Στις 14 Αυγούστου 2024, 50 χρόνια από την κατάληψη της Αμμοχώστου μας και μια μέρα μετά από την τριμερή, που υποτίθεται ότι θα πραγματοποιείτο στη Νέα Υόρκη, αλλά ναυάγησε, επιχείρησα να περιγράψω γεγονότα, να διατυπώσω σκέψεις και να υποβάλω εναγώνια ερωτήματα. Μοναδικό κίνητρό μου –διαβεβαιώνω όλους τους συμπολίτες μας– είναι η έγνοια και η αγωνία μου για την πατρίδα μας. Γιατί ζητώ, όπως και όλοι οι συμπολίτες μας, να επουλωθούν οι πληγές από τη συνεχιζόμενη εισβολή και κατοχή, και να οικοδομηθεί ένα κοινό μέλλον για τις δύο κοινότητες σε μια κοινή πατρίδα.
Οι γεωστρατηγικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και τον κόσμο ολόκληρο, είναι δυσοίωνες για τη σταθερότητα του παγκόσμιου συστήματος. Ενώ εμείς βιώνουμε μισό αιώνα κατοχής, η παγκόσμια κοινότητα συνειδητοποιεί τον κίνδυνο ακόμα και ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου. Δίπλα μας ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται, και το Ιράν ετοιμάζει μαζί με τους δορυφόρους του κτύπημα στο Ισραήλ, με σοβαρές πιθανότητες η κατάσταση στη γειτονιά μας να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. (Την ώρα που δημοσιοποιείται αυτό το άρθρο μπορεί αυτά να συμβαίνουν ήδη). Παράλληλα, η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία μαίνεται εδώ και 2,5 χρόνια, ενώ τις τελευταίες ημέρες η Ουκρανία, με δυτικό πολεμικό εξοπλισμό, εισέρχεται στα σύνορα της Ρωσίας, η Κίνα καιροφυλακτεί για την Ταϊβάν, και η όξυνση των σχέσεων Βόρειας και Νότιας Κορέας εντείνεται.
Ας μην το κλείσουμε κυνηγώντας εφήμερες εντυπώσεις, επικοινωνιακούς πόντους και δημοφιλίες
Μέσα σ’ αυτό το δυστοπικό παγκόσμιο σκηνικό και μετά από εφτά χρόνια στασιμότητας στο Κυπριακό, τα Ηνωμένα Έθνη και ο δυτικός παράγοντας –συνολικότερα– ακόμα και κατά τη διάρκεια του θέρους και παρά τη διαπιστωθείσα από την κα Ολγκίν έλλειψη κοινού εδάφους για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, αποφάσισε να δώσει προτεραιότητα στο εθνικό μας πρόβλημα. Είναι πασιφανές ότι για τη Δύση η δημιουργία ενός πόλου σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή μας περνάει μέσα από την επίλυση του Κυπριακού. Η περιφερειακή αποσταθεροποίηση και οι κίνδυνοι για ευρύτερη αναταραχή δημιουργούν τις καταλληλότερες συνθήκες για τη δικαίωση του αγώνα μας.
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας εδώ και αρκετές βδομάδες διακήρυττε τη βούλησή του για επίλυση του ζητήματος, επαναλάμβανε ότι το status quo δεν είναι λύση, εξέφραζε τη θέση ότι είναι αποφασισμένος για τολμηρά βήματα στο Κυπριακό, και προέβλεπε σημαντικές εξελίξεις το προσεχές διάστημα. Στις 3 Αυγούστου όμως, σε εκδήλωση για την Αμμόχωστο, δημοσιοποίησε ξαφνικά –ενώ τις προηγούμενες ημέρες αρνείτο να το πράξει, σωστά επικαλούμενος την εξέλιξη της προπαρασκευαστικής διαδικασίας– ότι βολιδοσκοπήθηκε προκειμένου να παραστεί σε τριμερή διάσκεψη στη Νέα Υόρκη στις 13 Αυγούστου και ότι ανταποκρίθηκε θετικά, τονίζοντας ότι αυτή ήταν μια εξ ολοκλήρου δική του πρωτοβουλία και ότι ανέμενε και από τον κ. Τατάρ θετική ανταπόκριση. Τελικά, βέβαια, ο κ. Τατάρ δήλωσε ότι ποτέ δεν έλαβε επίσημη πρόσκληση, επανέλαβε τις πάγιες σκληρές και αδιάλλακτες θέσεις του, το ναυάγιο επήλθε ευκολότερα και η τριμερής τού Αυγούστου απεδείχθη όνειρο θερινής νυκτός.
