Του Απόστολου Κουρουπάκη
Την περασμένη Κυριακή επισκέφθηκα την έκθεση «Under|Mining Εκ|Μετάλλευση» στην Καλαβασό της Λάρνακας και έφυγα κατενθουσιασμένος. Στην έκθεση εκτίθενται τα έργα δέκα καλλιτεχνών που λαμβάνουν μέρος στην έκθεση των Κλίτσας Αντωνίου (Κύπρος), Trevor Borg (Μάλτα), Vince Briffa (Μάλτα), Ελίνας Ιωάννου (Κύπρος), Μελίτας Κούτα (Κύπρος), Βασίλη Ψαρρά (Ελλάδα), Lara Salmon (ΗΠΑ), Κωνσταντίνου Ταλιώτη (Κύπρος), Λεόντιου Τουμπουρή (Κύπρος) και Αντώνη Βολανάκη (Ελλάδα), με επιμελητές τους δρα Γαβριήλ Κουρέα (Κύπρος), Herman Bashiron Mendolicchio (Ιταλία) και Γιώργο Λάζογλου (Κύπρος).
Οι δέκα καλλιτέχνες με τα πολύ διαφορετικά τους έργα όντως αποτύπωναν αυτό που το δελτίο Τύπου της έκθεσης ανέφερε, την ιστορία, τη μνήμη και τον κοινωνικοπολιτισμικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο της μετάλλευσης στην Κύπρο, πράγμα όχι αυτονόητο για πολλές εκθέσεις, όπου τα έργα όταν τα βλέπεις είναι τόσο ερμητικά, που το δελτίο Τύπου είναι σαν να αφορά κάτι άλλο, ή που εσύ ο αδαής δεν καταλαβαίνεις.
Η έκθεση κατά κάποιο τρόπο έτεμνε την Καλαβασό, αφού τα έργα παρουσιαζόντουσαν σε διάφορες τοποθεσίες της κοινότητας, όπως στον παλαιό αστυνομικό σταθμό, στον παλιό νερόμυλο, στον παλιό ελαιόμυλο, στο τζαμί της Καλαβασού, στο μουσείο της κοινότητας. Οι δέκα συμμετέχουσες και συμμετέχοντες στην έκθεση με τα έργα τους, εκτός από την παρουσίαση της μεταλλευτικής ιστορίας του τόπου, άλλοτε διά της πλαγίας οδού και άλλοτε απευθείας, έθεταν επί τάπητος και το ζήτημα της βίαιης και μαζικής ανθρώπινης παρέμβασης στα σπλάγχνα της γης, χρησιμοποιώντας αρχειακό υλικό και πολυμεσικές εγκαταστάσεις.
Κάθε σημείο της κοινότητας που φιλοξενούσε έργα της έκθεσης γινόταν μικρο-τόπος, όπου ο επισκέπτης μπορούσε σε δεύτερη στάση, να υφάνει και τη μικρο-ιστορία του μεγάλου τόπου, της Καλαβασού, και φυσικά του μεγαλύτερου τόπου, της ίδιας της Κύπρου, να αντικρίσει τα κτίσματα, ενδεδυμένα με τα έργα των εικαστικών, και με άλλο μάτι, να ακούσει και να διαβάσει τα έργα, έχοντας στο μυαλό του τον άνθρωπο, τον άνδρα και τη γυναίκα, που έζησε στα μεταλλεία, που εργάστηκε σε αυτά, που με αφανή τρόπο τα στήριξε και πόνεσε από αυτά, όπως η ίδια η γη, άλλωστε πολλάκις το έχουμε ισχυριστεί, άνθρωπος είναι ο τόπος. Όλες οι δουλειές των δημιουργών είχαν αυτά τα πολλαπλά επίπεδα που δεν χρειάζεσαι ιδιαίτερη εντρύφηση στα κιτάπια της σύγχρονης τέχνης για να σου μιλήσουν. Με πολύ ενδιαφέρον δε θα μπορούσε ο επισκέπτης να τα συνδέσει μεταξύ τους, να τα ενώσει, κι ας βρίσκονταν σε διαφορετικές τοποθεσίες... Το καπακλί, οι συνταγές, οι ιστορίες των μεταλλωρύχων, οι απώτερες μνήμες της μεταλλευτικής εργασίας, όλα τα έργα συνυφαίνουν ένα μωσαϊκό, και αυτό στον ανοικτό επισκέπτη γίνεται εύκολα αντιληπτό, θεωρώ. Σαφώς και υπήρχαν και πιο εσωστρεφείς δουλειές, που σε καλούσαν όμως να τις εξηγήσεις, σε οδηγούσαν να θες να τις διαβάσεις, κοιτώντας τες περισσότερο ίσως, μυστήριο άλλωστε είναι και η ίδια η γη. Προσωπικά, αργά το απόγευμα η κραυγή από το φιλμ Apliki Cu της Lara Salmon, στον Αστυνομικό Σταθμό, με συντάραξε, «εκέκραγε και εκήρυττε» η γη, εις ώτα μη ακουόντων!
Εν ολίγοις η έκθεση Εκ|Μετάλλευση | Under|Mining ήταν μία εξαιρετική εικαστική πρόταση, που πολύ όμορφα έδεσε με το Πρόγραμμα Πολιτιστικής Αποκέντρωσης του υφυπουργείου Πολιτισμού. Τέτοιες δράσεις πολιτισμού έχει ανάγκη η ύπαιθρος, και όχι κάθε λογής πολυκαιρισμένο φεστιβάλ. Με τέτοιες προτάσεις η ύπαιθρος θα αναζωογονηθεί, θα γίνει πόλος έλξης για τον «αστό», που θα θελήσει να κάνει κάτι διαφορετικό. Έτσι, τα πολλά και συνήθως κλειστά μουσεία των κοινοτήτων θα αποκτήσουν επιτέλους λόγο ύπαρξης και θα δικαιολογηθούν και οι πολλές χιλιάδες ευρώ που δαπανήθηκαν για να δημιουργηθούν. Αυτό το πρόγραμμα Πολιτιστικής Αποκέντρωσης στην Κύπρο, τη διαιρεμένη Κύπρο μπορεί να σταθεί και να λειτουργήσει, διότι οι αποστάσεις είναι διαχειρίσιμες, οι πόροι που χρειάζονται δεν είναι τεράστιοι, εδώ θα πρέπει τα συναρμόδια υπουργεία Εσωτερικών, Παιδείας και Εργων να έρθουν συμπαραστάτες του υφυπουργείου Πολιτισμού.
