Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης εγκαινίασε την περασμένη εβδομάδα έναν θεσμό, το State of the Union, ή όπως το ανέφεραν στο Προεδρικό «Ετήσιο Προγραμματισμό Διακυβέρνησης 2024». Αυτή η κίνηση είναι απότοκο των πολιτικών του Προγράμματος Διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη, στις οποίες είχε περιλάβει «την ετήσια παρουσίαση του νομοθετικού προγράμματος που προτίθεται να προωθήσει η εκτελεστική εξουσία». Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας προχώρησε σε αυτή την καινοφανή για τα κυπριακά πολιτικά χρονικά τον πρώτο μήνα του νέου έτους, σημειώνοντας χαρακτηριστικά πως «Η επιλογή της χρονικής στιγμής είναι ασφαλώς ουσιαστική. Στην έναρξη του έτους ενημερώνουμε την κοινωνία, τα μέλη της νομοθετικής εξουσίας, τους εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων και των παραγωγικών δυνάμεων για τις βασικές μας προτεραιότητες για το 2024», δηλώνοντας πως εκτενής απολογισμός θα γίνει στις 4 Μαρτίου με τη συμπλήρωση ενός έτους διακυβέρνησης.
Το State of the Union (SOTU) είναι παραδοσιακά ο λόγος που παραδίδεται από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών στο Κογκρέσο των ΗΠΑ κοντά στην αρχή κάθε ημερολογιακού έτους και αφορά την τρέχουσα κατάσταση του έθνους. Πρώτος που εκφώνησε παρόμοιο λόγο ήταν ο πρόεδρος Τζορτζ Ουάσιγκτον στις 8 Ιανουαρίου 1790. Παρόμοια πρακτική υιοθέτησε και η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2010, από τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, κατά τη δεύτερη θητεία του ως προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παρόμοιο λόγο για πρώτη φορά έδωσε και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν τον Ιούλιο του 2017, όταν ανέλαβε την Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας και απευθύνθηκε στα δύο Σώματα, τη Γερουσία και το Κοινοβούλιο, αν και στη Γαλλία συνηθίζεται να απευθύνεται ο πρόεδρος της Δημοκρατίας προς τους πολίτες. Ωστόσο, θεωρείται πως ο Εμανουέλ Μακρόν, στον δικό του λόγο προσπάθησε να προσομοιάσει στο αμερικανικό πρότυπο.
Παρατηρώντας την ομιλία του προέδρου Χριστοδουλίδη, εντοπίζουμε πως αποφεύγει τη χρήση του πρώτου ενικού και χρησιμοποιεί περισσότερο το πρώτο πληθυντικό, όπως γίνεται συνήθως στο αμερικανικό SOTU, σε αντίθεση με τους γαλλικούς προεδρικούς ετήσιους λόγους, όπου χρησιμοποιείται περισσότερο το πρώτο πρόσωπο. Χρησιμοποιεί ουσιαστικά το πρώτο πρόσωπο ελάχιστες φορές, με το ανακοινώνω να το λέει τρεις φορές, και το προσβλέπω δύο, αφού απευθύνεται στη συνεργασία της Βουλής των Αντιπροσώπων και στην προσωπική απεσταλμένη του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών. Χρήση μόνο του πρώτου ενικού προσώπου με το ρήμα υποτιμώ, καθώς και την απολύτως προσωπική φράση «πρώτιστό μου μέλημα», χρησιμοποιώντας επίσης, τη μοναδική φορά, τρία αρνητικά ουσιαστικά, δυσκολίες, προβλήματα και προκλήσεις, όταν κάνει αναφορές στο Κυπριακό. Το πρώτο ενικό χρησιμοποιεί ξανά όταν απευθύνεται στα κοινοβουλευτικά κόμματα, λέγοντας: «να ευχαριστήσω για ακόμη μια φορά τις πολιτικές δυνάμεις», χρησιμοποιώντας θετικά επίθετα στη σειρά, πλεονασματικό, αναπτυξιακό. Τη φράση «Γνωρίζω πολύ καλά», πάλι σε πρώτο ενικό, τη χρησιμοποιεί δύο φορές, όταν αναφέρεται στην οικονομία.
Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης χρησιμοποίησε εκτενώς το ρήμα προχωρούμε (δέκα φορές) και το ρήμα προωθούμε (πέντε φορές) και έκανε χρήση θετικών ρημάτων, όπως τα δημιουργούμε, αξιοποιούμε, αναθεωρούμε, μελετούμε, φιλοδοξούμε, υλοποιούμε, διεκδικούμε, εντατικοποιούμε, ιεραρχούμε, πέραν των ουδετέρων ψηφιοποιούμε, εργαστούμε. Σε παρελθοντικό χρόνο ο πρόεδρος έκανε επίσης χρήση ρημάτων σε πρώτο πληθυντικό, ρημάτων επίσης με θετική χροιά, όπως τα επιλύσαμε, τροχοδρομήσαμε, ανακοινώσαμε, ενεργοποιήσαμε, διπλασιάσαμε. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έκλεισε την ομιλία του με το εμφατικό λογοδοτούμε, ενώ επέλεξε να ξεκινήσει την ομιλία του και να την κλείσει με τη φράση «για να πάρουμε τη χώρα μας ακόμη πιο μπροστά».
Η σημειολογία, λοιπόν, των λέξεων και των εκφράσεων και πώς αυτά χρησιμοποιούνται έχουν τη δική τους αξία, γιατί σίγουρα δεν είναι λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα.
