Του Λάρκου Λάρκου
Ας πούμε σχηματικά ότι η Πενταμερής είναι το 50% του Κυπριακού, το υπόλοιπο, ως πλαίσιο που το κινεί, βρίσκεται στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας. Στη συγκυρία, η αναβάθμιση της ευρωτουρκικής σχέσης. Τηλεφώνημα ανάμεσα σε Τ. Ερντογάν - Αντόνιο Κόστα, συζητήσεις και με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προ δύο περίπου μηνών. Τίτλοι και αριθμοί ζαλίζουν:
Ρεπορτάζ, Π. Ξανθούλης, Καθημερινή, 2/3: «Εκπόνηση οδικού χάρτη για αναζωογόνηση όλου του φάσματος των ευρωτουρκικών σχέσεων, κάτι που συνεπάγεται την επανέναρξη και των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, οι οποίες κρίθηκε ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο από το 2018.
• Συμμετοχή της Τουρκίας στον σχεδιασμό της πολιτικής άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε.
• Δρομολόγηση της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας που εκτιμάται ότι θα υπερδιπλασιάσει τον όγκο ευρωτουρκικών εμπορικών συναλλαγών που το 2023 ανήλθε σε 206 δισεκατομμύρια ευρώ.
• Τερματισμός της υποχρέωσης θεωρήσεων διαβατηρίων. Η Ε.Ε. εμφανίζεται έτοιμη να παράσχει “διευκολύνσεις” για φοιτητές και επιχειρηματίες.
• Υπογραφή Περιεκτικής Αεροπορικής Συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας»
Η τρέχουσα ε/κ πολιτική δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα. Ο λόγος απλός: η κατάκτηση της ένταξης και η αντιμετώπιση των δύο κρίσιμων στοιχημάτων της, δεν πέρασε από τη Λευκωσία. Τα διαχειρίστηκαν ο Γ. Κρανιδιώτης το 1995 και ο Κ. Σημίτης το 1999. Έτσι το πολιτικό μας προσωπικό δεν εκπαιδεύτηκε στην τέχνη της διεκδίκησης μέσα στο κοινοτικό πλαίσιο, δεν εκπαιδεύτηκε να σχεδιάζει μόνο του, να προσπαθήσει, να φάει τα μούτρα του, να κερδίσει κ.λπ. Έμεινε στις γενικολογίες, ζητούσε το άριστο και κρυβόταν στα δύσκολα – θα πετούσε αλλού ευθύνες, αυτή τα «είπε», κ.λπ.
Ειδικότερα, 1995, οι συζητήσεις για την Τ.Ε. Τουρκίας-Ε.Ε. Ο Γ. Κρανιδιώτης σε παρέμβασή του στο Συμβούλιο Υπουργών, 19 Δεκεμβρίου 1994, είπε μεταξύ άλλων: «Η Ελλάδα θεωρεί ότι η Τ.Ε. με την Τουρκία συνιστά ένα ποιοτικό βήμα μπροστά στις σχέσεις Τουρκίας-Ε.Ε., και έχει σημαντικό πολιτικό χαρακτήρα. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν θα συμφωνήσει στην Τ.Ε. με την Τουρκία, εκτός και αν πάρει σε αντάλλαγμα κάτι στην Κύπρο. Αν οι εταίροι μας είναι τόσο πρόθυμοι για αυτή τη συμφωνία, πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους κάποιες από τις ελληνικές απαιτήσεις…».
Ο Γ. Κρανιδιώτης, αφού πήρε τον ορισμό ημερομηνίας για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών για την Κύπρο, ήρε τις ενστάσεις του για την αναβάθμιση της Τ.Ε.-Τουρκίας-Ε.Ε. Καμία πολιτική δύναμη στη νήσο δεν στήριξε τους χειρισμούς Κρανιδιώτη.
Σήμερα επανέρχεται μετά από 30 χρόνια η ίδια θεματολογία – αναβάθμιση της Τ.Ε. Τουρκίας-Ε.Ε. Βέβαια, σε άλλες συνθήκες.
