Του Απόστολου Κουρουπάκη
Εδώ και μέρες προσπαθώ να αποκωδικοποιήσω την ανακοίνωση του υφυπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τη συμμετοχή της χώρας στην Μπιενάλε Βενετίας 2024. Σημειώνεται ότι η Κύπρος θα συμμετάσχει στην 60ή Διεθνή Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης με την πρόταση «On a wildflower-lined gravel track off a quiet thoroughfare…», του καλλιτεχνικού ντούο LLC, της καλλιτεχνικής κολεκτίβας Endrosia και του καλλιτέχνη Haig Aivazian. Ωστόσο, διαβάζοντας την ανακοίνωση που εξέδωσε η επιτροπή, η οποία ομόφωνα επέλεξε την πρόταση, αδυνατώ να καταλάβω ποια ακριβώς είναι η πρόταση και τι ακριβώς θα δείξουμε στη Βενετία. Μπορεί η πρόταση να είναι ό,τι καλύτερο έχει υπάρξει ποτέ, να είναι ένα εικαστικό θαύμα, αλλά από το λεκτικό της ανακοίνωσης προσωπικά δεν μπορώ να το αισθανθώ.
Αντιλαμβάνομαι ότι η Μπιενάλε της Βενετίας δεν είναι ένα εύκολο πεδίο και είναι απαραίτητη ενός είδους προπαιδείας, αλλά δεν θα ήταν χρήσιμο το υφυπουργείο να είχε συντάξει ένα πιο κατανοητό δελτίο Τύπου για το τι θα δείξουμε στην Ιταλία; Δεν θα είχε ενδιαφέρον να είχε μπει ως υπότιτλος έστω, για το ελληνόφωνο κοινό, μία μετάφραση του τίτλου της πρότασης «On a wildflower-lined gravel track off a quiet thoroughfare…» και πώς αυτός ο τίτλος σχετίζεται με την «εντόπια» μικροϊστορία και πώς αναπτύσσει την έννοια της ευρύτερης μετααποικιοκρατικής εμπειρία;
Αναφέρεται στην ανακοίνωση ότι η πρόταση χαρακτηρίζεται «από μια ευσυνείδητη συλλογικότητα», δηλαδή; Τι σημαίνει ευσυνείδητη συλλογικότητα; Υπάρχει και ασυνείδητη; Υπήρχε περίπτωση μια συλλογική πρόταση να μην έχει την έννοια της συνεργασίας;
Αντιλαμβάνομαι, επαναλαμβάνω, ότι δεν είναι όλα για όλους, αλλά θα έπρεπε να είχε βρεθεί ο τρόπος να μπορούσε η ιδέα της ομάδας «Endrosia» να γίνει κτήμα και εκείνων που δεν ανήκουν στον σκληρό πυρήνα της εικαστικής κοινότητας, και για να το θέσω και πιο κυνικά για τους ανθρώπους που καλούνται να το επικοινωνήσουν με το ευρύ κοινό, μιας και μιλούν οι ίδιοι για ευρύτερο δίκτυο κοινωνικών πραγματικοτήτων… εκτός και αν εξαιρούνται οι καθημερινοί άνθρωποι.
Επαναλαμβάνω προς άρση κάθε πιθανής παρεξήγησης, δεν μιλώ για την πρόταση, δεν την κρίνω, κυρίως γιατί δεν κατάλαβα τι είναι αυτή η πρόταση, αλλά πέραν τούτου, αυτό που με ενδιαφέρει να καυτηριάσω είναι αυτή η ελιτίστικη προσέγγιση που αποπνέει η ανακοίνωση του υφυπουργείου και της επιτροπής επιλογής. Ίσως να είναι δικό μου το πρόβλημα η αδυναμία κατανόησης της πρότασης: «Η πρόταση είναι πολυεπίπεδη και δυναμική, απευθύνοντας κρίσιμα θέματα με δραστικούς τρόπους ώστε να φέρει στο προσκήνιο, τόσο την εντόπια μικροϊστορία όσο και την ευρύτερη μετααποικιοκρατική εμπειρία».
Θα είχε ενδιαφέρον να είχε εξηγηθεί για τους μη επαΐοντες τι είναι αυτά τα «ghostly matters», αφού δεν μπορεί η ορολογία να εξηγηθεί στα ελληνικά, να δινόταν μία νύξη, ότι αφορά για παράδειγμα τους αγνοούμενους, τον αόρατο Άλλο, τις μη ειπωθείσες ιστορίες από τις παρελθούσες καταστάσεις και πώς αυτές επηρεάζουν το συλλογικό ασυνείδητο και με ποιον τρόπο οι σύγχρονες κοινωνικές δυνάμεις ελέγχουν την καθημερινή μας ζωή, με τον λαό να μην έχει αντιληφθεί επακριβώς το παρελθόν του ή τις κρυφές δυνάμεις που υπάρχουν γύρω του.
Δεν ξέρω επίσης αν ο τίτλος της κυπριακής πρότασης έχει να κάνει με ζητήματα που αφορούν την κρυφία ιστορία μιας κυπριακής πρόσφατης σύγχρονης πραγματικότητας, με ανθρώπους φαντάσματα και με τον συναφή με αυτή δημοσιογραφικό λόγο. Αν η ματιά και η θεώρηση της ομάδας κατευθύνεται προς τα εκεί θα έχει ενδιαφέρον, όχι μόνο εικαστικό αλλά και ευρύτερα κοινωνικό, πώς η πραγματικότητα δηλαδή «φασματοποιείται» και εν τέλει το πραγματικό γίνεται ιδέα ή απλώς έννοια…
Αν η ανακοίνωση γινόταν από την ομάδα των εικαστικών δεν θα είχα τις ίδιες ενστάσεις για την πολυπλοκότητά της και τη λεκτική ιδιαιτερότητά της, θα αντιλαμβανόμουν ότι αυτή η ανακοίνωση απευθύνεται στο ειδικό κοινό που θα ενδιαφερόταν να δει την έκθεση. Όσο όμως αυτή η ανακοίνωση προέρχεται από το υφυπουργείο Πολιτισμού της χώρας θα ήθελα να είναι όσο συμπεριληπτική είναι και η ίδια η πρόταση.
