Ελευθερία Κούρταλη
Οι νέοι σαρωτικοί δασμοί που ανακοίνωσε ο Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσαν σοκ στις αγορές, με το δολάριο και τις αμερικανικές μετοχές να είναι μεταξύ των μεγαλύτερων χαμένων, λόγω των φόβων ότι ένας διευρυνόμενος εμπορικός πόλεμος θα οδηγήσει σε ύφεση την εύθραυστη παγκόσμια οικονομία.
Ο νέος βασικός δασμός 10% στα εισαγόμενα αγαθά και σημαντικοί πρόσθετοι «αμοιβαίοι» δασμοί έως και 50% σε δεκάδες χώρες που ο Τραμπ είπε ότι είχαν άδικους εμπορικούς φραγμούς, θεωρείται ευρέως πως δεν θα έχουν κανέναν κερδισμένο.
Ωστόσο η αντίδραση των αγορών έδειξε παράλληλα ότι το αφήγημα του «εξαιρετισμού» των ΗΠΑ τελείωσε και πως η ίδια η αμερικανική οικονομία, την οποία ο Τραμπ ήθελε να κάνει μεγάλη και πλούσια ξανά, θα είναι το μεγαλύτερο «θύμα» των αποφάσεών του.
Τα προθεσμιακά συμβόλαια των αμερικανικών δεικτών σημείωσαν «βουτιά» ήδη από τη στιγμή που ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωνε τους δασμούς στον Κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, η οποία συνεχίστηκε και στη χθεσινή συνεδρίαση της Wall Street, με τους χρηματιστηριακούς δείκτες των ΗΠΑ να βυθίζονται.
Οι τραπεζικές μετοχές διεθνώς σημείωσαν ελεύθερη πτώση, λόγω και της υψηλής ευαισθησίας του κλάδου στην πορεία της οικονομίας, με τις μετοχές μεγάλων αμερικανικών τραπεζών (όπως JP Morgan, Citigroup και Bank of America) να υποχωρούν ενδοσυνεδριακά έως και πάνω από 10%.
Στην Ασία, ο Nikkei κατέγραψε απώλειες κοντά στο 3%, ενώ οι βασικοί ευρωπαϊκοί δείκτες σημείωσαν πτώση έως και 3,5%, με τους επενδυτές να στρέφονται σε ασφαλή επενδυτικά καταφύγια όπως τα ομόλογα, που κατέγραψαν ράλι, και ο χρυσός, που άγγιξε νέο ιστορικό υψηλό ενδοσυνεδριακά, στα 3.168 δολάρια η ουγγιά.
Το ευρώ πραγματοποίησε ισχυρό ράλι που ξεπέρασε το 2% έναντι του δολαρίου, και βρέθηκε σε υψηλό έξι μηνών και έως το 1,1021, τη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδό του από τον Δεκέμβριο του 2015, καθώς οι επενδυτές στράφηκαν μακριά από το αμερικανικό νόμισμα. Η Deutsche Bank προειδοποίησε μάλιστα για «κίνδυνο κρίσης εμπιστοσύνης στο δολάριο», λέγοντας ότι οι σημαντικές αλλαγές στις κατανομές κεφαλαίων θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αγορά συναλλάγματος με τις κινήσεις να γίνονται άτακτες.
Ο Ντόναλντ Τραμπ πάντως προσπάθησε να… ξορκίσει το sell-off στα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία. Με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υποστήριξε ότι οι ΗΠΑ θα βγουν ισχυρότερες. «Η εγχείρηση τελείωσε! Ο ασθενής είναι ζωντανός και αναρρώνει», όπως είπε, προσθέτοντας πως «η πρόγνωση είναι ότι ο ασθενής (οι ΗΠΑ) θα είναι πολύ ισχυρότερος, μεγαλύτερος, καλύτερος και πιο ανθεκτικός από ποτέ».
Σύμφωνα με υπολογισμούς της UBS, ο σταθμισμένος μέσος συντελεστής δασμών των ΗΠΑ επιστρέφει στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν τελευταία πάνω από 100 χρόνια πριν, αφού διαμορφώνεται πλέον στο 24%, από περίπου 2,5% το 2024. «Οι δασμοί του Tραμπ αλλάζουν το επενδυτικό τοπίο», όπως τόνισε ο ελβετικός οίκος, σημειώνοντας πως δεν είχαν τιμολογηθεί, ήρθαν σε μια χρονική συγκυρία όπου η αμερικανική και η παγκόσμια οικονομία ήδη επιβραδύνονταν, ενώ, όπως εκτιμά, πλέον αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες να μπουν οι αμερικανικές μετοχές σε έδαφος bear market.
