Κύριο Άρθρο
Το δίδυμο σοκ που προκάλεσε η πανδημία και ο Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος ανατρέπει τα οικονομικά δεδομένα, όπως τα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, προκαλώντας συνθήκες ανασφάλειας και αβεβαιότητας για την συνέχεια. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες έχουν καταρρεύσει με αποτέλεσμα την μεγάλη άνοδο των τιμών, που επηρεάζει την αγοραστική δύναμη χιλιάδων νοικοκυριών και δοκιμάζει τα όρια επιβίωσης χιλιάδων άλλων. Οι τιμές στην ενέργεια ως αποτέλεσμα της διακοπής της ομαλής προμήθειας των ενεργειακών πόρων εισάγουν μια νέα κατηγορία φτώχειας που «ακούει» στο όνομα ενεργειακή φτώχεια. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται όσοι δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους να θερμανθούν τον χειμώνα και να κλιματιστούν το καλοκαίρι. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί την επόμενη μεγάλη πρόκληση όχι γιατί τώρα μας προέκυψε, αλλά γιατί τώρα ήρθε η ώρα να πληρώσουμε τον μεγάλο λογαριασμό που προκύπτει γιατί αγνοήσαμε όσους για χρόνια μας προειδοποιούσαν.
Πυκνά μαύρα σύννεφα συγκεντρώνονται πάνω από την παγκόσμια και ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή οικονομία ως η περιοχή με τον πιο άμεσο επηρεασμό από τον Ρωσσο-ουκρανικό πόλεμο. Η ενεργειακή κρίση που ήρθε μετά την απώλεια της ρωσικής διόδου έλευσης φυσικού αερίου είναι άνευ προηγουμένου και κανείς δεν θα μπορούσε να την είχε προβλέψει. Άμεσες λύσεις δεν υπάρχουν με αποτέλεσμα αρκετές χώρες να κοιτάζουν στο παρελθόν για επιλογές που είχαν αξιολογήσει ως ακατάλληλες και τις είχαν εγκαταλείψει. Κλασική περίπτωση είναι η επιστροφή στον λιγνίτη και στον άνθρακα, επιλογές που εκτροχιάζουν την δέσμευση των ευρωπαϊκών χωρών στην πράσινη συμφωνία για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η δομή της οικονομίας αλλάζει και η ανάγκη για γρήγορη προσαρμογή είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτική. Βασική αλλαγή που όλοι θα ζήσουμε στο πετσί μας είναι το τέλος των χαμηλών τιμών. Μοιραία όλοι οι παράγοντες που μας επέτρεπαν τα τελευταία χρόνια να απολαμβάνουμε χαμηλές τιμές εξαφανίστηκαν. Πλέον οι χώρες θα ανταγωνίζονται για περιορισμένους πόρους τους οποίους εφόσον καταφέρνουν να εξασφαλίσουν θα διατηρούν στο απόθεμα για να αντιμετωπίσουν σκαμπανεβάσματα στην προσφορά. Η διακράτηση αποθεμάτων και η επιστροφή στην λογική των προστατευτισμών για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων που θα χαρακτηρίζονται ως στρατηγικής σημασίας, εκτός του ότι μας πάνε πολλά χρόνια πίσω επιβαρύνουν με επιπλέον κόστος τα προϊόντα που στο τέλος θα κληθεί να πληρώσει ο καταναλωτής.
Νέα δεδομένα διαμορφώνονται και στην αγορά χρήματος όπου αποχαιρετούμε τα μηδενικά και σε ορισμένες περιπτώσεις αρνητικά επιτόκια. Ο φθηνός δανεισμός παρείχε για πολλά χρόνια την ευκολία για μεγαλύτερες επενδύσεις και περισσότερη κατανάλωση, όχι πάντα με τα επιθυμητά αποτελέσματα αφού διάφορες φούσκες είχαν κάνει κατά καιρούς την εμφάνισή τους. Η νομισματική πολιτική βρίσκεται σε πορεία συγκράτησης των παραμέτρων σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης του πληθωρισμού, επηρεάζοντας έμμεσα το κόστος δανεισμού που προσφέρουν οι εμπορικές τράπεζες. Οι κεντρικές τράπεζες είναι αποφασισμένες να δράσουν ρισκάροντας πτώση του ΑΕΠ και αύξηση της ανεργίας.
Οι κυβερνήσεις από την πλευρά τους μέσα από τον έλεγχο του προϋπολογισμού καλούνται να επενδύσουν τους περιορισμένους πόρους στην κοινωνική συνοχή, την πράσινη μετάβαση και γενικά σε όσα έργα θα ενισχύσουν την μακροχρόνια ανθεκτικότητα των οικονομικών τους. Ο κρατικός δανεισμός βρίσκεται σε ιδιαίτερά ψηλά επίπεδα και οι επιλογές για μεγαλύτερη επέκταση προς κάλυψη ελλειμμάτων του προϋπολογισμού θα γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες. Γενικότερα όλοι θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι στο μέλλον θα ζήσουμε με λιγότερα χωρίς αυτό να είναι κατ’ ανάγκη κάτι κακό.
