Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα πολιτικά κόμματα. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, οκτώ στους δέκα Κύπριους συμπολίτες μας εξέφρασαν τη δυσπιστία τους σε αυτά, ενώ μάλιστα δείχνουν να βρίσκονται, αν μη τι άλλο, εγκλωβισμένα σε μια «δίνη εσωστρέφειας». Ως εκ τούτου, η ουσιαστική επανασύνδεσή τους τόσο με τα μέλη τους όσο και με την κοινωνία των πολιτών, είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Παραδοσιακά, τα πολιτικά κόμματα αντιπροσωπεύουν τον λαό, διαμορφώνουν και προωθούν πολιτικές, διεκδικούν την εξουσία μέσω εκλογών, εκπαιδεύουν και κινητοποιούν τους πολίτες για ενεργό συμμετοχή στην πολιτική, προάγουν τη δημοκρατία μέσω διαλόγου και πολυφωνίας, ελέγχουν την κυβέρνηση, προωθώντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Αυτές οι λειτουργίες συμβάλλουν στη σταθερότητα και τη δυναμική της δημοκρατικής πολιτείας που διασφαλίζουν τον εκσυγχρονισμό της χώρας, καθώς επίσης την ευημερία και τη συμπερίληψη όλων των πολιτών. Άλλωστε, η οικονομική ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το δημοκρατικό χαρακτήρα των πολιτικών και οικονομικών θεσμών της κάθε χώρας (Acemoglu και Robinson, «Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty», 2013).
Για να βγει όμως ένα κόμμα από την εσωστρέφεια, εξέλιξη που συναντάται σήμερα στη χώρα μας, ούτως ώστε να είναι χρήσιμο και αποτελεσματικό για την ευρεία λαϊκή βάση και όχι την ελίτ, θα πρέπει να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί με σοβαρότητα και συνέπεια ένα μακρόπνοο πλάνο αποτελούμενο από σειρά στρατηγικών ενεργειών.
Συγκεκριμένα:
1. Επανεξέταση της δομής και της οργάνωσης ενός κόμματος. Αυτό, ενδεχομένως να απαιτεί ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού, εισαγωγή νέων προσώπων με φρέσκες ιδέες και επανα-ενεργοποίηση των μελών.
2. Βελτίωση της επικοινωνίας τόσο με τα μέλη όσο και με τους ψηφοφόρους. Η χρήση σύγχρονων εργαλείων ψηφιακής επικοινωνίας σε συνδυασμό με μια ελεύθερη και προσωπική αλληλεπίδραση, μπορεί να βοηθήσει στην ευρύτερη προβολή των πολιτικών θέσεων και προτάσεων ενός κόμματος.
3. Διαμόρφωση ενός σαφούς και συνεκτικού πολιτικού προγράμματος που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις ανησυχίες των ψηφοφόρων. Ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων που αναζητούν την τύχη τους στο εξωτερικό, λόγω της περιρρέουσας δυσαρέσκειας. Ας μην ξεχνάμε πως τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να λειτουργούν πρωτίστως ως οργανώσεις πολιτικής σκέψης για την επίλυση των βραχυπρόθεσμων και μεσο-μακροπρόθεσμων προβλημάτων.
4. Ενίσχυση της διαφάνειας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, περισσότερη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και ανοικτός διάλογος με τα μέλη και τους υποστηρικτές. Η διαφάνεια αυτή μπορεί να αυξήσει τόσο την εμπιστοσύνη, όσο και την αφοσίωση στις κομματικές ηγεσίες.
5. Ενεργός συμμετοχή στις τοπικές κοινωνίες, με δράσεις και εθελοντισμό. Απαιτείται πραγματική επαφή με τον κόσμο, η οποία βοηθά στην κατανόηση των προβλημάτων και στην οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης.
6. Προώθηση της πολυμορφίας στις τάξεις ενός κόμματος, ώστε να αντιπροσωπεύονται διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, ηλικίες, και προσανατολισμοί. Αυτό ενισχύει την απήχηση σε ευρύτερο κοινό και αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη συμπεριληπτική δημοκρατία.
7. Εκπαίδευση – επιμόρφωση των στελεχών και των μελών του κόμματος για την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους σε θέματα πολιτικής ανάλυσης, επικοινωνίας και στρατηγικής.
8. Αναζήτηση συνεργασιών τόσο με άλλες πολιτικές δυνάμεις, όσο και με κοινωνικές οργανώσεις και φορείς. Οι συμμαχίες αυτές μπορούν να ενισχύσουν την επιρροή και την απήχηση.
9. Συνεχής αξιολόγηση των στρατηγικών και των δράσεων ενός κόμματος και προσαρμογή τους σύμφωνα με τα αποτελέσματα και τις εξελίξεις. Η ευελιξία είναι κρίσιμη για την επιτυχία.
10. Διαμόρφωση και προώθηση ενός μακροπρόθεσμου οράματος που να εμπνέει και να κινητοποιεί τους πολίτες. Ένα όραμα που να προσφέρει ρεαλιστικές αλλά και φιλόδοξες λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας.
Ακολουθώντας αυτές τις στρατηγικές, ένα κόμμα θα μπορούσε να ξεπεράσει την εσωστρέφεια και να αυξήσει τα ποσοστά του, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη των ψηφοφόρων.
Ένα κόμμα που επιθυμεί να είναι σύγχρονο, δυναμικό, δίκαιο και αντιπροσωπευτικό πρέπει να προάγει την πολυφωνία, τη διαφάνεια και την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών του. Σ’ ένα δημοκρατικό πλαίσιο, η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία ενός πολιτικού κόμματος βασίζεται στην ισότιμη εκπροσώπηση και στη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Όταν μια μικρή ομάδα στελεχών προβάλλεται δυσανάλογα, δημιουργούνται αρκετά προβλήματα που υπονομεύουν τη λειτουργία του κόμματος και την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Η κοινωνία των πολιτών απαιτεί απ’ τα κόμματα να επιστρέψουν στην παραγωγή πολιτικών θέσεων και κυβερνητικού προγράμματος και ν’ αποτελέσουν τη φωνή της. Ν’ αποτρέπουν την υπερβολική συγκέντρωση (κυβερνητικής) εξουσίας και να ελέγχουν το πολιτικό προσωπικό με εγγυήσεις ανοικτής πρόσβασης, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία («έλεγχοι και αντίβαρα», checks and balances).
Μπορούν τα κόμματα στη σύγχρονη Κύπρο να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις προκλήσεις της κοινωνίας και να ενισχύσουν πραγματικά τη δημοκρατική λειτουργία της χώρας, οδηγώντας την έξω από τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει; Αυτό είναι το πραγματικό πολιτικό διακύβευμα.
*Η Μαργαρίτα Καϊμακλιώτη είναι Πολιτικός Επιστήμονας, αναπληρώτρια Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων του Δημοκρατικού Συναγερμού και μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Γλαύκος Κληρίδης
