Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στο σημείο μηδέν φαίνεται να βρίσκεται το κυπριακό θέατρο μετά τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων του Σχεδίου Θυμέλη για το Α΄ εξάμηνο του 2024, με τα «παραδοσιακά» θέατρα να ανακοινώνουν ότι κλείνουν, απαιτώντας να παραιτηθεί η υφυπουργός Πολιτισμού Λίνα Κασσιανίδου, με άλλα θεατρικά σχήματα να ακυρώνουν τις παραγωγές τους και γενικά να επικρατεί μία σχεδόν εμφυλιακή ατμόσφαιρα στα θεατρικά μας πράγματα.
Γιατί όμως φτάσαμε ώς εδώ με μεγάλο μέρος του θεατρικού κόσμου να είναι δυσαρεστημένο με τα αποτελέσματα του Σχεδίου Θυμέλη; Ποιο είναι τελικά το πρόβλημα; Τα χρήματα και ποια θεατρική ομάδα ή ποιο θέατρο πήρε περισσότερα ή λιγότερα; Αν η κατανομή γίνεται με δίκαιο τρόπο; Αν τα χρήματα της κρατικής επιχορήγησης είναι πολλά ή λίγα; Νομίζω πως για όλους τους παραπάνω λόγους, αλλά το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου είναι ότι με τα χρήματα που έχουν πάρει οι 31 φορείς είναι αδύνατον να γίνουν οι παραστάσεις και να είναι νομικά εξασφαλισμένοι οι εργαζόμενοι (όλοι οι συντελεστές της παράστασης) και οι φορείς ότι θα πληρωθούν σωστά όπως προβλέπει η σύμβαση για τον κατώτατο μισθό.
Είναι αδύνατον με τα 1200 ευρώ πάνω-κάτω του κατώτατου να πληρωθεί σωστά ο/η ηθοποιός, ο/η σκηνοθέτης/τρια και οι υπόλοιποι συντελεστές… Και αν δεν πληρωθεί σωστά κάποιος θα χάσει… και κάποιος θα αναγκαστεί να κρύψει… θα γίνουν εκπτώσεις από τους ηθοποιούς, επειδή δεν θα έχουν άλλη επιλογή. Με αυτές τις εκπτώσεις αναμφισβήτητα –κατά τη γνώμη μου– θα επηρεαστεί και το τελικό αποτέλεσμα της παράστασης. Και αυτό είναι στο τέλος που λέμε πως κάποιος θα πληρώσει τα επίχειρα… και η κοινωνία είναι αυτή που θα πληρώσει τα επίχειρα, διότι δεν γίνεται τίποτε για να παιδευθεί ο κόσμος, η κοινωνία.
Η απειλή του κλεισίματος των θεάτρων δεν είναι λύση και φυσικά ούτε και πρόταση, διότι έτσι διαιωνίζεται το πρόβλημα. Θα θυμάστε βέβαια πως και επί ημερών του Γιάννη Τουμαζή πάλι με τις απειλές περί κλεισίματος δόθηκαν εκτάκτως χρήματα και όλα συνέχισαν στο ίδιο τέμπο και ξαναφτάσαμε στο σημείο μηδέν.
Ωστόσο, τα χρήματα που διαθέτει η Πολιτεία δεν είναι για ενίσχυση της θεατρικής επιχειρηματικότητας, είναι για ενίσχυση της θεατρικής παραγωγής και το ποσό των 673.604 είναι θα έλεγε κάποιος ικανό για να αναπτυχθεί το κυπριακό θέατρο, αλλά δεν είναι, όπως φαίνεται και αυτό είναι αποτέλεσμα της σύνολης εικόνας που έχει η Πολιτεία διαχρονικά για τον πολιτισμό ως έννοια συστατική της κοινωνίας. Αυτό είναι δεδομένο. Αλλά ερώτημα θέτω, μήπως και τα πολλά χρήματα φέρνουν αξιοζήλευτα καλλιτεχνικά αποτελέσματα; Δεν νομίζω.
Είχα γράψει και παλαιότερα, τον Δεκέμβριο του 2022, όταν πάλι δόθηκαν έκτακτες χρηματοδοτήσεις στο Θέατρο Ένα, το Θέατρο Ανεμώνα και το Θέατρο Versus πως επιτέλους, πρέπει να αρχίσει μία σοβαρή συζήτηση για το μοντέλο επιχορήγησης των θεατρικών σχημάτων ή των «μεγάλων» ή των μικρότερων θεάτρων, «διότι δεν γίνεται να προχωράνε τα πράγματα με αποσπασματικές ή άλλες κινήσεις είτε από μέρους της Πολιτείας είτε από μέρους των ανθρώπων του καλλιτεχνικού χώρου. Σαφώς και οι στρεβλώσεις είναι πολλές και τα χρήματα για το ελεύθερο θέατρο περιορισμένα, και γι’ αυτό είναι επιβεβλημένο να υπάρξει ένας ευρύτερος, συντονισμένος και ειλικρινής διάλογος μεταξύ Πολιτείας και εμπλεκομένων φορέων, χωρίς παρωπίδες, ιδεοληψίες και κρυμμένα χαρτιά».
Πάλι τον Νοέμβριο του 2023 είχα επισημάνει από αυτή τη στήλη πως από τη στιγμή που λειτουργούν με ταμείο τα μεγάλα θέατρα, και έχουν ανελαστικά έξοδα, «θα πρέπει να έχουν κατά νου πώς μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν χωρίς να εμφανίζουν μεγάλη ζημία, και μάλιστα σε ένα δυστοπικό οικονομικό τοπίο, όπως το σημερινό. Ο ανταγωνισμός έρχεται όταν υπάρχει θεατρικό κοινό που θα πρέπει να το προσελκύσεις με την καλλιτεχνική πρόταση, όταν οι παραγωγές θα είναι τέτοιες που θα υπάρχει το δίλημμα για τον/τη θεατή/τρια πού να πάει και συνέχιζα γράφοντας πως «είναι αδύνατον το κράτος να συντηρεί αενάως θεατρικές στέγες που δεν καταφέρνουν να ανατάξουν τα ταμεία τους. Όπως είναι αδύνατον το κράτος να χρηματοδοτεί οποιονδήποτε φορέα ή ομάδα ζητήσει χρήματα, απλώς γιατί έχει όραμα και όρεξη. Φυσικά και η όρεξη αλλά και η ιστορία και η προσφορά θα πρέπει να επιβραβεύονται, αλλά όχι χωρίς όριο και κανονισμούς, γιατί πολύ απλά τη Λευκωσία τη διαρρέει ο Πεδιαίος και όχι ο Πακτωλός» και έκλεινα πως είναι στοίχημα για την Πολιτεία (υπουργείο Παιδείας, υφυπουργείο Πολιτισμού, υπουργείο Εσωτερικών κ.ά.) και τους φορείς είναι η ανάπτυξη κοινού, ώστε μακροπρόθεσμα τα ταμεία των θεάτρων να μπορούν να υποστηρίξουν το όραμα των ανθρώπων τους και να συνεχίσουν να προσφέρουν στην κοινωνία».
Κάποτε θα πρέπει να ξεκινήσει μία ειλικρινής συζήτηση για την ανάπτυξη της θεατρικής κουλτούρας στη χώρα. Μία συζήτηση χωρίς ναι μεν αλλά, χωρίς τελεσίγραφα, γιατί στο τέλος –επαναλαμβάνω – τα επίχειρα τα πληρώνει πέραν από το ίδιο το θέατρο και το κοινό.
