Θριαμβευτής κατά των Οθωμανών και κατακτητής της Κριμαίας, ο στρατηγός Γκριγκόρι Ποτέμκιν, υποσχέθηκε στην Αικατερίνη πως θα αναπτύξει τη γόνιμη γη που κατέκτησε για το καλό της αυτοκρατορίας. Καθώς η αυτοκράτειρα προετοίμασε νέες επιχειρήσεις κατά των Οθωμανών το 1787, κάλεσε ξένους πρέσβεις σε περιοδεία των περιοχών, με στόχο να τους πείσει πως, σε περίπτωση σύρραξης, η Ρωσία είναι αρκούντως ισχυρή για να νικήσει, και αποτελούσε, επομένως, καλό «στοίχημα» στις υπό διαμόρφωση συμμαχίες.
Το πρόβλημα του Ποτέμκιν, όμως, ήταν πως μετά τις στρατιωτικές του νικές, και λόγω της θεώρησης πως οι κατακτημένες περιοχές θα «πλήρωναν για τον εαυτό τους», δεν είχε προϋπολογισμό για να παραδώσει τα υπεσχημένα, κάτι που θα γινόταν πλέον σαφές, όταν η Αικατερίνη και η συνοδεία της θα επισκέπτονταν την περιοχή.
Στην πολιτική, όμως, λύσεις πάντα υπάρχουν. Ο Ποτέμκιν έστησε προσόψεις κτιρίων -ολόκληρα χωριά- στο δρομολόγιο της Αικατερίνης, η οποία, όχι μόνο εντυπωσιάστηκε, αλλά εντυπωσίασε και τις αντιπροσωπείες των δυνητικών συμμάχων.
Σύμφωνα με τον αστικό μύθο των ιστορικών, ο στρατηγός έστησε, όχι μόνο προσόψεις κτιρίων, αλλά ακόμα και κεριά και εστίες πίσω από τα παράθυρα, τα οποία λαμπύριζαν από μακριά, ενώ βαλτοί «χωρικοί» την επευφημούσαν από μακριά, πριν μεταφερθούν στο επόμενο σημείο όπου θα ξανάβλεπαν την αντιπροσωπεία για πρώτη φορά, με ενθουσιασμό, με πυροτεχνήματα και με ζώα σιτευτά.
Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο έχει παραπονεθεί επανειλημμένα πως η ψηφιοποίηση και η βελτίωση της παραγωγικότητας της κρατικής μηχανής μοιάζουν μάλλον με τα χωριά του Ποτέμκιν. Πίσω από τις προσόψεις, οι σαθρές δοκοί τρίζουν ετοιμόρροπες: δαπανηρές, ασταθείς και κούφιες.
Ο πολίτης απολαμβάνει την τελευταία δεκαετία σημαντική αύξηση των υπηρεσιών τού κράτους στις οποίες μπορεί να συνδιαλλαγεί με την Δημοκρατία από το σπίτι του. Αυτή είναι μια σημαντική εξέλιξη.
Πίσω όμως από τους επευφημούντες χωρικούς και τις εστίες που λαμπυρίζουν, το κόστος, η καθυστέρηση αλλά και η εδραίωση της ενδημικής «χαμηλής» διαπλοκής στην οποία στήθηκαν καριέρες (πολιτικές και άλλες), συνεχίζονται. Οι αξιολογήσεις από αναλυτές και Κομισιόν είναι αρνητικές, ιδίως ως προς το γεγονός ότι, όταν ρίχνεις πάνω σε οθόνη μια αναλογική διαδικασία, αυτό δεν αποτελεί «ψηφιοποίηση του κράτους» αλλά «οθονοποίηση» των αρχαιολογικού ενδιαφέροντος διαδικασιών.
Η αδιαφάνεια στις διαδικασίες δε, όπου η βαθμολογία της Κύπρου προκαλεί προβληματισμό, είναι απόρροια αυτής της πρακτικής και όχι κάποιας εγγενώς διεφθαρμένης δημόσιας υπηρεσίας.
Μαζί με την αναλογική λειτουργία η οποία από μακριά μοιάζει με ψηφιακή, το λειτουργικό κόστος της κρατικής μηχανής συνεχίζει να αυξάνεται, οι καθυστερήσεις επιδεινώνονται και η δημοσιονομική ανισορροπία κρύβεται πίσω από αποτελέσματα που είναι καλά μεν, προσωρινά δε.
Η κοινωνία πληρώνει για αυτή τη σαθρή μηχανή όλο και περισσότερα κάθε χρόνο, χωρίς όμως να απολαμβάνει καλύτερες, δικαιότερες, ταχύτερες ή πιο ποιοτικές υπηρεσίες. Πληρώνουμε, δηλαδή, όλο και περισσότερα για τις ίδιες, και κάποτε χειρότερες, υπηρεσίες. Αν ήταν ντομάτες, θα ήταν πρωτοσέλιδο.
Η πρώτη κίνηση που πρέπει να γίνει είναι η (πραγματική) ψηφιοποίηση, μαζί με ταυτόχρονη αναθεώρηση των διαδικασιών. Ο γράφων βρίσκει πως άπαντες στην πολιτική ηγεσία συμφωνούν, τόσο στην εκτελεστική όσο και στη νομοθετική εξουσία. Πλην όμως, «πρέπει πρώτα να διαμορφωθεί πολιτική συνέναιση». Με άλλα λόγια «θα κάνω κάτι όταν κάποιος άλλος αναλάβει την πρωτοβουλία και όταν θα δω πού φυσάει ο άνεμος για να ακολουθήσω».