Κάποιος, λογικά και καλοπροαίρετα, θα μπορούσε να αναρωτηθεί: «μα τι άλλο έπρεπε να κάνει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας μπροστά στην εμμονική απόρριψη του διαλόγου από τον κ. Τατάρ»; Ας δούμε όμως τα πραγματικά, αντικειμενικά δεδομένα: Η στάση Τατάρ είναι γνωστή και καταδικαστέα, όπως γνωστή και ορθή είναι και η πανθομολογούμενη διαπίστωση ότι το αδιέξοδο βολεύει διαχρονικά την τουρκική πλευρά, προκειμένου να εφαρμόσει τους σχεδιασμούς της για εποικισμό της Αμμοχώστου, άρση της απομόνωσης του ψευδοκράτους, σταδιακή επέλαση στην Πράσινη Γραμμή και μετατροπής της σε σκληρό σύνορο, και πιθανώς ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δήλωνε προσφάτως ότι η στασιμότητα εμπερικλείει σοβαρότατους κινδύνους.
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα πιο πάνω, και με προβληματίζει και με ανησυχεί ο χειρισμός του Κυπριακού από την κυβέρνηση, και προσωπικά από τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη. Τι τον οδήγησε να δημοσιοποιήσει πρόωρα τη βολιδοσκόπηση που δέχτηκε από τα Ηνωμένα Έθνη; Εκφράζουν, κατ’ αρχάς, κάποιοι την άποψη ότι το έπραξε σκόπιμα, για να οδηγήσει σε ναυάγιο την πρωτοβουλία. Προσωπικά, δεν υιοθετώ αυτή την άποψη. Υιοθετώ τη θέση του ίδιου του προέδρου ότι είχε υποχρέωση να πει στον λαό την αλήθεια και να μην αποκρύψει τις διαβουλεύσεις.
Είμαι υποχρεωμένος να υποβάλω όμως λογικά ερωτήματα, τα οποία ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και η κυβέρνηση αρνούνται πεισματικά να απαντήσουν, αγνοώντας ολοένα και περισσότερους συμπολίτες μας που υποβάλλουν επίμονα τα ερωτήματα αυτά:
1. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δήλωνε διαρκώς τη θέλησή του για διαπραγματεύσεις. Οι διαπραγματεύσεις όμως είναι εφικτές μόνο όταν και οι δύο πλευρές παρακαθίσουν στο τραπέζι. Γνωρίζοντας τη διστακτικότητα του κ. Τατάρ, πίστευε ο πρόεδρός μας ότι η μονομερής δημοσιοποίηση της βολιδοσκόπησης θα έκαμπτε τη στάση του Τουρκοκύπριου ηγέτη; Εάν αυτό πίστευε, εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι η κρίση του προέδρου ήταν λανθασμένη.
2. Οι διπλωματικοί κύκλοι γνωρίζουν άριστα ότι οι όποιες ενέργειες, δρομολογούνταν από τον γενικό γραμματέα και την κα Ολγκίν με τη στήριξη του διεθνούς παράγοντα. Δεν αποτελούσαν, σε καμία περίπτωση, πρωτοβουλία του προέδρου Χριστοδουλίδη. Αλλά ας υποθέσουμε, για χάρη της συζήτησης, ότι ήταν πράγματι δική του πρωτοβουλία. Πίστευε στ’ αλήθεια ότι δημοσιοποιώντας την πρωτοβουλία αυτή, προτού ο γενικός γραμματέας προσεγγίσει και δεσμεύσει το άλλο μέρος για συμμετοχή στον διάλογο, θα συνέβαλλε ώστε να πει ο Τατάρ το «ναι» για την τριμερή; Δεν θέλω να πιστέψω ό,τι σκέπτεται και λέει δημόσια πολύς κόσμος: ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ευχόταν η άλλη πλευρά να πει «όχι». Δεν συμμερίζομαι αυτή την άποψη, αλλά, εκ του αποτελέσματος, όσο καλοπροαίρετα κι αν προσεγγίσει κάποιος τη στάση και τους χειρισμούς τού Προέδρου της Δημοκρατίας, η κρίση του αποδεικνύεται ξανά λανθασμένη και η εκτίμησή του για τις εξελίξεις τραγικά άστοχη.
