Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Οταν ήλθε ο κορωνοϊός το 2020 οι κυπριακές τράπεζες αποφάσισαν να παραχωρήσουν το δικαίωμα στους δανειολήπτες να συμμετάσχουν στην αναστολή καταβολής δόσης των δανείων τους για εννέα μήνες. Οι τράπεζες είδαν παραπάνω από το 50% των Κυπρίων να λαμβάνει μέρος στο πρόγραμμα, με τους Ευρωπαίους επόπτες τότε να ανησυχούν μήπως κάνει «μπαμ» κάποιο νέο πρόβλημα με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Κύπρο. Κατά την ίδια περίοδο, οι τράπεζες προχώρησαν σε «χαλαρώσεις κριτηρίων» για παροχή ρευστότητας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, εάν τα χρειάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες τους, διότι η οικονομική δραστηριότητα είχε μειωθεί πολύ.
Λίγο πριν, ή λίγο μετά –μικρή σημασία έχει– βγήκε στην επιφάνεια το μεγάλο ζήτημα με τις χρεώσεις των τραπεζών. Οι τράπεζες μετά από συζητήσεις στη Βουλή και γενικότερης «γκρίνιας» αποφάσισαν να βάλουν πλαφόν στις χρεώσεις τους και να χρεώνουν για «βασικούς» λογαριασμούς (basic) συγκεκριμένο ποσό ετησίως (36 ευρώ αν δεν κάνω λάθος).
Από όταν άρχισαν οι αυξήσεις των επιτοκίων το καλοκαίρι του 2022 οι δανειολήπτες δεν είχαν αντιληφθεί πλήρως τι θα γινόταν. Οι δόσεις των δανείων τους αυξήθηκαν κατά πολύ, αφού από εκεί που πλήρωναν 2% - 2,5% για στεγαστικό δάνειο, έφτασαν να πληρώνουν 6,5% - 7%.
Τα καταθετικά επιτόκια στην Κύπρο δεν ακολούθησαν με την ίδια ευκολία την αύξηση των δανειστικών, με την πίεση από την αρχή της διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη να εστιάζεται σε μέτρα που θα έπρεπε να λάβουν οι τράπεζες σε σχέση με τα δανειστικά επιτόκια, ή με τα καταθετικά, ή και με τα δύο όπως άλλωστε έπρεπε να έχει γίνει εξ αρχής.
Κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2023 οι περισσότερες κυπριακές τράπεζες αποφάσισαν να βάλουν ένα όριο στην αύξηση του επιτοκίου που θα πλήρωνε για το δάνειό του ένας δανειολήπτης, μιας μορφής προσωρινής μείωσης του περιθωρίου του Βασικού Στεγαστικού Επιτοκίου της κάθε τράπεζας κατά συγκεκριμένες μονάδες βάσης, που ήταν περίπου όλες στο 0,5%.
Για το ίδιο ζήτημα, ωστόσο, σε μία περίοδο βαθιάς πληθωριστικής πίεσης που πέραν των δόσεων των δανείων που είχαν ακριβύνει, είχε γίνει ήδη ακριβό και το σούπερ μάρκετ, το ρεύμα και τα καύσιμα, οι τράπεζες μέσω πιέσεων –πολιτικών ή μη– αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια επιπλέον πρωτοβουλία υποστήριξης, αυτή τη φορά ανταμοιβής των πελατών τους που ήταν συνεπείς. Εκεί, στο τέλος του χρόνου, όποιος δανειολήπτης ήταν τυπικός και πλήρωνε τις δόσεις του, θα του πιστωνόταν ένα ποσό επιβράβευσης.
Εάν ρωτήσουμε τις τράπεζες αν τα επιτόκια έχουν μειωθεί από τις αρχές του χρόνου, θα σου απαντήσουν πως ναι, έχουν μειωθεί και για τα στεγαστικά και για τα επιχειρηματικά. Εάν ρωτήσουμε τις τράπεζες για το αν θα πρέπει να προχωρήσουν σε μέτρα για τα επιτόκια, είτε να τα μειώσουν, είτε να μειώσουν την ψαλίδα μεταξύ καταθετικών και δανειστικών, θα πουν πως έβαλαν όριο σε δάνεια με μείωση του περιθωρίου του βασικού στεγαστικού επιτοκίου, αλλά έκαναν και προγράμματα επιβράβευσης συνετών δανειοληπτών.
Στις αρχές του καλοκαιριού ο υπουργός Οικονομικών κ. Μάκης Κεραυνός εξέφρασε την ελπίδα στην Ετήσια Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου πως οι τράπεζες θα προχωρήσουν στις κατάλληλες κινήσεις για τη μείωση αυτής της προαναφερθείσας «ψαλίδας», ημέρες μετά την πρώτη μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ κατά 0,25%.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό πως οι τράπεζες προχωρούν σε μέτρα προς όφελος των δανειοληπτών, μόνο όταν «φτάσει ο κόμπος στο χτένι», ή όταν υπάρξει μεγάλη πίεση από θεσμούς και πολιτικούς. Σίγουρα δεν είναι αναγκασμένες να «κάψουν» τα κέρδη τους με επιβραβεύσεις και μειώσεις επιτοκίων, αλλά δεν πρέπει να φτάσει μία πρόταση νόμου, όπως για παράδειγμα αυτή του ΑΚΕΛ, για φορολόγηση των κερδών τους για να αποφασίσουν να δημιουργήσουν άλλο ένα μέτρο προς όφελος των δανειοληπτών;
