η οικογένεια της συντρόφου του έχει γιατρευτεί από τον θάνατο τους στο Γραμματικό; Ο πατέρας ενός από τους επιβαίνοντες του ελικοπτέρου της ΕΦ που συνετρίβη στα Κούκλια συνεχίζει κανονικά τη ζωή του; Η ζωή της κας Πόπης είναι η ίδια μετά τον χαμό των διδύμων; Ασφαλώς όχι.
Ακόμα και όταν δεν υπάρχει η προσμονή, η αμφιβολία, η ελπίδα του γυρισμού, όπως στις περιπτώσεις των αγνοουμένων. Στην περίπτωση των αγνοουμένων και των πεσόντων τα πρόσωπα που χάθηκαν έκαναν το χρέος τους απέναντι στην πατρίδα. Η πατρίδα έκανε το δικό της απέναντι στις οικογένειες τους; Στην τραγικότερη πτυχή της κυπριακής τραγωδίας χτίστηκαν καριέρες και σε αρκετές περιπτώσεις περιουσίες. Χρειάσθηκαν 26 χρόνια για να ξεκινήσει μια συντονισμένη προσπάθεια αναζήτησης προσώπων που δεν γύρισαν πίσω. Οικογένειες έμειναν στο σκοτάδι για αγαπημένα τους πρόσωπα ακόμα και αν γνώριζαν ότι έπεσαν το καλοκαίρι του 74. Για όλους αυτούς δεν ακούστηκε ποτέ μια συγνώμη τόσο από την κυπριακή όσο και ελληνική πολιτεία, με μοναδική εξαίρεση τον τέως Επίτροπο για Ανθρωπιστικά θέματα Φώτη Φωτίου σε μια τελετή παράδοσης λειψάνων ελλαδιτών πεσόντων. Αλλά και στην περίπτωση της τραγωδίας του Μαρί η συγνώμη απουσίασε από την επίσημη πολιτεία. Ήλθε καθυστερημένα από τον τέως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατία Νίκο Αναστασιάδη σε ένα μνημόσυνο στο Μαρί. Έκτοτε η συγνώμη έχει γίνει προσφιλή έκφραση που βγαίνει με ευκολία από τα χείλη των πολιτειακών ιθυνόντων. Κύριο μέλημα μιας πολιτείας είναι η ασφάλεια των πολιτών της, ειδικά εν καιρώ ειρήνης. Εκ των πραγμάτων μια συγνώμη, από μόνη της, και οι διαβεβαιώσεις για προστασία των πολιτών δεν μπορεί να είναι αρκετά. Η συλλογική μνήμη είναι ένα στοιχείο που πρέπει να χαρακτηρίζει λαό και πολιτεία. Τα λόγια κάθε χρόνο τέτοια εποχή από επίσημα χείλη χρέος απέναντι σε όσους έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα. Αρκεί να μην μείνουν μόνο λόγια.
