ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΤΑ πανεπιστημιακά διπλώματα αποτελούσαν για τους νέους ευκαιρία για καλύτερη εργοδότηση και επαγγελματική σταδιοδρομία. Σήμερα η τυπική μόρφωση πρέπει να συνοδεύεται με την απόκτηση των ανάλογων δεξιοτήτων για δυο λόγους: το καθηκοντολόγιο των θέσεων εργασίας είναι πιο πολύπλοκο και απαιτητικό, και στην αγορά υπάρχει πληθώρα καταρτισμένων επαγγελματιών. Οι εργοδότες ούτε εντυπωσιάζονται ούτε ελκύονται με τα πανεπιστημιακά διπλώματα των νέων, αλλά αναζητούν άτομα που ξεχωρίζουν με τις δεξιότητες που διαθέτουν.
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που εκτός από τη μόρφωσή τους κατέχουν και ανεπτυγμένες οριζόντιες δεξιότητες (προσαρμοστικότητα, δημιουργικότητα, επικοινωνία, επίλυση προβλημάτων, ομαδική εργασία κ.ά.), είναι περιζήτητα στο σύγχρονο εργασιακό χώρο και έχουν υψηλή απασχολησιμότητα (employability). Σε μια έρευνα του Harvard University διαπιστώθηκε ότι το 85% της επαγγελματικής επιτυχίας προέρχεται από ανεπτυγμένες οριζόντιες δεξιότητες (soft skills) και μόλις το 15% από γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες (hard skills). Με τον όρο οριζόντιες ή μαλακές δεξιότητες (soft skills) εννοούμε τις δεξιότητες που μπορούν να είναι χρήσιμες σχεδόν σε όλα τα εργασιακά περιβάλλοντα, είναι πολύτιμα προσόντα για όλους, από τους ανειδίκευτους εργάτες μέχρι τα διευθυντικά στελέχη και αφορούν στην προσωπικότητα, στους τρόπους, στη στάση και στα κίνητρα μας.
Υποχρέωση όλων των εμπλεκομένων φορέων είναι η εκπαίδευση των νέων μας για την απόκτηση δεξιοτήτων που θα τους ωθήσουν να προοδεύσουν τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική τους ζωή. Ποιοι και πώς μπορούν να συνεισφέρουν στην απόκτηση δεξιοτήτων;
• Τα σχολεία οφείλουν να προωθήσουν δραστικές αλλαγές στο αναλυτικό πρόγραμμα, στον τρόπο διδασκαλίας και στις σχολικές δραστηριότητες που θα υποβοηθούν την ανάπτυξη οριζόντιων δεξιοτήτων, όπως για παράδειγμα τη συναισθηματική νοημοσύνη.
• Οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού επιβάλλεται να ξεφύγουμε από τη στεγνή ανακάλυψη «των σπουδών που ταιριάζουν στο κάθε άτομο» και να δώσουμε έμφαση στις οριζόντιες δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτύξουν οι συμβουλευόμενοι. Ούτως ή άλλως στο κάθε παιδί ταιριάζουν πολλές σπουδές και πολλά επαγγέλματα, όμως οι οριζόντιες δεξιότητες χωράνε παντού.
• Η πανεπιστημιακή κοινότητα να μην επικεντρώνεται μόνο στην εκμάθηση γνώσεων και σκληρών δεξιοτήτων (π.χ. ψηφιακών και τεχνολογικών δεξιοτήτων), αλλά πρέπει να δίνει περισσότερη έμφαση στην καλλιέργεια μαλακών δεξιοτήτων και να συνδεθεί πιο πολύ με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Ως αποτέλεσμα, θα αμβλυνθεί η υπάρχουσα και η επερχόμενη αναντιστοιχία δεξιοτήτων (skills mismatching) που επικρατεί μεταξύ των δεξιοτήτων που έχουν οι πτυχιούχοι από αυτές που ζητούν οι εργοδότες.
• Οι εργοδότες χρειάζεται, επίσης, να εμπλουτίζουν τις δεξιότητες των εργαζομένων μέσω coaching, mentoring και άλλων ειδών επιμόρφωσης, με σκοπό να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και στην κουλτούρα μιας υγιούς επιχείρησης.
• Η συνεισφορά του οικογενειακού περιβάλλοντος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί δευτερευούσης σημασίας. Αντιθέτως όλοι οι γονείς οφείλουμε από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ενηλικίωσή τους να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν δημιουργικά και ταυτόχρονα υπεύθυνα. Μπορούμε, δια του παραδείγματος, να τους καλλιεργήσουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη δείχνοντάς τους πόσο σημαντικό είναι να «μπαίνουμε στα παπούτσια του άλλου». Η στάση μας ως γονείς βοηθά τα παιδιά να μαθαίνουν να παίρνουν αποφάσεις, να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, να επιλύουν προβλήματα κ.ά.
• Το ίδιο το άτομο έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων του σε όλα τα στάδια της ζωής του, συμμετέχοντας σε δραστηριότητες οι οποίες άμεσα ή έμμεσα αναπτύσσουν τις δεξιότητές του. Η συμμετοχή σε αθλητικές, χορευτικές και άλλες ομάδες λόγου χάρη, καλλιεργεί την ομαδικότητα, τη συνεργασία, την ευελιξία, την ηγεσία, τον σεβασμό προς τα άλλα μέλη της ομάδας, τη στοχοπροσήλωση κ.ά. Επιπλέον, η ενασχόληση με δραστηριότητες συνδράμει στην οργάνωση και στη διαχείριση του χρόνου του.
Συμπερασματικά, αν τα διπλώματα παρέχουν τη δια βίου πιστοποίηση των επαγγελματικών γνώσεων, οι δεξιότητες αποτελούν τα προσόντα εκείνα που δεν θα είναι ποτέ ξεπερασμένα. Είναι δυνατόν η δημιουργικότητα, η δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και η προσαρμοστικότητα, να θεωρηθούν ποτέ ξεπερασμένα προσόντα; Είναι δυνατόν να υποτιμηθεί ποτέ η δύναμη της κριτικής σκέψης και της αποτελεσματικής επικοινωνίας;
Εν κατακλείδι, η αξία των δεξιοτήτων είναι τόσο μεγάλη που συχνά αποτελεί την κύρια αιτία για να προσληφθεί και να προαχθεί ένας εργαζόμενος. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 77% των εταιρειών στην ΕΕ αναφέρουν ότι έχουν δυσκολίες στην εξεύρεση εργαζομένων με τις απαραίτητες δεξιότητες. Για αυτό και το 2023 έχει οριστεί ως Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων. Τα «καλά νέα» είναι ότι αυτές οι δεξιότητες μπορούν να αποκτηθούν και να καλλιεργηθούν από τον κάθε ένα από εμάς!
*Ο κ. Λεύκος Δημοσθένους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Συμβουλευτικής και Καθοδήγησης
