Kathimerini.gr
Δημήτρης Μακκός
Σε ένα «σπιράλ» κλιμάκωσης βρίσκονται τα τελευταία 24ωρα η Ινδία και το Πακιστάν, μετά τη φονικότερη επίθεση ενόπλων στο ινδικό Κασμίρ, εδώ και περίπου 20 χρόνια. Το Κασμίρ αποτελεί διαχρονικά διαφιλονικούμενη περιοχή και έχει υπάρξει σημείο ανάφλεξης σε τρεις από τις τέσσερις συρράξεις που έχουν ξεσπάσει μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν, τις τελευταίες δεκαετίες.
Το λεγόμενο «Μέτωπο Αντίστασης» (TRF), γνωστό και ως «Αντίσταση του Κασμίρ», ανέλαβε την ευθύνη για την πρόσφατη αιματηρή επίθεση που κόστισε τη ζωή σε 26 πολίτες. Οι ένοπλοι του TRF θεωρούνται παρακλάδι της τζιχαντιστικής Lashkar-e-Taiba, μιας τρομοκρατικής οργάνωσης με έδρα το Πακιστάν.
Στην ευρύτερη περιοχή, πάντως, υπάρχει δραστηριότητα ένοπλων μουσουλμάνων ανταρτών, με απώτερο στόχο είτε το Κασμίρ να προσαρτηθεί στο Πακιστάν είτε να γίνει ανεξάρτητο κράτος. Σήμερα, το Κασμίρ χωρίζεται de facto στο πακιστανικό και το ινδικό τμήμα, αν και η κάθε πλευρά ισχυρίζεται ότι της ανήκει η ολότητά του. Ενα μικρότερο τμήμα διεκδικείται και ελέγχεται από την Κίνα.
Στον εν λόγω χάρτη του Κασμίρ με ανοιχτό πορτοκαλί αποτυπώνεται το κομμάτι που ελέγχεται από την Ινδία. Με πράσινο το πακιστανικό τμήμα και με κίτρινο το κινεζικό. Στη λεγόμενη ζώνη ελέγχου (Line of control) φέρονται να σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας ανταλλαγές πυρών μεταξύ του ινδικού και του πακιστανικού στρατού – Φωτ.: Shutterstock
Μετά την επίθεση του TRF, το Νέο Δελχί κατηγόρησε ευθέως το Ισλαμαμπάντ ότι στηρίζει τη «διασυνοριακή τρομοκρατία». Το Πακιστάν απέρριψε ως «παράλογες» τις κατηγορίες και ζητεί αποδείξεις.
Μέσα στις επόμενες ώρες, η Ινδία ξεκίνησε να ανακοινώνει κυρώσεις-αντίποινα εναντίον του Πακιστάν. Υποβάθμισε σημαντικά τις διμερείς διπλωματικές σχέσεις, έθεσε σε αναστολή την κομβικής σημασίας συνθήκη των υδάτων της λεκάνης του Ινδού (σε ισχύ από το 1960) και ανακάλεσε όλες τις βίζες που είχαν εκδοθεί σε Πακιστανούς υπηκόους. Το Πακιστάν χαρακτήρισε τις ενέργειες της Ινδίας «ανεύθυνες» και ακύρωσε τις βίζες για τους Ινδούς υπηκόους, ανέστειλε όλες τις εμπορικές δραστηριότητες με την Ινδία –και μέσω τρίτων χωρών–, και έκλεισε τον εναέριο χώρο για τα ινδικά αεροσκάφη.
Εν μέσω αυτής της ανταλλαγής τιμωρητικών μέτρων, κατά τη διάρκεια της νύχτας προέκυψαν και αναφορές για ανταλλαγές πυρών μεταξύ του πακιστανικού και του ινδικού στρατού στη γραμμή επαφής των δύο πλευρών στο Κασμίρ. Το «θερμό επεισόδιο» γνωστοποίησαν Ινδοί αξιωματούχοι, χωρίς να γίνεται αναφορά σε θύματα. Το υπουργείο Εξωτερικών του Πακιστάν αρνήθηκε να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει το δημοσίευμα ενώ πρόσθεσε ότι προς το παρόν «δεν έχει υπάρξει καμία προσπάθεια διαμεσολάβησης μεταξύ των δύο πλευρών από τρίτη χώρα».
Ιστορικό κρίσεων και συρράξεων
Και μπορεί η κλιμάκωση των τελευταίων ημερών να φαίνεται ταχεία, ωστόσο, σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, οι σχέσεις της Ινδίας με το Πακιστάν χαρακτηρίζονται διαχρονικά από συχνές κρίσεις, μεταξύ των οποίων ορισμένες μετατράπηκαν σε κανονικές συρράξεις (1947, 1965, 1971, 1999). Με βάση αυτό το ιστορικό, Ισλαμαμπάντ και Νέο Δελχί βρίσκονται συχνά σε φάση αμοιβαίας καχυποψίας, κυρίως όσον αφορά τις ανταγωνιστικές διεκδικήσεις της μίας ή της άλλης πλευράς για την περιοχή του Κασμίρ. Αυτή η αμοιβαία καχυποψία είναι που οδήγησε όχι μόνο σε «κούρσα» εξοπλισμών αλλά και στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων και από τις δύο χώρες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970.