Μια απάντηση οριζόντια, δειλή και καταθλιπτική.
Πάνω από όλα φοβούνται, σχεδόν άπαντες, τη σκιά τους. Όταν το ΔΣΚ εισηγήθηκε μείωση των προϋπολογισμών για αγορά χάρτου και φωτοτυπικές, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνουμε τη χρήση των υφιστάμενων ψηφιακών μέσων, η απάντηση ήταν πως «θα αντιδράσουν οι δημόσιοι υπάλληλοι»: μια απάντηση ενστικτώδης και λυπηρή, την οποία η κοινωνία πρέπει να αντιμετωπίζει σαν κολάσιμη –πολιτικά– αμαρτία.
Το χειρότερο είναι πως φοβούνται αντιδράσεις που δεν θα έρθουν. Η ηγεσία της ΠΑΣΥΔΥ δεν δείχνει να αγκαλίαζει τη λογική πως οι συνθήκες και η παραγωγικότητα πρέπει να παραμείνουν, οι μεν κακές και η δε ανεπαρκής για τον τόπο. Όλες οι ενδείξεις δείχνουν πως οι άλλες δύο συντεχνίες (ΣΕΚ, ΠΕΟ) τηρούν επίσης μια προοδευτική στάση όταν η μεταρρύθμιση δεν επηρεάζει δικαιώματα αλλά αναβαθμίζει την ποιότητα της εργασίας.
Πλέον, μάλιστα, υπάρχει και απόδειξη. Στο υπουργείο Εργασίας έγινε μια δοκιμή η οποία μπορεί –τουλάχιστον εν μέρει– να δείξει τον δρόμο.
Το υπουργείο κατάφερε να επιτύχει τον στόχο της καταβολής της θεσμοθετημένης σύνταξης, του βοηθήματος τοκετού και του επιδόματος μητρότητας, εντός ενός μηνός. Βελτίωση καταγράφηκε επίσης στον διάμεσο χρόνο καταβολής του επιδόματος πατρότητας, «από τους 4,4 μήνες στους 1,4 μήνες», του επιδόματος ανεργίας όπου ο χρόνος εξέτασης μειώθηκε από «4,5 μήνες στους 1,3 μήνες» και του επιδόματος ασθενείας «από τους 6,1 μήνες στους 2,1 μήνες».
Το πιο σημαντικό στοιχείο, δε, είναι πως το υπουργείο δεν κρίνει πως βελτίωσε την εικόνα και «καθάρισε», αλλά αναγνωρίζει πως θα πρέπει να συνεχιστούν οι βελτιώσεις και οι αναβαθμίσεις της επιχειρησιακής του ικανότητας.
Σύμφωνα με το υπουργείο, η πρώτη αυτή επιτυχία αποδίδεται στην «καλύτερη διοικητική οργάνωση», την «απλοποίηση διαδικασιών», την «αξιοποίηση της τεχνολογίας» και (πολύ σημαντικά), «της αφοσίωσης των στελεχών της υπηρεσίας» Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Όχι μόνο δεν είδαμε αντιδράσεις, απειλές για απεργίες, παράπονα και συνδικαλιστική δράση, αλλά η ΠΑΣΥΔΥ αγκάλιασε και ενθάρρυνε την όλη προσπάθεια, αποδεικνύοντας πως η δειλή στάση των μελών της πολιτικής μας ηγεσίας δεν είναι μόνο ανεύθυνη απέναντι στις ανάγκες του τόπου, αλλά και αβάσιμη ως προς το τι φοβούνται.
Δεν χρειάστηκαν μεγαλεπήβολα σχέδια, νομοθετικές πράξεις, πολιτικοί καβγάδες ή δύσκολες διαπραγματεύσεις. Αντίθετα, αυτό που χρειάστηκε ήταν πολιτικό όραμα, διοικητικό συγύρισμα, υιοθέτηση λογικών και καλά εδραιωμένων πρακτικών, συνεχής παρακολούθηση του αποτελέσματος και αίσθημα ευθύνης. Και, πάνω από όλα, δεν μπορεί κανείς παρά να χαιρετίσει τη στάση πως μια πολιτικά θετική ανακοίνωση δεν μεταφράστηκε στη συνήθη πρακτική τού «τώρα γύρνω πίσω», αλλά υφίσταται ο στόχος να συνεχιστεί η προσπάθεια, αφού τα περιθώρια βελτίωσης έχουν σμικρυνθεί αλλά παραμένουν μεγάλα.
Πάνω από όλα αποδεικνύεται πως μπορούμε –αν θέλουμε κι αν υπάρχει πολιτική διάθεση– να κτίσουμε χωριά, να παχύνουμε τα κοπάδια και να σπείρουμε σπόρο καλό, χωρίς να αφιερώνουμε τόση ενέργεια και ζήλο στις προσόψεις του Ποτέμκιν. Και η Κύπρος θα μπορεί, με αυτά τα μικρά άλματα πάνω από την πολιτική ανεπάρκεια, να γίνει σιγά-σιγά πιο ισχυρή απέναντι στους «δυνητικούς συμμάχους».
Ο κ. Μιχάλης Περσιάνης είναι πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου
