Τα κέντρα αριστείας αποτελούν κρίσιμους πυλώνες για την προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης μιας χώρας. Στην Κύπρο, όμως, η σημασία τους φαίνεται να έχει παρεξηγηθεί, καθώς αντιμετωπίζονται περισσότερο ως επιχειρήσεις που οφείλουν να είναι οικονομικά βιώσιμες, αλλιώς κινδυνεύουν με κατάργηση. Αυτή η προσέγγιση είναι κοντόφθαλμη και υπονομεύει τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της χώρας. Η τεχνολογική εξέλιξη απαιτεί επενδύσεις που δεν αποφέρουν άμεσα κέρδη, αλλά δημιουργούν προστιθέμενη αξία σε βάθος χρόνου. Αν δεν στηρίξουμε τους ερευνητές μας και την τοπική καινοτομία, θα καταλήξουμε να εξαρτόμαστε αποκλειστικά από λύσεις που αναπτύσσονται σε άλλες χώρες. Αυτό σημαίνει πως όχι μόνο θα χάσουμε την ευκαιρία να γίνουμε πρωτοπόροι σε ανερχόμενους τομείς, όπως οι κβαντικές τεχνολογίες και η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά θα βρισκόμαστε συνεχώς σε μειονεκτική θέση, αναζητώντας προσωρινές λύσεις που δεν εξασφαλίζουν συνέχεια και πρόοδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της έλλειψης στρατηγικής είναι η απόρριψη πρότασης συγχρηματοδότησης από το κράτος για τη δημιουργία κέντρου αριστείας στις κβαντικές τεχνολογίες, παρά το γεγονός ότι το έργο είχε λάβει συγκατάθεση από το υφυπουργείο Καινοτομίας και επελέγη στο πλαίσιο του προγράμματος Teaming της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με εξασφαλισμένα 15 εκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, το υπουργείο Οικονομικών απέρριψε το έργο, δημιουργώντας ασυνέπεια στη χάραξη πολιτικής και θέτοντας σε κίνδυνο μια σπουδαία ευκαιρία για την τεχνολογική ανάπτυξη της Κύπρου.
Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων φορέων όχι μόνο εμποδίζει την πρόοδο, αλλά και προωθεί αθέμιτο ανταγωνισμό και επιλεκτική μεταχείριση, με τη σιωπή του υφυπουργείου Καινοτομίας να είναι εκκωφαντική. Στον διεθνή χώρο, τα κέντρα αριστείας που χρηματοδοτούνται από κυβερνήσεις λειτουργούν ως βασικοί πυλώνες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, με στόχο τη μακροπρόθεσμη πρόοδο και όχι την άμεση κερδοφορία. Στηρίζονται σε κρατικές επιχορηγήσεις, ευρωπαϊκά και διεθνή ερευνητικά χρηματοδοτικά προγράμματα, καθώς και σε συνεργασίες με πανεπιστήμια και ιδιωτικούς φορείς. Η επιτυχία τους δεν μετριέται μόνο με οικονομικά κριτήρια, αλλά κυρίως με την παραγωγή καινοτομίας, τη δημιουργία νέας γνώσης και την ανάπτυξη τεχνολογιών που ενισχύουν την οικονομία και την ανταγωνιστικότητα. Πολλά από τα κορυφαία ερευνητικά κέντρα παγκοσμίως, όπως το MIT Media Lab στις ΗΠΑ, δεν λειτουργούν με γνώμονα την άμεση κερδοφορία, αλλά ως κέντρα που αποδίδουν μέσω της βιομηχανικής ανάπτυξης, της εκπαίδευσης εξειδικευμένου προσωπικού και της μεταφοράς τεχνογνωσίας στην αγορά. Συνεπώς, η επιμονή για άμεση οικονομική βιωσιμότητα των κέντρων αριστείας, όπως θέλουν κάποιοι στην Κύπρο, είναι ασύμβατη με τη διεθνή πρακτική και υπονομεύει τον αναπτυξιακό τους ρόλο. Η καινοτομία δεν μπορεί να εξαρτάται από πολιτικές σκοπιμότητες και αποσπασματικές αποφάσεις. Τα κέντρα αριστείας πρέπει να στηρίζονται με συνέπεια και να αναγνωρίζεται η αξία τους στην κοινωνία. Μόνο έτσι η Κύπρος μπορεί να αποκτήσει αυτονομία στην τεχνολογική ανάπτυξη και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της στο διεθνές περιβάλλον.
*Ο κ. Γιάννης Γεωργούλας είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επιχειρήσεων.
