Του Απόστολου Κουρουπάκη
Την Τρίτη 23 Απριλίου συμμετείχα ως συντονιστής στο πάνελ της ενότητας «Arts and Democracy» στο Cyprus Democracy Summit (CDS). Σκοπός του CDS είναι να αποτελέσει μια πλατφόρμα ανοιχτού διαλόγου και πραγμάτευσης καίριων ζητημάτων που απασχολούν την κοινωνία και άπτονται της ποιότητας της δημοκρατίας. Στο πάνελ συμμετείχαν η υφυπουργός Πολιτισμού Βασιλική Κασσιανίδου, η πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας Ερατώ Χατζησάββα, ο εικαστικός καλλιτέχνης PASHIAS, η συγγραφέας Νάσα Διονυσίου και η εκτελεστική διευθύντρια του Sistema Cyprus Νικολέττα Πολυδώρου.
Σίγουρα στο πλαίσιο ενός συνεδρίου με πολλά πάνελ δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν εις βάθος ζητήματα που είναι πολυεπίπεδα και πολυπαραγοντικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό ότι ο πολιτισμός είχε χώρο και την ευκαιρία να ακουστούν έστω και ακροθιγώς ζητήματα που αφορούν την τέχνη και τις δημοκρατικές αξίες. Και σίγουρα αυτό μόνο αμελητέο δεν είναι. Οι τέχνες και οι ατεχνίες... είναι παντού γύρω μας, άρα η δημόσια συζήτηση, έστω και στο πλαίσιο μιας ενότητας σε ένα συνέδριο είναι χρήσιμη.
Πώς συναντιούνται όμως η τέχνη με τη δημοκρατία; Το βασικό αυτό ερώτημα έχει κατά τη δική μου οπτική μία απάντηση, οι δημοκρατικές αξίες συναντιούνται στην έννοια της τέχνης, στην κάθε της μορφή, όταν αυτή μπορεί να ανοίξει στο κοινό, είτε θεατρικό, είτε συναυλιακό, είτε μιας έκθεσης, είτε αναγνωστικό, μία οπτική για τα πράγματα γύρω μας, για τον κόσμο και την κοινωνία μας, να δώσει την ευκαιρία στον δέκτη να σκεφτεί, μακριά από στεγανά, να ενοχλεί, χωρίς να παρενοχλεί.
Παύει να είναι –κατά την άποψή μου πάντα– δημοκρατική η τέχνη, όταν αυτή αφορά αποκλειστικά έναν στενό κύκλο φιλότεχνων. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα οφείλει να είναι απλό ή εύπεπτο, ότι η ερμητική ερμηνεία ή θεώρηση της τέχνης εξ ορισμού είναι καταδικαστέα, όχι, σε καμία περίπτωση. Αρκεί ο δημιουργός να έχει ο ίδιος χωνέψει το ερώτημα που θέτει στο κοινό του.
Η ευθύνη του δημιουργού είναι πολύ μεγάλη ως προς την κοινωνία, ως προς τον Δήμο, διότι είναι αυτός που μπορεί να σταθεί ανάχωμα σε αντιδημοκρατικές συνθήκες, είναι αυτός που δίνει λόγο στον αδύναμο, στον Άλλο, σε αυτόν που βρίσκεται εκτός των θεσμών. Εκπαιδεύει, με έναν άλλο τρόπο, τον πολίτη, μπορεί να του δώσει τη δυνατότητα να σκεφτεί εκτός πλαισίου, πέρα από νόρμες και κανονιστικά πλαίσια.
Ο καλλιτέχνης οφείλει να θέτει ερωτήματα, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να δίνει απαντήσεις, και γι’ αυτό είναι ωφέλιμο να μη λειτουργεί ως ειδήμων, ως κάτι διαφορετικό από το κοινό, να μπορεί να πετύχει να περάσει το ερώτημά του ή και το μήνυμά του σε όσο το δυνατόν πιο μεγάλα κοινά. Να παρατηρεί την κοινωνία, να τη στηλιτεύει, χωρίς να αυτο-παγιδεύεται σε ψευδο-διλήμματα και θεωρίες. Να μπορεί να συμπαρασύρει το κοινό της τέχνης και στο τέλος τον πολίτη του Δήμου σε δρόμους, διαφορετικούς από την πεπατημένη.
Σημαντικός είναι και ο ρόλος που έχει να διαδραματίσει και η Πολιτεία στην ανάπτυξη πολιτιστικής παιδείας και εμπέδωσης των δημοκρατικών αξιών μέσω της τέχνης. Πώς επιλέγει να εκπροσωπείται σε διεθνείς εκθέσεις και φόρα, ποιος θέλει να είναι ο ρόλος της δημόσιας τέχνης; Τι είδους γλυπτά καλλωπίζουν τις πόλεις μας; Πώς στα σχολεία μας διδάσκονται οι τέχνες, πώς γίνονται οι διάφορες εκδηλώσεις σε αυτά, και φυσικά πώς οι αξιωματούχοι του κράτους στέκονται απέναντι στις προκλήσεις της τέχνης και πόσο σοβαρά την παίρνουν. Η Πολιτεία οφείλει να παρέχει στους δημιουργούς, εκτός από χρηματοδότηση και υποδομές, σύγχρονες υποδομές, στις οποίες να μπορεί να παρουσιαστεί με τρόπο συγκροτημένο ο πολιτιστικός καμβάς της χώρας. Να δημιουργεί εν ολίγοις χώρους για δημόσια συζήτηση γύρω από τις Τέχνες.
Η Τέχνη έχει ρόλο να διαδραματίσει στις σύγχρονες δημοκρατίες και αυτόν τον ρόλο είναι χρήσιμο να τον πάρουν στα σοβαρά και η Πολιτεία, αλλά και οι καλλιτέχνες που θέτουν το έργο τους δημοσία