Αναλυτές της JPMorgan τόνισαν ότι οι δασμοί ήταν «σημαντικά υψηλότεροι από το χειρότερο σενάριο» που είχαν προβλέψει, ενώ ο οίκος Fitch προειδοποίησε ότι οι δασμοί αποτελούν απόλυτα αρνητικό καταλύτη τόσο για την οικονομία των ΗΠΑ όσο και για την παγκόσμια, με πολλές χώρες πιθανότατα να καταλήγουν σε ύφεση. Η Deutsche Bank τους χαρακτήρισε ως ένα μοναδικό στην ιστορία γεγονός που θα μπορούσε εύκολα να μειώσει την ανάπτυξη των ΗΠΑ κατά 1%-1,5% φέτος, η ING ως τον χειρότερο οικονομικό εφιάλτη της Ευρώπης, ενώ η Barclays εκτιμά πως θέτουν την οικονομία της Ζώνης του Ευρώ σε κίνδυνο ύφεσης ήδη από το δεύτερο εξάμηνο του 2025, με το συνολικό χτύπημα στο ΑΕΠ της περιοχής να αγγίζει το 1,9%.
Οι τραπεζικές μετοχές διεθνώς βυθίστηκαν, με τις μετοχές μεγάλων αμερικανικών τραπεζών (JPMorgan, Citigroup και Bank of America) να υποχωρούν ενδοσυνεδριακά έως και πάνω από 10%. Πτώση 3% κατέγραψε στην Ασία ο Nikkei, ενώ οι βασικοί ευρωπαϊκοί δείκτες είχαν απώλειες έως και 3,5%. [AP]
Η Citigroup σημείωσε πως ο δασμός 20% στην Ε.Ε. αποτελεί ένα πολύ αρνητικό σοκ για την ανάπτυξη της Ευρωζώνης, και ενώ πριν είχε εκτιμήσει ένα χτύπημα της τάξης του 0,3% υποθέτοντας δασμό 10%, πλέον τοποθετεί το χτύπημα στο ΑΕΠ κοντά στο 1%, λόγω και των μεγαλύτερων έμμεσων επιπτώσεων από το σοκ της εξαγωγικής ζήτησης στις επενδύσεις, τις προσλήψεις και την κατανάλωση.
Οι ανακοινώσεις Τραμπ προκάλεσαν καταιγίδα αντιδράσεων, με χώρες να προαναγγέλλουν αντίποινα και άλλες να καλούν τις ΗΠΑ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, κάτι που ίσως και να είναι ο στόχος του Τραμπ. Οπως τόνισε άλλωστε ο ίδιος, εάν οι χώρες δεν ήθελαν να αντιμετωπίσουν αυτούς τους νέους δασμούς, θα έπρεπε να εξετάσουν τα εμπόδια που θέτουν στις αμερικανικές επιχειρήσεις και να τους μειώσουν. Αυτό ουσιαστικά δίνει περιθώριο διαπραγμάτευσης. Αλλά το εκτελεστικό διάταγμα ανέφερε ότι οι δασμοί θα μπορούσαν να αυξηθούν περαιτέρω εάν υπάρξουν αντίποινα ή εάν, για παράδειγμα, διευρυνθούν τα εμπορικά ελλείμματα.
Πάντως, σύμφωνα με οικονομολόγους, ακόμα και αν υπάρξουν διαπραγματεύσεις, η τεράστια αβεβαιότητα γύρω από την εμπορική πολιτική θα έχει το δικό της μεγάλο κόστος για την ανάπτυξη, επειδή αποτρέπει τις επενδύσεις. «Οι μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες ανακοινώσεις δασμών την “Ημέρα της Απελευθέρωσης” αυξάνουν τον κίνδυνο ενός στασιμοπληθωριστικού σοκ στην οικονομία των ΗΠΑ. Ακόμα κι αν τελικά οι δασμοί οδηγήσουν σε διαπραγματεύσεις, η ακραία αβεβαιότητα αυξάνει την πιθανότητα παγκόσμιας ύφεσης», όπως σημείωσε η BNP Paribas.
Οι επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο βρίσκονται πλέον αντιμέτωπες με υψηλότερες τιμές και μειωμένη πρόσβαση στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου. «Ετσι σαμποτάρεις την παγκόσμια οικονομική μηχανή, ενώ ισχυρίζεσαι ότι την υπερτροφοδοτείς», όπως σχολιάζει ο Νάιτζελ Γκριν, διευθύνων σύμβουλος του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συμβουλευτικού κολοσσού deVere Group. «Η πραγματικότητα είναι σκληρή: αυτοί οι δασμοί θα ωθήσουν υψηλότερα τις τιμές σε χιλιάδες καθημερινά αγαθά –από τηλέφωνα μέχρι τρόφιμα– και αυτό θα τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό σε μια εποχή που είναι ήδη άβολα επίμονος», πρόσθεσε.
