Πιστεύω έχει φθάσει ο καιρός για την κατοχύρωση του Υγιούς Περιβάλλοντος ως Συνταγματικού Δικαιώματος. Θα πρόκειται για ένα νέο δικαίωμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την πραγματικότητα που βιώνουμε στον 21ο αιώνα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης. Ήδη αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της ΕΕ και διαπερνά όλες τις πολιτικές και τα μέτρα που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη της.
Η συνταγματική κατοχύρωση του ανθρώπινου δικαιώματος για το Υγιές Περιβάλλον θα κατατάξει το περιβάλλον ως ουσιώδες αγαθό. Είναι, επίσης, κατά την άποψή μου, υποχρέωση της δική μας γενιάς απέναντι στα παιδιά μας γιατί τους χρωστάμε «Μία Κύπρο και Πράσινη».
Το νέο δικαίωμα για το Περιβάλλον μπορεί να γίνει με την τροποποίηση του Συντάγματος. Aυτό είναι το συμπέρασμά μου, με βάση όσα κατατέθηκαν στο Νομικό Συνέδριο για την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 10 Δεκεμβρίου 2021. Το συνέδριο αυτό συνδιοργανώθηκε από την Βουλή των Αντιπροσώπων, τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο και το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Στο πρώτο μέρος έγινε παρουσίαση του δικαιώματος για ένα υγιές περιβάλλον από δύο Δικαστές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων («ΕΔΑΔ») και δύο Ακαδημαϊκούς. Ακολούθησε μια εις βάθος συζήτηση υπό το φως των αναλύσεων.
Ούτε στο Κυπριακό Σύνταγμα αλλά ούτε και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων («Σύμβαση») υπάρχει ειδική προστασία για το περιβάλλον.
Συνήθως η προστασία αυτή διασφαλίζεται στην Σύμβαση με έμμεσο τρόπο. Είτε χρησιμοποιώντας το δικαίωμα στην ζωή (Άρθρο 2) είτε την κατοικία και ιδιωτική ζωή (Άρθρο 8) είτε και το δικαίωμα στην ειρηνική απόλαυση της περιουσίας (Άρθρο 1 του πρώτου Πρωτοκόλλου).
Από την ανάλυση των ομιλητών έχω επιβεβαιώσει την φανερή προσπάθεια που γίνεται στο ΕΔΑΔ για περιβαλλοντική κινητοποίηση. Για να επιτευχθεί αυτή η περιβαλλοντική προστασία μέσα από την Σύμβαση υπήρχε ανάγκη δημιουργικής και δυναμικής της ερμηνείας. Οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες για να προστατευθεί το περιβάλλον ως ένα αυτούσιο δικαίωμα.
Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο στις 29 Σεπτεμβρίου 2021 ήδη πέρασε ψήφισμα για την τροποποίηση της Σύμβασης και την δημιουργία πρόσθετου πρωτοκόλλου για την προστασία του περιβάλλοντος ως ξεχωριστού δικαιώματος σε ένα ασφαλές, καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον.
Παρόμοια γραμμή υιοθέτησε το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη. Στις 8 Οκτωβρίου 2021, το Συμβούλιο αναγνώρισε το χρέος μας προς τους νέους του πλανήτη και αποδέχθηκε την ανάγκη κατοχύρωσης του περιβάλλοντος ως θεμελιώδους δικαιώματος.
Στην Κύπρο η Συνταγματική τροποποίηση θα μπορούσε να γίνει είτε στο Δικαίωμα ζωής (Άρθρο 7) είτε στο Δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης (Άρθρο 9) είτε στο Δικαίωμα ιδιωτικής ζωής (Άρθρο 15). Χρειάζεται περαιτέρω συζήτηση για το ποιο από τα προαναφερόμενα άρθρα είναι το πιο κατάλληλο για την διασφάλιση του περιβάλλοντος.
Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, το Άρθρο 24 του Συντάγματος κατοχυρώνει την προστασία του περιβάλλοντος ως υποχρέωση του κράτους και αντίστοιχα ως δικαίωμα του ατόμου.
Το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών τοποθετήθηκε στο συνέδριο επί της ουσίας του ζητήματος, υπογραμμίζοντας ότι από τις 27 Σεπτεμβρίου 2019 είχε καταθέσει πρόταση νόμου για προστασία του περιβάλλοντος με τροποποίηση του δικαιώματος στην ζωή που προστατεύεται από το Άρθρο 7 του Κυπριακού Συντάγματος.
Η πρόταση αυτή μάλιστα δεν περιορίζεται στην προστασία του υγιούς περιβάλλοντος αλλά προχωρεί και στην προστασία της βιοποικιλότητας.
Είμαι της άποψης ότι η πρόταση νόμου αυτή θα πρέπει να τύχει άμεσης συζήτησης στην Βουλή των Αντιπροσώπων έτσι ώστε, το συντομότερο δυνατόν, να καταλήξουμε στην συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του περιβάλλοντος.
Αυτό θα υποχρεώσει το κράτος να δείχνει τον απαραίτητο σεβασμό προς το περιβάλλον. Ταυτόχρονα, ο πολίτης θα έχει το δικαίωμα να το απαιτεί και να το διεκδικεί.
Με την αναγνώριση του περιβάλλοντος ως ξεχωριστό δικαίωμα θα μπορεί ένα Τίμιο Κράτος να διασφαλίσει αυτό που οι πολίτες εύλογα αναζητούν και δικαιούνται.
Αχιλλέας Δημητριάδης
