Η πρόσφατη απόφαση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, να αφαιρέσει τη φωτογραφία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου—του πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας—από το Προεδρικό Μέγαρο, εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την προσέγγισή του στις θεσμικές πρακτικές και την ιστορική ευαισθησία. Ανεξάρτητα από τις όποιες διαφωνίες ή την κριτική που μπορεί εύλογα να ασκείται στον Μακάριο και στις πολιτικές του, δεν χωρά αμφιβολία ότι συνιστά το σύμβολο της ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η πράξη του Προέδρου Χριστοδουλίδη δεν αποτελεί απλώς μια αλλαγή διακόσμησης. Αποτελεί ένα βήμα που θίγει τον συμβολικό πυρήνα της κρατικής υπόστασης, καθώς ο Μακάριος, για δεκαετίες, αντικατόπτριζε ακριβώς την αρχή της θεσμικής ιστορίας του νεοσύστατου κράτους. Είναι άλλο να διαφωνεί κανείς με τις επιλογές ενός ιστορικού ηγέτη και εντελώς άλλο να διαγράφει ή να υποβαθμίζει τον ρόλο του σε μια θεσμική συνέχεια που, ούτως ή άλλως, προσδιορίζει το παρόν και το μέλλον της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Δεν πρόκειται, βεβαίως, για ζήτημα ιδεολογικής ταύτισης με το πρόσωπο του Μακαρίου. Η ιστορία τον έχει ήδη κρίνει, όπως κρίνει και κάθε άλλη πολιτική προσωπικότητα. Ωστόσο, η θέση του ως πρώτου Προέδρου δεν επιδέχεται αμφισβήτηση: πάνω σε εκείνον στηρίχθηκε η κρατική οντότητα της Κύπρου. Η επιλογή του κ. Χριστοδουλίδη να μετακινήσει αυτό το ιστορικό σημείο αναφοράς, έστω και σε επίπεδο συμβολισμού, υπονομεύει τη λογική της συνέχειας που πρέπει να διακρίνει κάθε κράτος.
Είναι φυσικό ένας νέος Πρόεδρος να επιδιώκει να δώσει το δικό του στίγμα. Ωστόσο, η υπέρβαση των ορίων, όταν διακυβεύεται η ίδια η ιστορική μνήμη, δείχνει περισσότερο προσήλωση στην προσωπική εικόνα παρά στη θεσμική παράδοση που καλείται να υπηρετήσει. Ουδείς προηγούμενος Πρόεδρος, οποιασδήποτε ιδεολογικής κατεύθυνσης, θεώρησε σκόπιμο να θέσει υπό αμφισβήτηση αυτή την αναγνώριση του πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς, πέρα από πρόσωπα, αυτό που τιμάται είναι η ίδια η ιδρυτική πράξη του κράτους.
Ανεξαρτήτως πολιτικής σκοπιμότητας, μια τέτοια κίνηση προξενεί απορία ως προς το τι πραγματικά υπηρετεί. Αν ο συμβολισμός της «αποκαθήλωσης» εξυπηρετεί συγκεκριμένες πολιτικές επιδιώξεις ή την ανάγκη αυτοπροβολής, τότε τίθεται το ερώτημα κατά πόσο ο επικεφαλής του κράτους αποδίδει στην ιστορική μνήμη την αξία που της αναλογεί. Η επιπόλαιη αυτή παρέμβαση σε ένα εδραιωμένο θεσμικό έθιμο εντείνει την ανησυχία ότι οι προσωπικές φιλοδοξίες μπορεί να παραγκωνίζουν ακόμη και βασικές αρχές σεβασμού προς την ιστορία.
Κοντολογίς, δεν πρόκειται για υποστήριξη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ή για άκριτη αποδοχή της πολιτικής παρακαταθήκης του. Πρόκειται για μια επιβεβλημένη αναγνώριση της ιστορικής αφετηρίας του κυπριακού κράτους, πάνω στην οποία οφείλουμε όλοι να στεκόμαστε με σεβασμό. Όταν ένας Πρόεδρος αδιαφορεί για αυτή τη συνέχεια, προτάσσοντας την προβολή του δικού του προφίλ, το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ότι η συλλογική μνήμη μπορεί να γίνει αντικείμενο χειρισμού κατά το δοκούν. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να προβληματίζει κάθε πολίτη που νοιάζεται για την ουσία και την ιστορική συνείδηση ενός κυρίαρχου κράτους.
