Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μία ακόμη απώλεια μετράει η Λεμεσός στο ιστορικό της κτηριακό απόθεμα, μετά την πυρκαγιά στο σινεμά Απόλλων στην τουρκοκυπριακή συνοικία. Υπενθυμίζω πως λίγο καιρό πριν είχε κατακαεί και το αρχοντικό «Παυλίδη». Κτήρια τα οποία θα έπρεπε να είχαν διασωθεί πάση θυσία, θα έπρεπε να είναι στις απόλυτες προτεραιότητες της δημοτικής αρχής. Θα έπρεπε να είχαν υπερπηδηθεί κάθε είδους νομικά ή άλλα εμπόδια και τα κτήρια αυτά να αποτελούσαν κοσμήματα της πόλης της Λεμεσού, η οποία πνίγεται κυριολεκτικά από την επέλαση των πύργων και των ουρανοξυστών. Σίγουρα όλα αλλάζουν, χρειάζεται και η πρόοδος, αλλά αναρωτιέμαι υπάρχει προγραμματισμός και περίσκεψη για το πώς να μη χαθεί ολότελα το αρχιτεκτονικό παρελθόν της Λεμεσού από τις αρμόδιες δημοτικές και άλλες αρχές της πόλης; Νομίζω πως όχι.
Και φυσικά αυτή η αρχιτεκτονική αποψίλωση δεν είναι μόνο «προνόμιο» της Λεμεσού, αλλά και των άλλων μεγάλων πόλεων της Δημοκρατίας. Τι γίνεται άραγε με τη δέσμη μέτρων για τις δράσεις και τα κίνητρα του Υπουργείου Εσωτερικών για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής, και ιδιαίτερα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του τόπου; Αυτά που είχαν εξαγγελθεί από τον κ. Νουρή τον Νοέμβριο του 2022; Το 2013 ο τότε υπουργός Εσωτερικών Σωκράτης Χάσικος είχε πει «ότι η αρχιτεκτονική κληρονομιά και το πολιτιστικό τοπίο αναδεικνύονται ως χώροι που εμπνέουν περηφάνια και προσδιορίζουν τη συλλογική μας ταυτότητα». Τις δηλώσεις τις είχε διαβάσει ο τότε γενικός διευθυντής του υπουργείου Εσωτερικών Ανδρέας Ασσιώτης και σημερινός υποψήφιος για την προεδρία του Επαρχιακού Οργανισμού Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας.
Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως του υπουργείου Εσωτερικών που συντονίζει τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Κληρονομιάς πώς τοποθετείται για όλα αυτά; Διαβάζω στον ιστότοπο του ΥΠΕΣ για τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Κληρονομιάς: «Η Κύπρος, από το 1995, συμμετέχει στη διοργάνωση των εκδηλώσεων για τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Κληρονομιάς. Πρόκειται για ένα θεσμό που καθιερώθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1991 και υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σκοπός του θεσμού είναι να δώσει τη δυνατότητα στο ευρύ κοινό να γνωρίσει και να εκτιμήσει την αρχιτεκτονική και γενικά την πολιτιστική του κληρονομιά». Να γνωρίσει και να εκτιμήσει την αρχιτεκτονική του κληρονομιά, λοιπόν… Αρκεί μάλλον μόνο μία ημέρα τον χρόνο για να τα εκτιμήσουμε… και αφού τα εκτιμήσουμε εμείς οι πολίτες εκείνη τη μία μέρα, άλλοι πιο κοψονούρηδες από εμάς που τα εκτιμούν καλύτερα, αφού αυτά γίνουν λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα, ξέρουν και τα ξαναεκτιμούν μετά… και έτσι η αρχιτεκτονική κληρονομιά πάει περίπατο.
Βέβαια, για να είμαι ειλικρινής, όπου μπαίνουν οι λέξεις κληρονομιά και ταυτότητα, ξάφνου ένα μπλοκάρισμα το παθαίνουμε. Πρόκειται για λέξεις που έχουν περίεργη γεύση, και του άλυτου Κυπριακού βοηθούντος, συνήθως η γεύση αυτή είναι πικρή. Και έτσι καταλήγουμε, αφού δεν τα βρίσκουμε στις λέξεις, να την πληρώνουν οι λίθοι και οι πλίνθοι και τα ξύλα και οι κέραμοι. Δεν ξέρω… μήπως τελικά χρειαζόμαστε μία Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς για τα μνημεία της Κυπριακής Δημοκρατίας; Ίσως να είναι μία κάποια λύση, ακραία μάλλον… αλλά έτσι όπως πάμε, είτε τα ιστορικά κτήρια των πόλεων και των χωριών μας θα γίνουν χώμα, είτε θα αλλάξουν τόσο πολύ που δεν θα τα αναγνωρίζει κανείς, όσο και αν προσπαθεί.
Ας σκεφτούμε τα βιομηχανικά ή προβιομηχανικά κτήρια της Λεμεσού, και ποια είναι η τύχη κάποιων από αυτά. Ας σκεφτούμε πώς ο δημόσιος χώρος πιέζεται αφόρητα σε όλες τις πόλεις; Και αναρωτιέμαι, ποιους ενδιαφέρει; Τις Αρχιτεκτονικές Σχολές των Πανεπιστημίων μας, μάλλον ολίγο… τους φορείς των αρχιτεκτόνων; Ίσως, έτσι για να γίνεται κουβέντα… Θέλουμε τελικά να σώσουμε ό,τι ακόμη σώζεται; Ανάγκες πολλές στέγασης πνευματικών και ερευνητικών φορέων, και πολλά από τα κτήρια που σήμερα είναι εγκαταλελειμμένα θα μπορούσαν να αναστηλωθούν από ευρωπαϊκά προγράμματα των Δήμων και των Κοινοτήτων, και να παραχωρηθούν σε συλλόγους και φορείς που έχουν να δείξουν έργο. Να δοθούν σε οργανισμούς που προωθούν τον πολιτισμό, να γίνουν ζωντανά κύτταρα της κοινωνίας… Και όχι να περιμένουμε να πάρουν φωτιά, για να πούμε πως πλέον χάθηκε η Καρθαγένη… έχοντας βέβαια κάποιο προαποφασίσει πως καταστρεπτέα είναι…
