Το πρώτο που πρέπει ίσως να σημειώσουμε για την ομιλία του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ότι αυτή απασχόλησε την επικαιρότητα μόνο για λίγες μέρες. Αυτό δεν πρέπει να μας παραξενεύει δεδομένου ότι ζούμε σε μια εποχή κατακλυσμού πληροφοριών και γεγονότων, που προκαλεί γρήγορη εναλλαγή στα θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα και δημιουργούν το φαινόμενο της «κοντής μνήμης». Να ξεχνάμε γρήγορα δηλαδή.
Στο προκείμενο, τώρα, η ομιλία του προέδρου προσέλκυσε αρκετά σχόλια με ποικίλες αφετηρίες και κατευθύνσεις. Κάτι (φυσιο)λογικό, δεδομένου ότι όλα εντάσσονται στο πλαίσιο του πολιτικού ανταγωνισμού. Ενδεχομένως, βέβαια, συνέτεινε και το γεγονός ότι και το ίδιο το προεδρικό περιβάλλον προϊδέασε για μια ομιλία και παρουσίαση ανάλογη με την ομιλία του State of the Union του προέδρου των ΗΠΑ. Το ότι ως πρακτική είναι δάνειο από το εξωτερικό είναι γεγονός, αλλά δεν είναι κάτι που πρέπει να εκπλήσσει. Όλοι οι πολιτικοί δρώντες, με τα κόμματα προεξάρχοντα, πάντα δανείζονταν πρακτικές και προτάσεις από αδελφά κόμματα και κυβερνήσεις του εξωτερικού –και όχι μόνο– και θα συνεχίσουν να το κάνουν. Αυτό από μόνο του δεν είναι ούτε επιλήψιμο, ούτε και καινοτομικό βέβαια.
Τα στοιχεία που θα πρέπει να εξετάζονται είναι κατά τη γνώμη μου τα εξής. Πρώτο, αν είναι μια καλή πρακτική. Δεύτερο, αν ενσωματώνεται στην κυπριακή πολιτική κουλτούρα και πρακτική με τρόπο και ύφος που να δένει και να εξελίσσει την πολιτική μας ζωή. Τρίτο, αν συνεισφέρει στη λογοδοσία της εκτελεστικής εξουσίας. Τέταρτο, και ίσως το σημαντικότερο, αν συνεισφέρει στην προώθηση προς επίλυση κοινωνικών και πολιτειακών προβλημάτων. Θεωρώ ότι θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει λιγότερο αν είναι και μια πράξη πολιτικής επικοινωνίας, στην οποία έτσι και αλλιώς όλοι οι πολιτικοί δρώντες επενδύουν εδώ και χρόνια.
Το ότι ήταν μια επικοινωνιακή πράξη είναι αδιαμφισβήτητο. Ταυτόχρονα ήταν συμβολική, φιλόδοξη και ενδεικτική. Συμβολική μιας επανεκκίνησης μετά τα πολλά προβλήματα που προκάλεσε η αστοχία των χειρισμών με τον ανασχηματισμό. Συμβολική, επίσης, ως προς το τι θα αναμένεται και στο μέλλον. Φιλόδοξη ως προς το ότι δεσμεύτηκε σε συγκεκριμένες προτάσεις, αρκετές στον αριθμό, οι οποίες θα αποτελέσουν και τον δείκτη μέτρησης (benchmark) της επιτυχίας ή της αποτυχίας, όταν η χρονιά θα πλησιάζει στο τέλος της. Όταν, δηλαδή, η κυβέρνηση θα κληθεί να πληρώσει τον λογαριασμό. Το ότι οι πλείστες προτάσεις ήταν συνδεδεμένες με την καθημερινότητα των πολιτών είναι ενδεικτική ως προς το επίκεντρο των πρωτοβουλιών της κυβέρνησης για τη χρονιά που μπαίνει.
Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να επισημανθούν ακόμα δύο σημεία. Το πρώτο είναι ότι ορισμένα από τα μέτρα πρέπει να εξειδικευτούν περαιτέρω, να κωδικοποιηθούν και να μεταφραστούν σε συγκεκριμένα νομοσχέδια που θα κατατεθούν στη Βουλή ή να γίνουν αποφάσεις, αν δεν απαιτείται η κατάθεσή τους στη Βουλή. Το δεύτερο σημείο είναι ότι αρκετά από αυτά τα μέτρα δεν εξαρτώνται από την ίδια την κυβέρνηση, αλλά και από τη συνεργασία και την ανταπόκριση της Βουλής, στην οποία ο πρόεδρος δεν έχει την πλειοψηφία. Η συνεργασία με το Κοινοβούλιο αποτελεί κρίσιμη μεταβλητή, αφού αρκετές από τις εξαγγελθείσες προτάσεις και προθέσεις θα πρέπει να τύχουν της έγκρισης του νομοθετικού σώματος.
Ένα τελευταίο σημείο που έχει σημειωθεί είναι ότι αποτελεί ακόμα μια ένδειξη «αμερικανοποίησης» της κυπριακής πολιτικής. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι το σύνολο των ευρωπαϊκών πολιτικών συστημάτων δέχονται ισχυρές επιδράσεις από τις εξελίξεις στις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες. Το νόημα της διαδικασίας αυτής («αμερικανοποίηση») παραπέμπει όχι μόνο σε δανεισμένες πρακτικές που εφαρμόζονται στις ΗΠΑ (ας σκεφτούμε από πού ξεκίνησαν και πρακτικές όπως οι εκλογές υποψηφίων σε primaries που εφαρμόζουν αρκετά κόμματα στην Ευρώπη), αλλά και σε εξοικείωση και ενσωμάτωση αντιλήψεων περί πολιτικής όπως αυτές βρίσκουν εφαρμογή στις ΗΠΑ. Αυτή η διαδικασία όμως είναι κάτι πολύ βαθύτερο από απλά «δάνεια» και αφορά στο πώς αυτές οι πρακτικές αντανακλούν δομικές αλλαγές που έχουν ήδη συντελεστεί (βλ. Δεμερτζής). Μια τέτοια επίπτωση και αλλαγή είναι η επικράτηση της πολιτικής επικοινωνίας που παραπέμπει σε μια κουλτούρα προσωποποίησης της πολιτικής και κατανόησης και ερμηνείας της μόνο ως πράξεις, ενέργειες και εικόνας των προσώπων.
Οπότε, το βασικό κρατούμενο και ζητούμενο είναι αν αυτές οι προτάσεις βοηθούν στην επίλυση σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων, και από πλευράς αξιολόγησης αν η κυβέρνηση τηρήσει το πλάνο εφαρμογής τους.
