Του Λάρκου Λάρκου
Μέσα σε λίγες ώρες, εξελίξεις πέρα από κάθε πρόβλεψη. Ο Τ. Ερντογάν: «Θα παροτρύνω τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ να ανοίξει τον δρόμο για την ένταξη της Άγκυρας στην Ε.Ε., ώστε η Τουρκία να ανοίξει τον δρόμο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ». Η Ντάνα Σπίναντ, αν. επικεφαλής εκπρόσωπος της Επιτροπής σχολιάζει: «Η Ε.Ε. έχει μια πολύ συγκεκριμένη διαδικασία διεύρυνσης την οποία πρέπει να ακολουθήσουν όλες οι υποψήφιες χώρες. Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι διαφορετική διαδικασία από αυτή της διεύρυνσης της Ε.Ε.». Ακολουθεί συνάντηση ανάμεσα στον γ.γ. του ΝΑΤΟ, τον Σουηδό πρωθυπουργό και τον Τ. Ερντογάν. Διακόπτεται για να γίνει η συνάντηση Ερντογάν με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Σε ελάχιστες ώρες, η ανατροπή. Ο Σ. Μισέλ έγραψε: «Καλή συνάντηση με τον πρόεδρο Ερντογάν. Εξερευνήσαμε τις ευκαιρίες ώστε η συνεργασία μας να ξαναγίνει σημαντική και να ενεργοποιήσουμε εκ νέου τις σχέσεις μας». Μετά τη δήλωση Μισέλ, ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε πως ο Ταγίπ Ερντογάν «συμφώνησε να στηρίξει τη σουηδική υποψηφιότητα για το ΝΑΤΟ».
Το κύριο ερώτημα είναι γιατί ο Τ. Ερντογάν πρότεινε κάτι (μπλοκάρω Σουηδία – ζητώ ένταξη στην Ε.Ε.), που γνωρίζει καλά πως δεν μπορεί να διασυνδέσει σε επίπεδο διαδικασίας; 1) Είναι ενοχλημένος από τη γενικότερη στάση της Ε.Ε. απέναντι στην Τουρκία. 2) Θεωρεί ότι, παρά τη μεγάλη συμμετοχή της χώρας του στη μάχη κατά της τρομοκρατίας και στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, αυτό δεν αναγνωρίζεται από την Ε.Ε. στον βαθμό που θα ήθελε. 3) Εκτιμά ότι η εικόνα της χώρας του βρίσκεται χαμηλά στον δυτικό κόσμο, θεωρώντας ότι η Ε.Ε. υποκύπτει στα αιτήματα δύο μελών της (Ελλάδα, Κύπρος) και έτσι η χώρα του έχει μετατραπεί σε «όμηρο» του Κυπριακού. Η ομόφωνη απόφαση για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών Ε.Ε. - Τουρκίας, με την ψήφο των «25», το 2005, ουσιαστικά σταμάτησε πέντε-έξι χρόνια μετά –αρνητικός πρωταγωνιστής σε αυτό ο Ν. Σαρκοζί. Έκτοτε οι Βρυξέλλες ελάχιστα δούλεψαν για την αναζήτηση μιας φόρμουλας, αυτής που θα «συμπλήρωνε» τις ομόφωνες αποφάσεις του 2005. Βέβαια, σε αυτό το κεφάλαιο έχει ειδικές ευθύνες και ο ίδιος ο Τ. Ερντογάν, όπως και ο Α. Νταβούτογλου (2008, στροφή της Άγκυρας στην Μ. Ανατολή, αναστολή των μεταρρυθμίσεων κ.λπ.).
Ο Τ. Ερντογάν με τους χθεσινούς χειρισμούς του πέτυχε να συναντήσει ξανά, με σουηδικά μέσα, τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου: «Το ΕΣ καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλουν έκθεση για την κατάσταση των σχέσεων Ε.Ε. - Τουρκίας, με προοπτική να προχωρήσουν κατά τρόπο στρατηγικό και προσανατολισμένο στο μέλλον». Τα ίδια επανέλαβε και ο Σ. Μισέλ μετά τη συνάντηση με Ερντογάν στο Βίλνιους. Έτσι, Τουρκία και Ε.Ε. ανοίγουν τα κύρια θέματα της σχέσης τους, έστω και με «ανορθόδοξο» τρόπο.
