Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας και αντί να γιορτάζουν τα Γράμματα και οι συγγραφείς, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγινε ο κακός χαμός. Γράφτηκαν πολλά, κάποια είχαν λογική και βάση, κάποια άλλα ήταν απλώς προσβολές, κάποιες και χυδαίες, διαβάσαμε αναρτήσεις πολύ χαμηλού επιπέδου, που προσωπικά με έκαναν να αναρωτηθώ, γιατί χρειάζεται τόσος εξευτελισμός, γιατί δεν έχουμε μάθει να συζητάμε κρατώντας ένα επίπεδο, μπας και βγει καμία άκρη και όχι για να μη μας πουν απολίτιστους.
Η αλήθεια είναι πως εδώ και χρόνια ο θεσμός των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας βρίσκεται στο στόχαστρο πολλών. Κάποιοι τον θεωρούν χωρίς πραγματικό αντίκρισμα, άλλοι απαρχαιωμένο, άλλοι τον απαξιώνουν (ενίοτε) και άλλοι απλώς τον αγνοούν.
Εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται πως πρόκειται για έναν θεσμό που πάει, όπως και ο τομέας του βιβλίου, μάλλον στα τυφλά και ίσως θα πρέπει επιτέλους να εγκύψει το υφυπουργείο και σε αυτό το κομμάτι της πολιτιστικής δημιουργίας –θα μου πείτε τι να πρωτοκάνει και αυτό το έρμο).
Όπως και να ’χει, κάτι πρέπει να γίνει. Βασικό στοιχείο, κατά τη γνώμη μου, που πρέπει να αλλάξει στον Κανονισμό για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας είναι ότι δεν γίνεται τα μέλη των μέλη των τριών Κριτικών Επιτροπών που διορίζονται από την υφυπουργό Πολιτισμού να πρέπει να διαβάσουν όλη τη βιβλιοπαραγωγή που κατατίθεται στην Κυπριακή Βιβλιοθήκη, είναι ανθρωπίνως αδύνατο κάτι τέτοιο. Θα πρέπει λοιπόν να υπάρχει και υποεπιτροπή, που θα κάνει διαλογή, διότι, κακά τα ψέματα, υπάρχουν εκδόσεις που δεν μπορούν να σταθούν στη διαδικασία, είτε λόγω τυποτεχνικών ατελειών, είτε λόγω περιεχομένου (προς Θεού, δεν μιλώ για λογοκρισία). Οι εξαιρέσεις που προνοεί ο Κανονισμός δεν καλύπτει αυτές τις περιπτώσεις (ολιγόφυλλα, ολογοσέλιδα κείμενα, τυπωμένα κακήν κακώς π.χ.). Φυσικά, η υποεπιτροπή θα πρέπει να τεκμηριώνει τον λόγο της μη συμπερίληψης του έργου στον τελικό κατάλογο, ώστε να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για τον λόγο απόρριψης. Συγκεκριμένα κριτήρια, λοιπόν, για κάθε κατηγορία, ώστε και οι συγγραφείς να μην ταλαιπωρούνται, ούτε και τα μέλη της επιτροπής να πρέπει να διαβάσουν ό,τι γράφτηκε μέσα σε έναν χρόνο. Και δόξα τω Θεώ γράφουν πολλοί και πολλές.
Αυτή την υποεπιτροπή πρώτης διαλογής (ο τίτλος της δικός μου) την είχε υποσχεθεί ο τέως υπουργός Παιδείας Πρόδρομος Προδρόμου, η οποία ποτέ δεν λειτούργησε. Η υποεπιτροπή αυτή είναι απολύτως απαραίτητη, γιατί φτάνω στο συμπέρασμα να πιστεύω ότι αυτή η διαλογή γίνεται από τα μέλη των επιτροπών, και αυτό είναι προβληματικό.
Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουν τα μέλη των επιτροπών τι επιτρέπεται, ηθικά και νομικά, να κάνουν. Διότι, εύκολα δημιουργούνται σκιές, εξαπολύονται κατηγορίες –αβάσιμες ή όχι– και πρέπει μετά ο καθένας και η καθεμία να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας. Απλό παράδειγμα, τα μέλη των επιτροπών δεν θα πρέπει να έχουν καμία σχέση με τα κρινόμενα βιβλία, πέραν των προνοιών που προβλέπει ο κανονισμός, όπως ότι «οφείλουν να δηλώσουν εάν έχουν ιδιάζουσα σχέση ή συγγενικό δεσμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι και του τέταρτου βαθμού ή βρίσκονται σε οξεία έχθρα ή έχουν κοινό συμφέρον με οποιονδήποτε συγγραφέα ή εικονογράφο υποψήφιου έργου, που μπορεί να υπονομεύσει την εγκυρότητα των αποφάσεων της Κριτικής Επιτροπής. Σε τέτοια περίπτωση, το συγκεκριμένο μέλος δεν λαμβάνει μέρος στη διαδικασία αξιολόγησης για τη συγκεκριμένη κατηγορία».
Θεωρώ επίσης ανεπίτρεπτο να μην αιτιολογείται η μη βράβευση κάποιου έργου σε μία από τις κατηγορίες, όπως έγινε στα φετινά βραβεία (και παλαιότερα είχε συμβεί) με τη μη απονομή Κρατικού Βραβείου Μελέτης (Μονογραφίας)/Δοκιμίου για τη Λογοτεχνία. Θα πρέπει το κοινό να γνωρίζει τους λόγους για τους οποίους η επιτροπή δεν απένειμε βραβείο.
Θα πρέπει όλα να είναι καθαρά και ξάστερα, να μην υπάρχει καμία σκιά, ώστε να αποφεύγονται δημόσιες συζητήσεις που καταλήγουν σε ad hominem επιθέσεις, σε επιθέσεις και σε προσβολές.
Πρέπει θεωρώ πως για όσα αφορούν τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας να πάρουν σαφή θέση και οι συσσωματώσεις Λογοτεχνών, γιατί πρωτίστως αυτούς αφορούν τα Βραβεία.
Κλείνω γράφοντας κάτι που είχα γράψει τον Απρίλιο του 2023, το οποίο αφορούσε το βιβλίο γενικά: «[…] Για αυτό λέω, χρειάζεται συγκεκριμένη πολιτική για το βιβλίο και υποστήριξη πολύπλευρη των συγγραφέων, αλλιώς να περιμένουμε από άλλες χώρες να μας προσκαλούν και όταν δεν μας αρέσει να βγάζουμε τα μολύβια μας και τα πληκτρολόγιά μας και να πολεμούμε ανεμόμυλους». Στην περίπτωση των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας πάλι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν αρένα και βγήκαν από τις θήκες τους μαχαίρια, γράφτηκαν πολλά, τα οποία κατά τη γνώμη μου δεν βοηθούν την υπόθεση βιβλίο, ούτε καν την υπόθεση Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, διότι νομίζω πως σε κάποιες περιπτώσεις ισχύει η κρητική παροιμία «Καιρός λαγού, καιρός λαγουδίνας».