Στο στόχαστρο και νησιά όπου ζουν μόνο πιγκουίνοι
Κανείς δεν γλιτώνει από τους δασμούς του Τραμπ, ούτε καν οι… πιγκουίνοι της Ανταρκτικής. Την περίφημη πλέον «Ημέρα της απελευθέρωσης» των ΗΠΑ ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε δασμούς σε περίπου 185 χώρες και επικράτειες, ακόμη και σε περιοχές ακατοίκητες όπου φωλιάζουν μόνο φώκιες, πουλιά και πιγκουίνοι.
«Οι πιγκουίνοι μάς λεηλατούν εδώ και χρόνια. Aυτό τελειώνει σήμερα», έγραψε στην πλατφόρμα X ο πρώην διευθυντής Επικοινωνίας του Λευκού Οίκου στη διάρκεια της πρώτης θητείας Τραμπ, Αντονι Σκαραμούτσι. [Reuters]
Οι νήσοι Χερντ και Μακ Ντόναλντ, που ανήκουν στην Αυστραλία, είναι από τα πιο απομακρυσμένα μέρη στη Γη, προσβάσιμα μόνο έπειτα από ταξίδι δύο εβδομάδων με πλοίο από το Περθ της δυτικής Αυστραλίας. Ηφαιστειογενή και ακατοίκητα, δέχθηκαν την τελευταία ανθρώπινη επίσκεψη προ δεκαετίας, παρ’ όλα αυτά πρόκειται να πληγούν με δασμούς 10%, σημειώνει ο Guardian. «Κανένα μέρος στη Γη δεν είναι ασφαλές», σχολίασε ο Αυστραλός πρωθυπουργός Αντονι Αλμπανέζε, ενώ το Διαδίκτυο «πήρε φωτιά» από τα ειρωνικά σχόλια. «Οι πιγκουίνοι μάς λεηλατούν εδώ και χρόνια. Aυτό τελειώνει σήμερα», έγραψε στην πλατφόρμα X ο πρώην διευθυντής Επικοινωνίας του Λευκού Οίκου στη διάρκεια της πρώτης θητείας Τραμπ, Αντονι Σκαραμούτσι.
Στη «λίστα Τραμπ» ανήκουν κι άλλες αυστραλιανές επικράτειες, όπως τα νησιά Κόκος, το νησί των Χριστουγέννων και το νησί Nόρφολκ. Tο τελευταίο με πληθυσμό 2.188 κατοίκων, που βρίσκεται περίπου 1.000 χιλιόμετρα από τις ακτές της ανατολικής Αυστραλίας, επιβαρύνθηκε με δασμούς 29% – 19 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από την υπόλοιπη Αυστραλία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της αμερικανικής κυβέρνησης, οι ΗΠΑ καταγράφουν εμπορικό έλλειμμα με το νησί Νόρφολκ τα τελευταία τρία χρόνια. Το νησί εξήγαγε προϊόντα αξίας 655.000 δολαρίων στις ΗΠΑ το 2023, με την κύρια εξαγωγή του να είναι δερμάτινα υποδήματα αξίας 413.000 δολαρίων.
Τα στοιχεία για τις εξαγωγές από τις νήσους Χερντ και Μακ Ντόναλντ είναι ακόμη πιο περίπλοκα. Η περιοχή έχει αλιεία, αλλά δεν έχει καν κτίρια ή σπίτια. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Τράπεζα, οι ΗΠΑ εισήγαγαν προϊόντα 1,4 εκατ. δολαρίων από τα νησιά το 2022.
Εκτός από την… άγονη γραμμή, οι δασμοί του Τραμπ έπληξαν αναπτυσσόμενες χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, όπως η εμπόλεμη και σεισμόπληκτη Μιανμάρ, αλλά και αρκετές αφρικανικές χώρες που παλεύουν ήδη με τις επιπτώσεις από τις περικοπές στην ανθρωπιστική βοήθεια της USAID. Η Καμπότζη, μια αναπτυσσόμενη οικονομία όπου το 17,8% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, σύμφωνα με την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (ADB), είναι η χώρα που έχει πληγεί περισσότερο στην περιοχή με δασμολογικό συντελεστή 49%. Περισσότερα από τα μισά εργοστάσια της χώρας φέρεται να ανήκουν στην Κίνα, με τις εξαγωγές των χωρών να κυριαρχούνται από ενδύματα και υποδήματα. Το επόμενο μεγαλύτερο πλήγμα δέχθηκε το Λάος με ποσοστό 48%, ενώ ακολουθούν το Βιετνάμ με 46% και η Μιανμάρ –μια χώρα που έχει «γονατίσει» από τον φονικό σεισμό της 28ης Μαρτίου και από τον εμφύλιο πόλεμο που μαίνεται μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2021– με 44%.
