Του Απόστολου Κουρουπάκη
Εκλεισε ένας χρόνος από τότε που έφυγε από τη ζωή η εικαστικός Ελένη Νικοδήμου. Μία ανυπότακτη φωνή και παρουσία, που δεν δεχόταν τίποτε λιγότερο απ’ όσα επίτασσε η συνείδησή της. Τη γνώρισα πριν από κάποια χρόνια, και είχα την τύχη να συνομιλήσω μαζί της αρκετές φορές, στο σπίτι της και σε άλλες κοινωνικές και καλλιτεχνικές περιστάσεις. Πάντοτε μού έκανε εντύπωση η αφοσίωσή της στα λόγια της, στα πιστεύω της, τα οποία εφάρμοζε στη ζωή της.
Τη θυμάμαι να μού περιγράφει την αγάπη της για τη βροχή και τη φύση, να μου μιλάει για την Άλωνα, και μαζί της ταξίδευα κι εγώ στη βροχή. Θυμάμαι ακόμα τη συζήτησή μας για την έκθεσή της στην γκαλερί Γκλόρια «Με μολύβι και κλωστή....» και πώς με τον πληθωρικό αφηγηματικό της τρόπο μού μιλούσε για τη μνήμη, τη ομορφιά, το αληθινό. Τελευταία φορά που συναντηθήκαμε από κοντά ήταν όταν επί covid ακόμα της είχα ζητήσει ένα μικρό κείμενο. Μαζί με ακόμη τέσσερις εικαστικούς είχα ζητήσει να μου απαντήσουν σε δύο ερωτήματα, το ένα αφορούσε τη σχέση ψηφιακής τεχνολογίας και Τέχνης και το άλλο ήταν πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες και αν ενισχύεται η έννοια της εντοπιότητας.
Θυμάμαι την Ελένη Νικοδήμου να έχει χάσει τα αρχεία των απαντήσεων όπως τα είχε ετοιμάσει… τα οποία εν τέλει και μετά από πολύ κόπο τα βρήκαμε. Και θυμήθηκα ότι εκεί μού είχε ξαναμιλήσει για την ομορφιά της δημιουργίας… είχε αναρωτηθεί η Ελένη Νικοδήμου όσο αφορά τις τεχνολογικές εξελίξεις: «Πού πάει εκείνη η ανείπωτη χαρά του ποιείν ομορφιά από το τίποτα; Αντισταθμίζεται; Κι εκείνο το σπαραχτικό βύθισμα της γέννας στο σημείο μηδέν την ώρα του λυκόφωτος πού πάει; Μπορεί να υπάρξει δημιουργία σε κατάσταση ανελευθερίας; Όλα αυτά αναμένουν να απαντηθούν. Όπως και να έχει, αναμφίβολα η ψηφιακή τεχνολογία έχει ρόλο. Προσοχή, όμως, ως εργαλείο χρήσης και μόνο. Για να μη ζει τη ζωή μας ερήμην μας. Το ίδιο και στην τέχνη. Όχι τέχνη για την τέχνη»… και πόσο δίκιο είχε. Θαύμαζα πάντα στην Ελένη Νικοδήμου τη διαύγεια στην καλλιτεχνική της σκέψη και ταυτόχρονα την πολυπλοκότητα των συνειρμών της. Την πίστη της στο ωραίο, σε εκείνο το δημιούργημα που αγαλλιάζει την ψυχή σου, όποιο και να είναι αυτό. Έβλεπα την Ελένη Νικοδήμου ως μια ανταριασμένη ψυχή, που αναζητούσε παντού την απανεμιά, το απάγκιο για να δέσει τον εαυτό της και να μιλήσει μαζί του… Χωρίς να αρκείται στις εύκολες απαντήσεις… δεν την ενδιέφεραν… Αναδημοσιεύω εδώ την απάντησή της στην ερώτησή μου «Πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες; Ενισχύεται άραγε η εντοπιότητα;» γιατί θεωρώ ότι περιγράφει τόσο όμορφα τον κόσμο της: «Και τώρα; Τώρα που χάσαμε τις βεβαιότητές μας εγκλωβισμένοι τι κάνουμε; Ενώπιος ενωπίω. Με τον ένα εαυτό απέναντι στον έτερο εαυτό να θέτει ακατάπαυστα ερωτήματα, αναζητώντας έναν κοινό τόπο καταγωγής. Έτσι βίωσα τον εγκλεισμό, σαν ένα πεδίο μάχης με φίλια πυρά που έπεφταν καταιγιστικά. Είναι κι αυτή μια εσωτερική εντοπιότητα. Πριν προλάβει να απαντήσει ο ένας, ο άλλος αμείλικτα τον βομβάρδιζε με αβυσσαλέα γιατί, που έμεναν μετέωρα. Ερωτήματα ουσιώδη, για τη ζωή, για την τέχνη, για τις βασικές μας αρχές, για το νόημα. Τώρα που με τον εγκλεισμό έπρεπε να κρατήσουμε αποστάσεις αυτοί πάλευαν να συναντηθούν. Είναι κι αυτό ένα από τα παράδοξα. Μέσα σε αυτή τη χαοτική εντροπία, αυτοί μάχονταν μέχρι τελικής πτώσεως. Κάποτε τα πυρομαχικά στέρεψαν. Απέμειναν σιωπηλοί με βλέμμα απλανές στον ουρανό. Αίφνης διαπίστωσαν πως η φύση γύρω συνέχιζε ανεπηρέαστη τον κύκλο της. Η άνοιξη ανθούσε, τα τριαντάφυλλα μοσχοβολούσαν, τα πουλιά κελαηδούσαν, οι πεταλούδες φτερούγιζαν ανέμελα, ο ήλιος έλαμπε, το φεγγάρι νυχτοπερπατούσε. Μόνο εμείς απουσιάζαμε. Έκπτωτοι του Παραδείσου, η φύση μας απέβαλε –ίσως για να καταλάβουμε την κοινή μας εντοπιότητα. Η τέχνη έπεται, ελπίζω ανθοφορούσα σε μια διαφορετική κανονικότητα».
Ελένη Νικοδήμου, λείπει η φωνή σου, απουσιάζει αισθητά η αίσθηση που είχες για την τέχνη και το καλλιτεχνικό γίγνεσθαι του τόπου.
