Του Απόστολου Κουρουπάκη
Επίλογος στην υπόθεση του Τούρκου αρχαιοκάπηλου Αϊντίν Ντικμέν την Τρίτη 6 Ιουνίου με το εφετείο του Μονάχου να αποφασίζει τελικά για την επιστροφή και των υπολοίπων αρχαιοτήτων, 24 εκκλησιαστικών κειμηλίων και 36 προϊστορικών και άλλων αρχαιοτήτων, που δεν είχαν επιστραφεί τα προηγούμενα χρόνια. Κλείνει λοιπόν μετά από 20 και πλέον χρόνια μία πολύ σοβαρή υπόθεση για τα κυπριακά αρχαιολογικά χρονικά.
Η σύληση της κυπριακής γης, των μουσείων, των αρχαιολογικών συλλογών –ιδιωτικές και δημόσιες– των εκκλησιών και των μονών της Κύπρου είναι ένα παράπλευρο έγκλημα, που εκείνα τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή οργανώθηκε καλά, από ανθρώπους που γνώριζαν πώς μπορούν να εκμεταλλευτούν τον πολιτιστικό πλούτο της γης που μόλις είχαν καταλάβει. Εκμετάλλευση ακόμα και επί των ερειπίων ενός καθημαγμένου τόπου.
Μετά από είκοσι χρόνια άοκνων προσπαθειών, λοιπόν, της Εκκλησίας της Κύπρου, των Αρχών της Δημοκρατίας (Τμήμα Αρχαιοτήτων, Γενική Εισαγγελία, Αστυνομία Κύπρου) αλλά και ανθρώπων όπως οι ειδικοί εμπειρογνώμονες της υπόθεσης, δρ Johannes Deckers και δρ Κατερίνα Χατζηστυλλή, η Τασούλα Χατζητοφή, πρώην πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Χάγη, ο βυζαντινολόγος Αθανάσιος Παπαγεωργίου και ο δικηγόρος της Κυπριακής Δημοκρατίας στην υπόθεση, Enno Engbers, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Συνοδικής Επιτροπής Μνημείων και Τέχνης της Εκκλησίας της Κύπρου.
Σίγουρα πολλά και ανεκτίμητης ιστορικής, καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας έχουν χαθεί ή λανθάνουν, και η απώλεια αυτή είναι μία ακόμη ανοικτή πληγή απόρροια της εισβολής, πάντα. Σίγουρα η εύρεση όλων των αντικειμένων που συλήθηκαν και έγιναν λεία στα χέρια αρχαιοκάπηλων στα χρόνια που διαρκεί η βίαιη διαίρεση του νησιού, είναι μία πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά και διακαής πόθος πολλών, ειδικών και μη, απλών πιστών –όσοι ζουν και θυμούνται.
Κι εδώ έχει σπουδαίο ρόλο να επιτελέσει η Δικοινοτική Επιτροπή για τον Πολιτισμό, παρόμοιο με αυτόν της Δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά. Θα ήταν ευχής έργον να δούμε πώς θα μπορούσαν να συντηρηθούν αρχαιολογικά ευρήματα, έργα τέχνης, αλλά και εκκλησιαστικά μνημεία που σήμερα βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές ή ακόμα και σε «μουσειακούς χώρους», κυρίως σε εκκλησίες, όπως στο Τρίκωμο, ή στον Άγιο Μάμα, ή στη μονή του Αποστόλου Βαρνάβα. Να βρισκόταν ένας τρόπος αυτά τα μνημεία να αποκτούσαν ξανά ζωή σε ένα χώρο κοινής διαχείρισης ίσως, δεν ξέρω.
Η επιστροφή των 219 έργων τέχνης της Δημοτικής Πινακοθήκης Αμμοχώστου ήταν μία πολύ ευτυχής περίσταση, έτυχαν προστασίας για 47 χρόνια από Τ/κ που δεν σκέφτηκαν ούτε στιγμή πως θα μπορούσαν να τα εκμεταλλευτούν άλλως πως, και σκέφτομαι με πόση χαρά υποδέχθηκαν και οι εκτοπισμένοι κάτοικοι του Νέου Χωρίου Κυθρέας τα 50 περίπου βιβλία της Κοινοτικής Βιβλιοθήκης του κατεχόμενου χωριού – τα άλλα κάηκαν λίγες μόνο ημέρες μετά τη δεύτερη εισβολή, προκειμένου να αδειάσει ο χώρος, όταν ο μακαριστός ιερέας της κοινότητας τα εντόπισε και μου τα εμπιστεύθηκε προκειμένου να τα καταγράψω. Βιβλία χωρίς αξία αντικειμενική, αλλά με αξία ανυπολόγιστη συναισθηματική. Και αυτό το γράφω για να καταδείξω τη σημασία που έχουν τα αντικείμενα και στις ίδιες τις ψυχές των ανθρώπων.
Σπουδαίο λοιπόν το νέο του κλεισίματος της υπόθεσης Ντικμέν και ελπίζω να έχουμε και άλλες τέτοιες ειδήσεις, που αν και δεν θα κλείσουν τις πληγές, ίσως τουλάχιστον τις απαλύνουν.
