Κύριο Άρθρο
Από τις πρώτες ενέργειες του συμβουλίου αρχηγών της ΕΕ όταν ξέσπασε η πανδημία της covid19, ήταν να θέσει στον «πάγο» το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Το ΣΣΑ αποτελεί τον δημοσιονομικό κανόνα της ΕΕ και υπάρχει για να διασφαλίζει ότι κανένα κράτος-μέλος δεν θα ξοδεύει πάνω από τις οικονομικές του δυνατότητες. Από το μακρινό 1997 οι ευρωπαίοι ηγέτες έθεσαν τα όρια αυτά ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 3% για το έλλειμα και στο 60% για το χρέος. Η ευθύνη παρακολούθησης της συμμόρφωσης στον κανόνα ανήκει στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών και στην Κομισιόν. Σε περίπτωση συστηματικής αθέτησης των υποχρεώσεων, η Κομισιόν έχει την ευχέρεια, κάτι που ποτέ δεν έχει πράξει, να επιβάλει πρόστιμο ίσο με το 0,5% του ΑΕΠ σε χώρες που παραβιάζουν τον κανόνα για τρία συνεχόμενα τρίμηνα.
Σύμφωνα με την απόφαση της ΕΕ, ο δημοσιονομικός κανόνας είναι σε αναστολή από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023. Αποτελεί κοινό τόπο ότι το ΣΣΑ όταν επανέλθει θα πρέπει να τύχει αλλαγών προκειμένου να συνάδει με τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί αλλά και όσα αναμένεται να προκύψουν στο επόμενο διάστημα. Το θέμα μάλιστα τέθηκε σε δημόσια συζήτηση που ολοκληρώθηκε στο τέλος του προηγούμενου έτους και κατέληξε σε απόφαση όπως η Κομισιόν φέρει εισηγήσεις για αλλαγές.
Το ενδιαφέρον σε σχέσης με το πολύ κρίσιμο για τις χώρες του ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, ΣΣΑ αναζωπυρώθηκε μετά την δημοσιοποίηση έκθεσης του ΔΝΤ με τίτλο «Μεταρρύθμιση του Δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ». Η έκθεση αναγνωρίζει την ανάγκη αλλαγών στο ΣΣΑ και σημειώνει ότι με την παρούσα του μορφή ο κανόνας δεν κατάφερε να αποτρέψει στο παρελθόν την δημιουργία ελλειμμάτων και χρεών που οδήγησαν σε βαθιές κρίσεις που έθεσαν σε αμφισβήτηση την σταθερότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Στην έκθεση περιλαμβάνεται η διαπίστωση ότι αυτό που χρειάζεται η ΕΕ είναι ένα πλαίσιο που θα επιβάλει στις υπερχρεωμένες χώρες, ο κανόνας του 3% και 60% παραμένουν ως τιμές αναφοράς, να ισορροπήσουν τα δημόσια οικονομικά τους εντός μιας περιόδου που δεν θα ξεπερνά τα 3 έως 5 χρόνια. Για την παρακολούθηση αυτού, το ΔΝΤ εισηγείται ένα νέο και ανεξάρτητο σώμα που θα λειτουργεί ως δημοσιονομικό συμβούλιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο που σε συνδυασμό με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των εθνικών δημοσιονομικών συμβουλίων θα «επιβάλουν» την διόρθωση.
Η χρονική συγκυρία δημοσιοποίησης της έκθεσης είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς γίνεται σε μια περίοδο που αρκετές χώρες έχοντας συσσωρεύσει σημαντικά χρέη βλέπουν τα επιτόκια να οδηγούνται στα ύψη αφήνοντας ολοένα και λιγότερες δυνατότητες να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις που έχουν να κάνουν με τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση και την κλιματική αλλαγή.
Αναγνωρίζοντας ότι οι απαιτήσεις για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από μόνες τους είναι αρκετές για να βάλουν τα δημόσια οικονομικά αρκετών χωρών σε περιπέτειες, το ΔΝΤ εισηγείται την σύσταση ενός νέου ταμείου που θα μπορούσε να δημιουργήσει η ΕΕ προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι «δύσκολες» μέρες καλύπτοντας επιπλέον και τις δαπάνες για την πράσινη συμφωνία. Αξίζει να αναφερθεί ότι η πράσινη συμφωνία για την ΕΕ θα κοστίζει 170 δισ. ευρώ τον χρόνο μέχρι το 2050.
Η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρώτης τάξης ευκαιρία να μεταρρυθμίσει την πολύ σημαντική συνθήκη του Μάαστριχτ, και να πετύχει, σύμφωνα με το ΔΝΤ, την δημιουργία ενός πλαισίου μακροχρόνιας ομαλότητας για την ευρωπαϊκή οικονομία.
