Η πρόσφατη εκκωφαντική αποτυχία του υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και της Διεύθυνσης των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας να παρέχουν την αναγκαία προστασία σε πέντε παιδιά, αποτελεί μια ακόμα «σελίδα του ίδιου βιβλίου» και συγκεκριμένα, της συστημικής αδυναμίας να λειτουργήσουν επαγγελματικά. Προφανώς, η προσπάθεια της διεύθυνσης είναι να μη συζητηθεί η συστημικότητα των προβλημάτων και η δική τους τεράστια ευθύνη για την κατάσταση και να αναλωνόμαστε σε «κακούς» λειτουργούς που δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους επαρκώς.
Συνεπώς, παρά το γεγονός πως ο κόσμος, δικαίως, είναι θυμωμένος με τους επαγγελματίες που εργάζονται στις ΥΚΕ, δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι τα προβλήματα των εξυπηρετούμενων οφείλονται σε ένα δυσλειτουργικό σύστημα. Και όταν το πρόβλημα είναι συστημικό, αυταπόδεικτο γεγονός λόγω της σωρείας αποτυχιών, τότε πρέπει να διερωτηθούμε ποιος διαχειρίζεται το σύστημα αυτό. Ταυτόχρονα, το πολυδιαφημιζόμενο «σχέδιο αναδιάρθρωσης των ΥΚΕ», για το οποίο ήδη έχουν δαπανηθεί εκατομμύρια ευρώ, προφανώς απέτυχε τον σκοπό του, αφού πριν από έξι χρόνια υποσχόταν εκσυγχρονισμό και «φιλικές υπηρεσίες». Πώς ακριβώς λειτουργεί ο «εκσυγχρονισμός», όταν υπάρχει ένας απηρχαιωμένος τρόπος εργασίας και «λύσεις» που παραπέμπουν σε πρακτικές προηγούμενου αιώνα; Καθώς οι επιστήμες που σχετίζονται με τον άνθρωπο έχουν εξελιχθεί ώστε να είναι δυνατή η αντιμετώπιση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων που απαιτούν πολυθεματικότητα εντός των υπηρεσιών, και όχι προσπάθειες διάχυσης της ευθύνης ανάμεσα σε διαφορετικές υπηρεσίες του κράτους. Χαρακτηριστικά δε, εξόφθαλμο παράδειγμα είναι η μη αξιοποίηση των ειδικών ψυχολόγων που εργοδοτούνται στις ΥΚΕ, η επίρριψη ευθυνών στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, οι οποίες όμως αποτελούν μια αμιγώς κλινική δομή και τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα εκφεύγουν των αποκλειστικών τους αρμοδιοτήτων.
Εδώ και έξι χρόνια λοιπόν «εκσυγχρονιζόμαστε» με πλήρη έλλειψη πρωτοκόλλων και εργαλείων εργασίας, με απουσία εξειδίκευσης, εξουθενωμένους λειτουργούς, πλήρη απουσία επαρκούς επαγγελματικής εποπτείας, ελλιπή εκπαίδευση και κατάρτιση και σωρεία εξόφθαλμων σφαλμάτων που στοιχίζουν σε ανθρώπινες ζωές και γενικότερα μια νοοτροπία της διοίκησης στο στιλ τού «πάμε και όπου βγει». Πρέπει να σημειωθεί πως στη διεθνή βιβλιογραφία είναι καταγεγραμμένο μέσα από σειρά ερευνών το γεγονός πως η απουσία δομημένης επαγγελματικής αξιολόγησης σε όλα τα στάδια διερεύνησης αναφορών παραμέλησης παιδιών σχετίζεται με επαναλαμβανόμενη κακοποίηση των παιδιών (Farmer et al., 2008; Fauth et al., 2010), κακής ποιότητας αξιολογήσεις και κενά στη διαδικασία της αξιολόγησης (π.χ. απουσία στοχοθέτησης) αποτελούν έναν από τους σταθερούς παράγοντες που υποδεικνύονται ως αιτία της αδυναμίας υπηρεσιών να προλάβουν σοβαρούς τραυματισμούς ή τον θάνατο παιδιών ή/και συζυγική δολοφονία (Cm 5730, 2003; Rose and Barnes, 2008, Κούλουμου, Μεταξάς και Χριστοδούλου, 2019), πιθανή καθυστέρηση στην αξιολόγηση και στη λήψη απόφασης σχετικά με πιθανή απομάκρυνση ενός παιδιού από ένα κακοποιητικό περιβάλλον οδηγεί σε δυσκολίες στη διαδικασία αποκατάστασης του παιδιού με αποτέλεσμα κάποια παιδιά να μην αποκαθίστανται ποτέ (Beecham and Sinclair, 2007; Selwyn et al., 2006; Ward et al., 2006), ενώ κακές και υποκειμενικές αξιολογήσεις αυξάνουν το ρίσκο για περαιτέρω παραμέληση ή/και κακοποίηση του παιδιού και την πιθανότητα αποτυχίας της απόφασης που λήφθηκε (Biehal, 2006; Farmer et al., 2008; Ward et al., 2006). Τα πιο πάνω ισχύουν και σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών στις ΥΚΕ.
Χρειάζεται λοιπόν, αυτή τη φορά, όντως το μαχαίρι να μπει βαθιά στο κόκαλο και να μη σταματήσει (για το θεαθήναι) σε κάποιους χαμηλόβαθμους λειτουργούς, αλλά να φτάσει μέχρι την κορυφή της πυραμίδας, σε αυτούς που αποφάσισαν και είχαν την πραγματική ευθύνη υλοποίησης του σχεδίου αναδιάρθρωσης, για την αποτυχία του οποίου μιλούν οι αστοχίες του συστήματος που μετριούνται σε ανθρώπινες ζωές.
Ο κ. Γιώργος Πογιατζής είναι ειδικός ψυχολόγος.