3. Ως έμπειρος διπλωμάτης καριέρας, διατελέσας υπουργός Εξωτερικών για τέσσερα χρόνια, είναι δυνατόν άραγε να μη γνωρίζει έναν από τους θεμελιωδέστερους κανόνες της διπλωματίας –δηλαδή ότι κάποιος που βολιδοσκοπείται δεν το κοινοποιεί ποτέ μονομερώς, αλλά περιμένει τον εμπνευστή της διαδικασίας, εν προκειμένω τον κ. Γκουτέρες, να ανακοινώσει το θετικό αποτέλεσμα, όταν αυτό οριστικοποιηθεί; Δεν γνώριζε από την εμπειρία της ενασχόλησής του με το Κυπριακό, ότι όταν προκαταβάλλεις μία ήδη αρνητική πλευρά, την οδηγείς μοιραία σε περαιτέρω σκλήρυνση θέσεων; Να πεις την αλήθεια στον κόσμο, ναι. Αλλά όταν έχεις αποτέλεσμα.
Τα ερωτήματα που κατέγραψα αναμένουν πολιτικές απαντήσεις. Δεν θα δοθούν σε εμένα, αλλά στον κυπριακό λαό και, βεβαίως, και στη διεθνή κοινότητα. Γιατί ο άτσαλος χειρισμός τού Προέδρου της Δημοκρατίας αναφορικά με τη διαδικασία επανέναρξης των συνομιλιών δεν είναι ένα θέμα για εσωτερική κατανάλωση, όπως συνηθίσαμε να λέμε, αλλά εμπλέκει και τους θεσμούς του διεθνούς παράγοντα. Κι όταν γίνεται ένα λάθος –συνειδητά ή όχι– είναι λογικό να αναμένει κανείς ότι θα κριθεί και από τον διεθνή παράγοντα. Πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν αρκεί να επαναλαμβάνουμε ότι η πλευρά μας επιθυμεί τη λύση, ενώ όμως προβαίνουμε σε ενέργειες, έστω και καλοπροαίρετες, που δημιουργούν σε όλους ερωτηματικά. Αυτή η πρακτική δεν μας κάνει αξιόπιστους. Το αντίθετο.
Να διευκρινίσω ξανά κάτι: Δεν ασκώ κριτική για προσωπικούς λόγους, για λόγους ισοπεδωτικής αντιπολίτευσης. Κάθε άλλο. Μακάρι όλα να πήγαιναν καλά, να είχαμε οδηγηθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, και θα στεκόμουν δίπλα στον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Γιατί –το λέω ξανά και δυνατά– η έγνοια όλων μας είναι η πατρίδα μας. Δεν καταγράφω τις σκέψεις μου γιατί θα αλλάξει κάτι σε σχέση με αυτά που συνέβησαν τις τελευταίες ημέρες. Το ορόσημο της 13ης Αυγούστου παρήλθε, δυστυχώς. Καταγράφω τις σκέψεις και υποβάλλω τα ερωτήματά μου για να μην επιτρέψω –όσο περνά από το χέρι μου– να συμβούν τα ίδια ή παρόμοια λάθη, αν προκύψει μια νέα προσπάθεια για συγκρότηση τριμερούς περί τα τέλη Σεπτεμβρίου.
Κλείνω το κείμενό μου με τρεις πρόσθετες επισημάνσεις:
1. Λανθασμένο μήνυμα προς τη διεθνή κοινότητα στέλνει και η νωχελική, σχεδόν ανύπαρκτη αντίδραση του συνόλου του πολιτικού μας συστήματος, σε μια ακόμα ναυαγήσασα πρωτοβουλία για επανέναρξη του διαλόγου.
2. Όλοι ανεξαιρέτως, τουλάχιστον δημοσίως, δηλώνουμε ότι απορρίπτουμε τη διχοτόμηση. Υπάρχει όμως έστω και ένας που πιστεύει ότι, μετά από 50 χρόνια, η στασιμότητα δεν οδηγεί στο «τσιμέντωμα» της διαίρεσης; Κι αν το πιστεύει, πώς, σύντομα και με σχέδιο, προσπαθεί να το αποτρέψει; Λέγοντας και κάνοντας τι;
3. Εάν κάποιοι ανακουφίζονται με την ιδέα ότι ακόμα μια φορά «τη γλυτώσαμε» –μη μπαίνοντας στα δύσκολα της διαπραγμάτευσης–, εγώ προσωπικά τρομάζω στο ενδεχόμενο κάποιοι να ανακουφιστούν και τον ερχόμενο Σεπτέμβριο με μια ανάλογη αποτυχία. Είναι θέμα πολιτικού οράματος: Κάποιοι επιλέγουν να είναι χρήσιμοι στην πατρίδα μας. Κάποιοι άλλοι επιλέγουν να είναι απλώς αρεστοί. Αξίζει όμως; Για πρόσκαιρους επικοινωνιακούς πόντους και δημοφιλίες...;
Ο Αβέρωφ Νεοφύτου είναι τέως πρόεδρος του ΔΗΣΥ και βουλευτής Λευκωσίας.