Την επόμενη ημέρα, Κ. Μητσοτάκης και Τ. Ερντογάν διαπίστωσαν στο Βίλνιους «θετικό κλίμα» στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας τους τελευταίους μήνες. Θέλουν «το κλίμα να έχει συνέχεια και συνέπεια, καθώς κάτι τέτοιο θα είναι προς όφελος και των δύο χωρών. Να οικοδομήσουν πάνω στο θετικό μομέντουμ και να ενεργοποιήσουν κατά το επόμενο διάστημα πολλαπλούς διαύλους επικοινωνίας». Ειδικότερα συμφώνησαν η επόμενη συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας - Τουρκίας να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη». Επίσης, οι δύο ηγέτες ανέθεσαν στους ΥΠΕΞ «να καθοδηγούν τη διαδικασία και να ενημερώνουν τους ηγέτες για την πρόοδο που σημειώνεται» (Πηγή: «Βήμα», 12/7).
Ο Κ. Μητσοτάκης σημείωσε πως «μπορούμε να συμφωνήσουμε πάνω σε έναν “οδικό χάρτη” (roadmap), έτσι ώστε να μπορέσουμε να επιλύσουμε τις πιο σημαντικές γεωπολιτικές διαφορές μας, την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, ειδικότερα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Α. Μεσόγειο» (Πηγή: «Χουριέτ», 12/7). Οι χειρισμοί Ερντογάν (Σουηδία στο ΝΑΤΟ) έφεραν κοντύτερα τις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας (40 συν 80 πολεμικά αεροπλάνα στη δεύτερη). Μακρύτερα τις σχέσεις Ρωσίας - Τουρκίας (επίσκεψη Ζελένσκι στην Κων/πολη, επιστροφή με «δώρο» 5 στρατηγούς). Κοντύτερα τις σχέσεις Ε.Ε. - Τουρκίας (Μισέλ - Ερντογάν). Η συνάντηση κορυφής Μισέλ - Ερντογάν οδηγεί στο να βρεθεί η κατάλληλη φόρμουλα για επανασύνδεση της Τουρκίας με την ενταξιακή της διαδικασία, το προσεχές φθινόπωρο, όχι με τη μορφή της τυποποιημένης επανάληψης του 2005, αλλά με ένα νέο ξεκίνημα που θα επανασυνδέει το 2005 με το άνοιγμα, ίσως, ενός κεφαλαίου.
Εμφανώς η Τουρκία βγαίνει κερδισμένη από τις συναντήσεις στο Βίλνιους. Ο Τ. Ερντογάν είχε χαρτιά και τα έπαιξε σε επίπεδο ΝΑΤΟ - Σουηδία. Τα κέρδη τα διατύπωσε ο Τζ. Μπάιντεν, καθώς απευθυνόμενος στον Τούρκο πρόεδρο, του είπε «ευχαριστώ για τη διπλωματία σου και την ηγετικότητά σου» (11/7). Είχε χαρτιά και τα έπαιξε σε επίπεδο Ε.Ε. και πήρε τη δήλωση Μισέλ «να ενεργοποιήσουμε εκ νέου τις σχέσεις μας».
Οι πιο πάνω εξελίξεις δείχνουν πως όλα αλλάζουν και τίποτε δεν είναι βέβαιο και αναλλοίωτο. Δημιουργείται ένα μομέντουμ στις ελληνοτουρκικές και στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Βέβαιο είναι πως η Ελλάδα, η Τουρκία και η Ε.Ε. θα προχωρήσουν. Η Κύπρος μπορεί να λάβει μέρος στην προσπάθεια με στόχο να ξεκολλήσουμε από τον πάτο στον οποίο βρίσκεται το Κυπριακό; Τίποτε δεν θα προχωρήσει, έτσι, μόνο του, επειδή «θέλουμε». Η Κύπρος, ίσως να έχει μία ευκαιρία για να δείξει αν έμαθε κάτι από την περιπέτεια στο Κραν Μοντανά και ύστερα. Πριν από τους απεσταλμένους, προηγούνται μεγάλες αποφάσεις στα Ευρωτουρκικά, τα Ενεργειακά και πρώτα απ’ όλα καθαρή –χωρίς αστερίσκους– αποδοχή του Πλαισίου Γκουτέρες. Έτσι θα ανοίξουν δρόμοι για τη διπλωματία.
