Του Απόστολου Κουρουπάκη
Είναι σημαντικό να ειπωθεί, θεωρώ, πως θα πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε ότι τα Κατεχόμενα αλλάζουν, όπως είναι φυσιολογικό, χαρακτήρα. Αλλάζουν και εκείνα τα μέρη, όπως αλλάζουν και οι τόποι στην ελεύθερη Κύπρο. Η διαφορά κατά την άποψή μου είναι ότι από την πλευρά μας διατηρείται, όχι πάντα βέβαια, η πολιτιστική ταυτότητα του τόπου, εκκλησιαστικά και άλλα θρησκευτικά μνημεία, αρχαιολογικές θέσεις, παραδοσιακή αρχιτεκτονική, και άλλα. Πράγμα που εν πολλοίς δεν γίνεται στα Κατεχόμενα. Ο οικοδομικός οργασμός στην άλλη πλευρά είναι θεωρώ αδυσώπητος, οι ελάχιστες φωνές, από Τ/κ που έχουν έγνοια τον τόπο και το περιβάλλον, είναι φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Ακόμα και οι τ/κ κοινοτικές τοπικές οργανώσεις που φωνάζουν για διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς των χωριών και των κωμοπόλεων δυστυχώς βρίσκουν κλειστές πόρτες. Παραδείγματα πολλά, αρκεί μία επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μόρφου, στο κτήριο της Μητρόπολης Μόρφου, όπου ο χρόνος θαρρείς πως έχει σταματήσει στα μέσα του 20ού αιώνα. Η ακόμα ένας περίπατος στις γειτονιές πέριξ του λιμανιού της Κερύνειας, ή στην εντός των τειχών Αμμοχώστου. Θα παρατηρήσει κανείς ότι η έννοια μνημείο είναι πιο διευρυμένη… αν μπορώ να το εκφράσω σωστά, όπως και η συντήρηση ή η προβολή του. Δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται και πολλοί για ό,τι άφησε το παρελθόν σε εκείνα τα μέρη, ιδίως όταν είναι κατάλοιπα του άλλου.
Η ταυτότητα του τόπου αλλάζει, και αλλάζει βίαια θεωρώ και για τους Τ/κ, οι οποίοι βλέπουν τα χωριά στα οποία κατοικούν να γεμίζουν από πανομοιότυπα λευκά τζαμιά, με ένα ή περισσότερους μιναρέδες. Η ομοιότητα είναι τέτοια που αν δεις απλώς φωτογραφία τους θα μπορούσες να τα τοποθετήσεις όπου εσύ θες. Συνήθως, γειτνιάζουν με τις εκκλησίες, όπου καμπαναριό, δίπλα θα δεις να ορθώνεται ένας μιναρές, σπάνια το νέο τζαμί του χωριού θα είναι κτισμένο μακριά από την εγκαταλελειμμένη εκκλησία. Σε χωριά όπου η γεωμορφολογία δεν επιτρέπει την ανέγερση νέου κτηρίου, το τζαμί τοποθετείται σε άλλη περιοχή, με το ίδιο πάντα αρχιτεκτονικό σχέδιο.
Το πρόβλημα της ομοιομορφίας δεν έγκειται στο αρχιτεκτονικό σχέδιο αυτό καθ’ αυτό, αλλά στο πόσο διαφορετικά είναι τα τζαμιά της τελευταίας εικοσαετίας, με τα τζαμιά της περιόδου προ του 1974 και αυτό το καταλαβαίνει κάποιος όταν δει τα μουσουλμανικά τεμένη στα Κατεχόμενα είτε στα μεικτά είτε στα αμιγώς τ/κ χωριά. Βλέπε για παράδειγμα τα τζαμιά της Βατυλής, του Νέου Χωρίου Κυθρέας, του Παλαικύθρου, του Αγίου Ιακώβου, του Καλού Χωριού Λεύκας, της Λεύκας και αλλού. Είτε είναι μετατροπές από χριστιανικές εκκλησίες, είτε είναι εκ βάθρων, αντανακλούν την εικόνα του τόπου. Θα το δει κανείς και στα τεμένη της ελεύθερης Κύπρου αυτό –σαφώς και το ίδιο συμβαίνει και σε εμάς, με παράταιρες εκκλησίες να ξεφυτρώνουν, βλ. για παράδειγμα την εκκλησία στο Νικητάρι, τον νέο καθεδρικό, και άλλες. Ωστόσο, το πράγμα διαφέρει στην πλευρά μας ότι πλέον υπάρχει ένας οδικός χάρτης συντήρησης και ανάδειξης των θρησκευτικών μνημείων, που με τα όποια προβληματικά του στοιχεία, τηρείται. Η ταυτότητα του τόπου είναι περισσότερο προστατευμένη στην ελεύθερη Κύπρο, απ’ ό,τι είναι στα Κατεχόμενα και όταν αλλάζει η ταυτότητα του τόπου αλλάζει και αυτή των ανθρώπων του, και όταν η αλλαγή είναι βίαιη τόσο πιο ζαλισμένος βγαίνει από αυτήν ο άνθρωπος, ο οποίος προσπαθεί να καταλάβει πού βρίσκεται.
Τα παντός μεγέθους λευκά τζαμιά που συνεχώς ξεφυτρώνουν στην Κύπρο του βορρά δεν εξυπηρετούν απλώς τις θρησκευτικές ανάγκες των Τ/κ και των άλλων μουσουλμάνων κατοίκων του, είναι μία ύπουλη πρακτική, που δείχνει ότι τα πράγματα αλλάζουν με τρόπο υποδόριο. Είναι ένα σημάδεμα του τόπου, που φαίνεται διά γυμνού και ο χρυσός του διάκοσμος λαμπυρίζει και δύσκολα αλλάζει.
Η αδηφάγος ανάπτυξη σίγουρα δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές, η καταστροφή του περιβάλλοντος, του πολιτιστικού αποτυπώματος δεν είναι «προνόμιο» μόνο των επιχειρηματιών της μιας πλευράς… είναι το φυσικό επακόλουθο των νόμων του χρήματος και της ασυδοσίας, είναι το αποτέλεσμα της εισβολής και της αδυναμίας των πλευρών να βρουν τη λύση εκείνη που θα δώσει ανάσα στον τόπο. Για την ώρα επαναπαυόμαστε στις Τεχνικές Επιτροπές, όπως αυτές της Δικοινοτικής Επιτροπής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Δικοινοτικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό, οι οποίες κάνουν το παν δυνατόν για να διατηρήσουν ό,τι χαρακτηρίζει την Κύπρο, όλες τις ψηφίδες του μωσαϊκού που λέγεται πολυπολιτισμική Κύπρος, με όλα τα χρώματά του.
Από τη δική μου οπτική σκοπιά πάντως το λευκό και το χρυσό των νέων τζαμιών στα Κατεχόμενα είναι τα αστέρια της φωτεινής σημαίας που λαμπυρίζει κάθε βράδυ από τα πλάγια του Πενταδακτύλου.
