«Χρηστότητα καὶ παιδείαν καὶ γνῶσιν δίδαξόν με, ὅτι ταῖς ἐντολαῖς σου ἐπίστευσα»
Ψαλμοί (118, 66)
Το ναρκισσιστικό εγώ του αναμένει αφειδώλευτη κολακεία. Ο Σιλβέστερ Σταλόνε τον αποκάλεσε «δεύτερο Τζωρτζ Ουάσιγκτον». Οι συνομιλητές του (ορθότερα: οι συναλλασσόμενοι) γνωρίζουν πόσο έχει ανάγκη την κολακεία και, συνήθως, την παρέχουν, καθότι κρίνουν ότι το κόστος αξιοπιστίας γι’ αυτούς είναι μικρότερο από τα πιθανά ανταποδοτικά οφέλη. Προσώρας, δεν έχει καταγραφεί η προσφώνηση «πολυχρονεμένε πρόεδρε Τραμπ».
Αν οι άλλοι δεν τον κολακεύουν επαρκώς, κολακεύει ο ίδιος τον εαυτό του. «Με τη μεγάλη και απαράμιλλη σοφία μου…» έγραψε σε ανάρτησή του στο Τουίτερ, απευθυνόμενος απειλητικά στην Τουρκία, στην πρώτη του προεδρική θητεία, (7.10.2019). Σε ανάρτησή του σε διαδικτυακή πλατφόρμα (19.2.25), παρομοίασε τον εαυτό του με «βασιλιά». Ο αυτοέπαινος είναι το δίχτυ ασφαλείας του ναρκισσιστή, αν και συνήθως είναι περιττό – πάντα υπάρχουν πρόθυμοι κόλακες.
Στην καθιερωμένη εκδήλωση για την επέτειο της 25ης Μαρτίου, στον Λευκό Οίκο, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος δεν εφείσθη εγκωμίων για τον Ηγεμόνα. Στη σύντομη ομιλία του κυριάρχησαν οι υμνητικές αναφορές στον οικοδεσπότη. «Μέσα από την ηγεσία σας ενσαρκώνετε τις αξίες της χριστιανικής πίστης και την αγάπη του Ευαγγελίου», είπε ο κ. Ελπιδοφόρος. «Μου θυμίζετε τον μεγάλο Ρωμαίο αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνο». Παραφράζοντας φιλοφρονητικά το κύριο σύνθημα του Ηγεμόνα, κατέληξε: «προσεύχομαι […] να κάνετε την Αμερική άτρωτη». Πέραν της ρητορικής υπερβολής, από όλα τα αξιοθαύμαστα παραδείγματα χριστιανικής ηγεσίας, ο κ. Ελπιδοφόρος επέλεξε αυτό του στρατηλάτη-κατακτητή αυτοκράτορα, εξαίροντας εμμέσως τον επιθετικό και εκφοβιστικό χαρακτήρα της τραμπικού ύφους ηγεσίας.
Εκτός από πεπαιδευμένη οσφυοκαμψία, απαιτείται ιδιαίτερος τανυσμός της φαντασίας για να χαρακτηρισθεί ο Τραμπ η ενσάρκωση χριστιανικών αξιών. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί για τους αντιπάλους του είναι συχνά προσβλητική έως χυδαία. Για τους μετανάστες μιλά απαξιωτικά έως απάνθρωπα. Το 2023 του επιβλήθηκε δικαστικό πρόστιμο 5 εκατομμυρίων δολαρίων για σεξουαλική κακοποίηση της συγγραφέως Ε. Τζιν Κάρολ. Το 2024 καταδικάστηκε για παραποίηση επιχειρηματικών εγγράφων, όταν ο δικηγόρος της εταιρείας του προέβη σε πληρωμή 130 χιλιάδων δολαρίων στην πορνοστάρ Στόρμι Ντάνιελς, προκειμένου να εξαγοράσει τη σιωπή της αναφορικά με φερόμενη σεξουαλική επαφή τους. Το 2016, όταν διέρρευσε πρόστυχη ιδιωτική συνομιλία του, ζήτησε συγγνώμη «αν πρόσβαλλε κάποιον» (τυπικός Τραμπ: η συγγνώμη είναι σχήμα λόγου, όχι αναδοχή ευθύνης). Στη συνομιλία αυτή καυχιόταν για την επιθετική σεξουαλικότητά του, περιλαμβανομένης της μοιχείας. («Οταν είσαι σταρ, σε αφήνουν να το κάνεις. Μπορείς να κάνεις τα πάντα. Να τις πιάνεις από το «πράμα» τους») (Washington Post, 2/10/2016).
