Του Απόστολου Κουρουπάκη
Καθεστώς καλλιτέχνη, μία ακόμη εκκρεμότητα που αναζητεί τελική λύση. Ένα ζήτημα που ταλανίζει την καλλιτεχνική δημόσια συζήτηση εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Έχουν γραφτεί πολλά και έχουν λεχθεί ακόμη περισσότερα, από χείλη αρμοδίων, από χείλη καλλιτεχνών, από υπουργούς Παιδείας και Πολιτισμού, και εσχάτως από υφυπουργούς Πολιτισμού. Αυτή την περίοδο το νομοσχέδιο βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση, μέχρι τις 19 Μαΐου. Από τις έως τώρα συζητήσεις δεν έχουν αποσαφηνιστεί και πολλά πράγματα, ενώ η πλατφόρμα δεν έχει κατακλυστεί από σχόλια.
Πολλοί εκ των καλλιτεχνών και πολλοί πολιτιστικοί θεσμοί θέλουν διά ζώσης συνομιλίες, άλλοι πως δεν θέλουν να καταθέσουν στην πλατφόρμα σχόλια. Γενικά το νομοσχέδιο είναι σε μία λίμπο κατάσταση, και δεν φαίνεται να υπάρχει –κατά την άποψή μου– φως στον ορίζοντα.
Σε συνέντευξη που είχα κάνει τον Ιούλιο του 2020 με τα μέλη της συντονιστικής ομάδας Artists of Cyprus, η οποία τότε είχε δημιουργηθεί από την ανάγκη οι καλλιτέχνες να μοιραστούν την αγωνία τους για το μέλλον, εξαιτίας της πανδημίας του Covid-19, είχα θέσει το ερώτημα στους συνεντευξιαζόμενους για την κατοχύρωση του επαγγέλματος του καλλιτέχνη. Ξαναδιαβάζοντάς την εν έτει 2024 αισθάνομαι πως τίποτε δεν έχει αλλάξει.
Κατά τη γνώμη μου η δυσκολία η μεγάλη είναι ότι δεν έχουμε ξεκάθαρη εικόνα ως κοινωνία για το τι είναι πολιτισμός, και για το τι εστί καλλιτέχνης και τι προσφέρει στην κοινωνία. Σύμφωνα με τον τεχνοκρατικό ορισμό του νομοσχεδίου: «“καλλιτέχνης” σημαίνει το φυσικό πρόσωπο το οποίο είτε ως το κύριο επάγγελμα του, είτε μερικώς, είτε ως αυτοτελώς εργαζόμενος ή μισθωτός, παράγει έργα τέχνης ή έχει καλλιτεχνική δραστηριότητα ή προκειμένου για έργα τέχνης που εμπίπτουν στις Παραστατικές Τέχνες, συμμετέχει στη χορογραφία, σκηνοθεσία, ερμηνεία, απόδοση, ή εκτέλεση τους και δύναται να εγγραφεί στο Μητρώο Καλλιτεχνών». Πολύ σωστός ορισμός. Από εκεί και πέρα όμως; Πώς ο παρών νόμος ξεκαθαρίζει ποιος είναι καλλιτέχνης και ποιος όχι; Γιατί ο παρών νόμος βάζει κριτήρια «παλαιότητας» και αξιοσύνης –υποκειμενικής πάντοτε – όπως να έχει πραγματοποιήσει τουλάχιστον δυο, συνολικά, δημόσιες παρουσιάσεις έργου του σε οποιοδήποτε πεδίο καλλιτεχνικής δραστηριότητας, κατά τα τελευταία τρία έτη που προηγούνται του έτους κατά το οποίο υποβάλλει την αίτησή του, ή να τυγχάνει αναγνώρισης από ειδικούς εμπειρογνώμονες; Οι φρέσκοι απόφοιτοι Σχολών θα πρέπει να περιμένουν τρία χρόνια για να θεωρηθούν καλλιτέχνες; Τι είναι κουμανταρία που χρειάζεται παλαίωση; Όσο για τους όρους να είναι μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών και να έχει βραβευθεί σε καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς είτε στη Δημοκρατία είτε στο εξωτερικό νομίζω ότι είναι αστείοι.
Το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο, όπως τουλάχιστον εγώ το αντιλαμβάνομαι, φαίνεται πως είναι φτιαγμένο απλώς για να ορίσει στο περίπου πόσα και τι δικαιούται ο «καλλιτέχνης» εν είδει επιδόματος, σαν ένα είδος διακονιάς ή «ζηθκιανιού». Μόνο που δεν είναι αυτό που χρειάζεται η καλλιτεχνική κοινότητα της χώρας, δεν είναι απλώς χορηγίες. Είναι σημαντικό η Πολιτεία να μπορεί να μπορεί να διασφαλίσει νομοθετικά ποιος είναι καλλιτέχνης και ποιος βιοπορίζεται εξ ολοκλήρου από το επάγγελμα του καλλιτέχνη. Σημαντικό επίσης είναι να «διαμερισματοποιηθεί» το εν λόγω νομοσχέδιο για να μπορεί να αναγνωρίσει τις εγγενείς ιδιαιτερότητες του κάθε καλλιτεχνικού κλάδου. Με το παρόν νομοσχέδιο αυτό δεν γίνεται και πάμε στις ελληνικές καλένδες…