Ο Τραμπ στοχοποίησε και χώρες της Αφρικής, μεταξύ των οποίων το Λεσότο –μια χώρα που ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος έχει πει ότι «κανείς δεν έχει ακούσει ποτέ»– με 50%, η Μαδαγασκάρη με 47% και η Μποτσουάνα με 37%. Το Λεσότο, ένα μικρό ορεινό βασίλειο που περιβάλλεται από τη Νότια Αφρική, έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο μόλυνσης από τον ιό HIV στον κόσμο, με σχεδόν έναν στους τέσσερις ενήλικες να είναι οροθετικός.
«Η Ε.Ε. μισεί το όμορφο βόειο κρέας των ΗΠΑ και δεν το αγοράζει»
Οι δασμοί του Τραμπ έδωσαν τροφή και σε θεωρίες συνωμοσίας, αλλά και περίεργες δηλώσεις από εκπροσώπους ολόκληρου του πολιτικού φάσματος.
Οι χρήστες της πλατφόρμας X, μεταξύ άλλων, προώθησαν μια νέα «τρελή» θεωρία, σύμφωνα με την οποία o Aμερικανός πρόεδρος μπορεί να θέλει να καταρρεύσει σκόπιμα το χρηματιστήριο, επειδή προσπαθεί να διευκολύνει την αποπληρωμή του εθνικού χρέους των ΗΠΑ ύψους 36 τρισ. δολαρίων, μειώνοντας τα επιτόκια, αναφέρει το Al Jazeera.
Ορισμένοι υποστηρικτές του ισχυρίστηκαν ότι προσπαθεί σκόπιμα να προκαλέσει οικονομικό πόνο για να αναγκάσει την αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα (Fed) να μειώσει τα επιτόκια, γεγονός που θα καθιστούσε φθηνότερη την αναχρηματοδότηση του εθνικού χρέους. «Ο Τραμπ δημιουργεί κραχ στο χρηματιστήριο. Η κυβέρνηση πρέπει να αναχρηματοδοτήσει χρέος 7 τρισ. δολαρίων τους επόμενους 6 μήνες», δήλωσε στο X την περασμένη εβδομάδα ο επενδυτής κρυπτονομισμάτων Τόμας Κράλοου, ο οποίος έχει περισσότερους από 500.000 ακολούθους στο YouTube.
Μια άλλη «τρελή» θεωρία που κυκλοφορεί είναι ότι η κυβέρνηση επιστράτευσε την τεχνητή νοημοσύνη για να υπολογίσει τους δασμούς. Βασικά, οι δασμολογικοί συντελεστές του Τραμπ διαιρούν το εμπορικό έλλειμμα μεταξύ των ΗΠΑ και μιας δεδομένης χώρας με την αξία των συνολικών αγαθών που εισάγονται από αυτήν και στη συνέχεια διαιρούν το αποτέλεσμα διά δύο, σύμφωνα με τον μαθηματικό τύπο που δημοσίευσε η Υπηρεσία Εμπορίου των ΗΠΑ (USTR) για να εξηγήσει τη μεθοδολογία. Οπως παρατήρησαν γρήγορα κάποιοι, chatbot όπως το ChatGPT του OpenAI ήταν επιρρεπή στο να αντιγράψουν αυτόν τον υπολογισμό, υποδηλώνοντας ότι οι αξιωματούχοι της διοίκησης μπορεί να είχαν στραφεί στην τεχνολογία για να επινοήσουν το σχέδιο.
Την ίδια στιγμή, αίσθηση προκάλεσε και δήλωση του υπουργού Εμπορίου Χάουαρντ Λούτνικ, που κάνει τον γύρο του κόσμου, σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Ενωση αξίζει τους δασμούς «γιατί δεν αγοράζει το όμορφο βόειο κρέας των ΗΠΑ».
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν εισάγει κοτόπουλα από την Αμερική. Δεν εισάγει αστακούς από την Αμερική. Μισεί το βόειο κρέας μας γιατί το δικό μας είναι όμορφο και το δικό τους αδύναμο», είπε στο «Hannity» του Fox News. «Επιτέλους, ο άνθρωπος στο Οβάλ Γραφείο, ο Ντόναλντ Τραμπ, υπερασπίζεται τους αγρότες, τους κτηνοτρόφους, τους κατασκευαστές μας. (…) Είτε θα αγοράσετε τα προϊόντα μας είτε μην μπείτε καν στον κόπο να έρθετε εδώ, εκτός αν πληρώνετε για το δικαίωμα να έρθετε», είπε.
