Του Λάρκου Λάρκου
Το κλίμα στις ευρωτουρκικές σχέσεις αλλάζει. Στις 20 Ιουλίου στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών «οι σχέσεις Ε.Ε. - Τουρκίας», (ΚΥΠΕ, 18/7). Κοινοτικός αξιωματούχος ανέφερε στο ΚΥΠΕ «πως έφτασε η στιγμή να συζητηθεί μία από τις πιο σημαντικές σχέσεις της Ε.Ε. με μια χώρα που είναι ένας από τους μεγαλύτερους γείτονες και υποψήφια για ένταξη». Ο Ζ. Μπορέλ δήλωσε στις 21/7 πως «είμαστε πεπεισμένοι ότι υπάρχει αμοιβαίο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη μιας ισχυρότερης σχέσης μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Σημαντικό επίσης το γεγονός πως στην Ινδονησία συναντήθηκαν ο Ύπατος Εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα Ζοζέπ Μπορέλ με τον νέο Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν.
Στις 18 Ιουλίου με 47 ψήφους υπέρ, 10 αποχές και μηδέν ψήφους κατά, ψηφίστηκε από τα μέλη της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων (AFET) του Ευρωκοινοβουλίου «κάλεσμα για εξεύρεση ενός νέου πλαισίου εταιρικής σχέσης Ε.Ε. - Τουρκίας. Η ΕΕΥ προτρέπει την Ε.Ε., την τουρκική κυβέρνηση και τα κράτη μέλη να ξεπεράσουν το τρέχον αδιέξοδο και να προχωρήσουν προς μια στενότερη εταιρική σχέση, για την εξεύρεση ενός παράλληλου και ρεαλιστικού πλαισίου, καλώντας την Επιτροπή να διερευνήσει πιθανές μορφές για ένα αμοιβαία ελκυστικό πλαίσιο» (Πηγή: ΚΥΠΕ).
Όλα τα στοιχεία το βεβαιώνουν. Οι ευρωτουρκικές σχέσεις μπαίνουν πάνω σε μια νέα βάση. Πριν από λίγα χρόνια η ατζέντα ήταν η ακριβώς αντίθετη: αποστάσεις, εντάσεις, πρακτικά η ελάχιστη δυνατή σχέση χωρίς διασύνδεση με κάποια προοπτική. Οι συναντήσεις Ερντογάν με Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο Βίλνιους. Οι χειρισμοί τακτικής Ερντογάν στο τρίγωνο Σουηδία - ΝΑΤΟ - Ε.Ε. Η δυνατότητα της Τουρκίας να παίζει ρόλο στα πλέον κρίσιμα θέματα της συγκυρίας (Ουκρανία, Ρωσία, μεταναστευτικό, τρομοκρατία, εμπορικές σχέσεις κ.ά.) καθιστούν την σχέση Ε.Ε. - Τουρκίας ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας. Η απόφαση έχει ληφθεί. Δεν έχει καθοριστεί ποια μορφή θα πάρει το «αμοιβαία ελκυστικό πλαίσιο», αν θα είναι δηλαδή «μια στενότερη εταιρική σχέση», ή «προωθημένη στρατηγική συνεργασία» ή επαναφορά, υπό ειδικούς όρους, της διακοπείσας ενταξιακής διαδικασίας του 2005. Ίσως τον Οκτώβριο η απόφαση στο πιο υψηλό επίπεδο.
Ο Οκτώβριος επαναφέρει στην ατζέντα ζητήματα που άπτονται του τριγώνου Ε.Ε. - Τουρκία - Κύπρος. Οι επιλογές της Τουρκίας σε σχέση με το Κυπριακό. Οι τέσσερις τουρκικές στροφές:
- Οι Κεμαλιστές, ο Ντενκτάς, το Κυπριακό λύθηκε το 1974. Παιχνίδι με τον χρόνο, να αλλάξουν οι γενιές, να προσαρμοστούμε στο «δίπλα -δίπλα»
- Ερντογάν, 2003, αλλαγή εξουσίας. Με την αποφασιστική συμβολή Α. Γκιουλ (κύριου εκφραστή των δυνάμεων στο ΚΑΔ, που ήθελαν στροφή στην Ε.Ε., 2004-2009). Έναρξη ενταξιακών συνομιλιών το 2005 με την ψήφο της Κύπρου.
- Ύστερα η ανατροπή (2009) της προηγούμενης πορείας, λάθη εκατέρωθεν, στροφή της Τουρκίας στην Μ. Ανατολή, πάγωμα ενταξιακής πορείας, πάγωμα μεταρρυθμίσεων.