Είναι κατανοητή η ανάγκη ο φιλοξενούμενος να είναι αβρός προς τον οικοδεσπότη. Υπάρχουν, όμως, διάφοροι τρόποι να εκδηλωθεί η αβρότητα, χωρίς αυτή να εκπίπτει σε δουλοπρέπεια. Ο κ. Ελπιδοφόρος επέλεξε να μιλήσει περισσότερο ως εθνοθρησκευτικός λομπίστας που επιζητεί την εύνοια του συνομιλητή και λιγότερο ως χριστιανός ηγέτης που πνευματικά ακτινοβολεί. Με θεολογικούς όρους, εντυπωσιάζει η ισχνή ικανότητα «διάκρισης» («discernment») που επέδειξε – να διακρίνει την αλήθεια από το ψέμα, να διαβάσει μια εθιμοτυπική εκδήλωση με βιβλικούς όρους, να εξισορροπήσει φρόνιμα την ανάγκη για ευγένεια με την επιταγή της ηθικής εγρήγορσης.
Η «διάκριση» είναι η έκτη αίσθηση του χριστιανού – να πασχίζει να διατηρεί την «αίσθησιν» της απο-κάλυψης του λόγου του Θεού στην καθημερινότητα. Η χριστιανική ευθυκρισία είναι η αδιάκοπη άσκηση για φώτιση, έτσι ώστε ο πιστός να απελευθερώνεται από νοητικές συνήθειες και κοινωνικές συμβάσεις, προκειμένου να αυτο-μετασχηματίζεται. Λέει ο Απόστολος Παύλος: «Μη συμμορφώνεστε με τον τρόπος ζωής των ανθρώπων της εποχής, αλλά συνεχώς να μεταμορφώνεστε με την ανακαίνιση και την ευθυκρισία του νου σας, ώστε να διακρίνετε ποιο είναι το θέλημα του Θεού» («Προς Ρωμαίους», 12,2).
Η ικανότητα χριστιανικής «διάκρισης» ήταν εμφανής στον λόγο της Επισκόπου Μαριάν Μπάντι, στον Καθεδρικό Ναό της Ουάσιγκτον, την επομένη της ορκωμοσίας του προέδρου Τραμπ. Σε μια ομιλία με θεολογικό βάθος, χωρίς διδακτισμό, η Επίσκοπος Μπάντι μίλησε για το ανθρωπολογικό υπόβαθρο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας και την ανάγκη η ενότητα του έθνους να θεμελιώνεται στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, στην ειλικρίνεια, και στην ταπεινοφροσύνη.
Κατέληξε κάνοντας απευθείας έκκληση στον πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος καθόταν λίγα μέτρα πιο πέρα: «Στο όνομα του Θεού μας, σας ζητώ να ελεήσετε τους ανθρώπους στη χώρα μας που τώρα φοβούνται», είπε, αναφερόμενη στα διεμφυλικά άτομα. «Ο Θεός μας μάς διδάσκει ότι πρέπει να είμαστε ελεήμονες με τον ξένο, γιατί κάποτε ήμασταν ξένοι σε αυτή τη γη. Είθε ο Θεός να μας δώσει το κουράγιο να τιμήσουμε την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, να λέμε την αλήθεια με αγάπη, και να βαδίσουμε ταπεινά μεταξύ μας και με τον Θεό μας, για το καλό όλων των ανθρώπων αυτού του έθνους και του κόσμου». Όχι «προσεύχομαι να κάνετε την Αμερική άτρωτη», αλλά προσεύχομαι να συμβάλλετε για να γίνει η χώρα πιο ευαίσθητη, συμπεριληπτική και αξιοπρεπής. Η Επίσκοπος Μπάντι τίμησε τη χριστιανική ιδιότητά της με παρρησία. Ο πρόεδρος Τραμπ, φυσικά, επιβεβαίωσε τον γνώριμο εαυτό του: την αποκάλεσε «ακροαριστερή» και απαίτησε να του ζητήσει συγγνώμη!
Ο κ. Χαρίδημος Τσούκας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και αντεπιστέλλον μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών.