Μία από τις πιο πρόσφατες στρατιωτικές κρίσεις, που είχε παρόμοιο έναυσμα με την τωρινή είχε προκύψει το 2019. Κατόπιν βομβιστικής επίθεσης αυτοκτονίας στο Κασμίρ που είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν 40 Ινδοί στρατιώτες, η Ινδία «απάντησε» πλήττοντας στρατόπεδο εκπαίδευσης μαχητών στο εσωτερικό του Πακιστάν. Το Πακιστάν απάντησε καταρρίπτοντας ένα ινδικό στρατιωτικό αεροσκάφος αιχμαλωτίζοντας τον πιλότο, ο οποίος αφέθηκε αργότερα ελεύθερος.
Τον Αύγουστο του 2019, μετά την ανάπτυξη δεκάδων χιλιάδων πρόσθετων στρατευμάτων και παραστρατιωτικών δυνάμεων στο ινδικό Κασμίρ, η ινδική κυβέρνηση προχώρησε στην ανάκληση νόμου, που διασφάλιζε την αυτονομία της περιοχής από το Νέο Δελχί. Η απόφαση προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στο Κασμίρ, ενώ το Πακιστάν είχε μιλήσει τότε για «σοβαρή αδικία». Σύμφωνα με το think tank του Council of Foreign Relations η κατάργηση της αυτονομίας «σηματοδότησε την πιο επιθετική προσέγγιση της κυβέρνησης Μόντι για την ενσωμάτωση του Κασμίρ στην Ινδία μέσω του δόγματος του ινδουιστικού εθνικισμού».
«Πράξη πολέμου»
Ανάμεσα στα μέτρα και τα αντίμετρα που ανακοινώνουν το Νέο Δελχί και το Ισλαμαμπάντ τις τελευταίες ημέρες, ένα ξεχωρίζει τόσο ως προς τη σοβαρότητά όσο και ως προς το ότι αποτελεί κάτι πρωτόγνωρο. Πρόκειται για την ανακοίνωση της Ινδίας ότι αναστέλλει τη συνθήκη των υδάτων του Ινδού, που υπογράφηκε το 1960. Διμερείς διαφωνίες για το θέμα έχουν υπάρξει και στο παρελθόν, αλλά είναι η πρώτη φορά που ανακοινώνεται μονομερώς η αναστολή της συνθήκης.
Η συμφωνία έδινε στην Ινδία (η οποία έχει γεωγραφικό πλεονέκτημα ως προς την ροή του νερού) τους τρεις ανατολικούς ποταμούς της λεκάνης του Ινδού, ενώ το 80% των τριών δυτικών ποταμών δόθηκε στο Πακιστάν. Η συνθήκη υποχρεώνει επίσης την Ινδία να μοιράζεται υδρολογικά δεδομένα με το Πακιστάν, που είναι ζωτικής σημασίας για την πρόβλεψη πλημμυρών και τον προγραμματισμό της άρδευσης, της υδροηλεκτρικής ενέργειας και του πόσιμου νερού.
Με δεδομένο ότι η συνθήκη υπογράφηκε το 1960, συνεπάγεται ότι έχει παραμείνει σε ισχύ όχι μόνο σε περιόδους κρίσεων αλλά ακόμα και πολέμου μεταξύ των δύο πλευρών. Στο πλαίσιο αυτό, αν η Ινδία επιμείνει στην απόφασή της τότε, σύμφωνα με αναλυτές, πρόκειται για ένα σημείο καμπής στις σχέσεις των δύο γειτόνων που για δεκαετίες διαχειρίζονταν από κοινού το νερό της περιοχής.
Το Πακιστάν προειδοποίησε την Πέμπτη ότι οποιαδήποτε προσπάθεια της Ινδίας να σταματήσει ή να εκτρέψει τη ροή του νερού θα θεωρηθεί «πράξη πολέμου», ισχυριζόμενο ότι η συνθήκη ήταν δεσμευτική και δεν περιείχε καμία διάταξη για μονομερή αναστολή. Η απρόσκοπτη ροή του νερού από τον Ινδό θεωρείται κομβικής σημασίας για τα εθνικά συμφέροντα του Πακιστάν καθώς είναι απαραίτητη για τη στήριξη της γεωργίας και της υδροηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Ακόμα κι αν η Ινδία δεν μπορέσει να διακόψει πλήρως τη ροή, εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι ειδικά στις πιο ξηρές περιόδους, θα υπάρξουν επιπτώσεις.
«Θα διασφαλίσουμε ότι ούτε σταγόνα από το νερό του Ινδού ποταμού δεν θα φτάσει στο Πακιστάν», διεμήνυσε ο υπουργός Υδάτινων Πόρων της Ινδίας, επιμένοντας ότι η χώρα αποχωρεί από τη συνθήκη.