- Τώρα, μετά το Βίλνιους, η επιστροφή της Ε.Ε. και της Τουρκίας στην πολιτική του 2004-2009 με δηλώσεις Μισέλ, Λάιενς, με σχετικό ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου.
Μέσα στην πιο πάνω ζιγκ ζαγκ διαδρομή, στην ε/κ ηγεσία αναπτύχθηκαν οι γνωστές προσεγγίσεις, όπως να προκαλέσουμε κόστος στην Τουρκία, ή επιβολή κυρώσεων μέσω Ε.Ε. Αλλά τώρα είμαστε εδώ. Ενόψει φθινοπώρου οι παράγοντες προετοιμάζονται για το πώς θα εξελιχθεί η ανανεωμένη σχέση Ε.Ε. - Τουρκίας. Τι κάνουμε; Διαβάζουμε το χθες και προετοιμαζόμαστε για το φθινόπωρο.
Σε όλα, κεντρικός παίκτης η Ε.Ε. Τα δύο Ελσίνκι. Εν τάχει: 6 Μαρτίου 1995. Η Τουρκία θέλει Τελωνειακή Ένωση, οι 14 συμφωνούν. Ο Γ. Κρανιδιώτης: ναι, υπό όρους, θα συμφωνήσω, μόνο εάν οριστεί χρονοδιάγραμμα για έναρξη συνομιλιών Ε.Ε. - Κύπρου. Κερδήθηκε! Ελσίνκι, 1999: οι 14 συμφωνούν η Τουρκία να πάρει χρονοδιάγραμμα για έναρξη ενταξιακών. Κ. Σημίτης: ναι, υπό όρους: θα συμφωνήσω, με αποδοχή της ένταξης της Κύπρου, χωρίς η λύση να είναι προϋπόθεση. Συμφωνώ υπό όρους: με προϋποθέσεις για επίλυση των διαφορών (στο Αιγαίο). Προχώρησαν!
Οι δύο μάχες, οι μόνες που κερδήθηκαν και έχουν αλλάξει τον ρου των πραγμάτων. Πώς κερδήθηκαν; Όταν οι ελέφαντες έκαναν μεγάλο παιχνίδι, η σύγχρονη διπλωματία μπαίνει στο παιχνίδι, διεκδικεί με βάση τα δικά της αιτήματα. Τι θα βγει το φθινόπωρο; Να παρακολουθούμε τις εξελίξεις και να δούμε πώς θα διαμορφωθούν οι ισορροπίες συμφερόντων που θα εξυπηρετούν και την Κύπρο! Έγινε δύο φορές, έτσι μπορεί να ξαναγίνει.
Η Κύπρος τι προτείνει ως κράτος-μέλος; Τι διασύνδεση κάνει με το γενικότερο Κυπριακό; Ένα είναι να θέλεις, άλλο είναι να κερδίζεις συμμάχους και πλειοψηφίες πάνω στον κοινοτικό τρόπο σκέψης. Ο Οκτώβριος είναι σημαντικός, θα καθοριστεί το νέο γεωπολιτικό τοπίο στην περιοχή μας.
Το κυπριακό δίλημμα: Πάμε να διαμαρτυρηθούμε ή πάμε για να κερδίσουμε το, υπό τις περιστάσεις, μέγιστο δυνατό όφελος; Η στροφή Ε.Ε. - Τουρκίας ίσον στροφή της Λευκωσίας στο «Ελσίνκι 3». Η Τουρκία θα πάρει αυτό που θα διαμορφωθεί μέσα από διαπραγματεύσεις και η Κύπρος άλλο ισοδύναμο –εφόσον το καθορίσουμε και το διεκδικήσουμε. Στον κεντρικό του πυρήνα η επίλυση του Κυπριακού-μόνο έτσι κερδίζουμε συμμαχίες. Η Ε.Ε. στηρίζει το πλαίσιο λύσης του γ.γ. Χωρίς αυτή την καθαρή συνεννόηση ανάμεσα σε Λευκωσία - Βρυξέλλες - Νέα Υόρκη, η διασύνδεση θα είναι έωλη και ο Οκτώβριος θα μας προσπεράσει.
Για να μην υπάρχει κάποια παρανόηση επί των θεμάτων, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Πίτερ Στάνο μίλησε εγκαίρως: «Η Ε.Ε. είναι πλήρως προσηλωμένη σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος στη βάση μιας ΔΔΟ με πολιτική ισότητα. Η Ε.Ε. παραμένει έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας υπό την ηγεσία των Η.Ε., όπως υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου 2023».