1. Ο καταλυτικός ρόλος αυτή τη φορά ανήκει στη Λευκωσία, σχέδιο, κινητοποίηση, πολιτική του συγκεκριμένου.
2. Η ελληνική κυβέρνηση δεν θα πάρει πρωτοβουλίες, αν όμως η Κύπρος κινηθεί, θα τη στηρίξει.
3. Η Κύπρος χρειάζεται να απογαλακτιστεί, να σχεδιάσει δικές της πρωτοβουλίες, να δείξει ότι έμαθε.
Δύο θέματα που και κατά μια πολύ σπάνια χρονική σύμπτωση, συμβαδίζουν: Τ.Ε. Τουρκίας-Ε.Ε., Κυπριακό Πενταμερής στη Γενεύη, 17-18/3. Μπορεί να είναι συγκοινωνούντα δοχεία, μόνο αν η Λευκωσία ενδιαφέρεται να αξιοποιήσει τη διπλωματική σκέψη Κρανιδιώτη.
Βέβαια αυτό δεν γίνεται στο κενό, μόνο πάνω σε πολύ συγκεκριμένες πτυχές, όπως λ.χ. ενδεχόμενες εισηγήσεις για αλλαγές στο Πλαίσιο Γκουτέρες που δεν θα αλλάζουν την κύρια φιλοσοφία του.
Ειδικότερα, Γενεύη, 17-18 Μαρτίου: Το τρίπτυχο «στρατεύματα, επεμβατικά δικαιώματα, μία ψήφος», τα δύο πρώτα για την ε/κ, το τρίτο για την τ/κ πλευρά, θα κυριαρχήσουν στη διαβούλευση των δύο ημερών. Ο πιο επωφελής στόχος για την Κύπρο είναι η ανάκτηση του διαπραγματευτικού κεκτημένου, όπως διαγράφεται μέσα στις πρόνοιες τού από τα Έξι Σημεία «Πλαισίου Γκουτέρες»:
Σημείο 1. «Χρειαζόμαστε τον τερματισμό του μονομερούς επεμβατικού δικαιώματος και της Συνθήκης Εγγυήσεως. Οι εγγυήτριες δυνάμεις δεν μπορούν να εφαρμόσουν και να εποπτεύουν τους εαυτούς τους».
Σημείο 2: «Σχετικά με τα στρατεύματα, δραστική μείωση από την πρώτη ημέρα. Και μετά σε ένα χαμηλό αριθμό, για να φτάσουμε τα επίπεδα των στρατευμάτων του 1960». Το κεφάλαιο «καθολική ψηφοφορία, στάθμιση στο 20%, με τη μία θετική ψήφο» συνιστά κομβικό σημείο για όλο το πακέτο. Εμφανώς βελτιώνει ουσιωδώς τις πρόνοιες στο σύστημα αποφάσεων του ’60 – βέτο εφ’ όλης της ύλης από πρόεδρο/αντιπρόεδρο, συν ξεχωριστές διαδικασίες εκλογής τους.
Η συμφωνία για καθολική ψηφοφορία των Κυπρίων με στάθμιση της ψήφου στο 20% για να μην εκλέγουν οι Ε/κ και τον αντιπρόεδρο, συνιστά μία εξαιρετικά προοδευτική εξέλιξη. Με τη στάθμιση, πρώτο ρόλο θα έχουν όσοι πολιτικοί διαθέτουν παγκύπρια απήχηση, γι’ αυτό και απορρίπτουν την πρόνοια αυτή οι οπαδοί της χωριστικής πολιτικής.
Πίσω στη μεγάλη εικόνα. Αναβάθμιση της ευρωτουρκικής σχέσης έναντι επίλυσης. Τ. Ερντογάν με Αντόνιο Κόστα και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η τάση στην Ε.Ε. για εκσυγχρονισμό της Τ.Ε. Τουρκίας-Ε.Ε. είναι σαρωτική. Μπορεί να είναι και το κυπριακό πλεονέκτημα, εφόσον δούμε τον καταιγισμό των γεωπολιτικών αλλαγών ως ευκαιρία.
