Του Απόστολου Κουρουπάκη
Πολύς λόγος έγινε τις περασμένες ημέρες, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για τη θέση που έχει η χώρας μας σχετικά με τη φιλαναγνωσία. Υπενθυμίζω ότι είμαστε στην προτελευταία θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φυσικά, πέρασε και αυτή η αγωνία, σύντομα έπαψε να απασχολεί τη δημόσια σφαίρα συζήτησης και προχωρήσαμε στα επόμενα ζητήματα που απασχολούν την κυπριακή κοινωνία, που δεν είναι και λίγα. Λογικό, και δεν μου κάνει καμία εντύπωση. Είναι και αυτό στο πρόγραμμα.
Κάνοντας την περιήγησή μου και εγώ σε δημοφιλή πλατφόρμα τις προηγούμενες ημέρες για να δω πού βρίσκεται το ενδιαφέρον για το εν λόγω ζήτημα δεν βρήκα παρά ελάχιστες αναφορές. Σκέφτηκα λοιπόν ότι έσβησε και αυτό το θέμα και με το καλό σε μία επόμενη έξαρση του θέματος θα το ξαναδούμε. Όπως έκανα λοιπόν την περιήγησή μου, εντόπισα μία ανάρτηση η οποία έλεγε ότι με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς άρχισαν ορισμένοι καθηγητές φιλολογικών μαθημάτων να ζητούν από συναδέλφους, από φίλους και λοιπούς φωτοτυπίες του ενός και του άλλου λογοτεχνικού βιβλίου, ή έστω σε μορφή pdf για να το χρησιμοποιήσουν στη σχολική αίθουσα.
Αναρωτήθηκα λοιπόν πώς γίνεται ένας φιλόλογος να μην έχει στην προσωπική του βιβλιοθήκη ένα βιβλίο λογοτεχνίας που θα χρειαστεί να το αξιοποιήσει στην τάξη του. Πώς είναι δυνατόν να πρέπει να διδάξεις ένα λογοτεχνικό έργο και να περιμένεις την αρχή της σχολικής χρονιάς για να καταπιαστείς μαζί του, να το διαβάσεις και μετά να το διδάξεις.
Και δεν μιλάμε για λογοτεχνικά έργα που είναι σπάνια κομμάτια, που έχουν εξαντληθεί ή που τέλος πάντων χρειάζεται ένας αγώνας για να το προμηθευτείς. Έχουμε να κάνουμε με βιβλία που διδάσκονται στα σχολεία μας εδώ και πολλά χρόνια. Πώς λοιπόν αυτοί οι καθηγητές θα αναπτύξουν στους μαθητές και τις μαθήτριές τους τη φιλαναγνωσία; Όταν οι ίδιοι δεν το κάνουν για τον εαυτό τους; Όταν δεν πηγαίνουν σε ένα βιβλιοπωλείο να το αγοράσουν ή έστω να το αναζητήσουν σε ηλεκτρονική μορφή, και έτσι να μπορούν να το αξιοποιήσουν πολλαπλώς στη σχολική τάξη;
Σκέφτομαι επίσης τι ρόλο παίζουν οι σχολικές βιβλιοθήκες; Υπάρχουν; Αξιοποιούνται από τους καθηγητές και το μαθητόκοσμο; Ή έχουν γίνει αίθουσες συνεδριάσεων, αποθήκες ποικίλου υλικού ή και ως άτυπα «πειθαρχεία»; Τα σχολεία μας αξιοποιούν τα νέα ψηφιακά μέσα για να δείξουν την εικονογράφηση ενός βιβλίου; Ή έστω να δείξουν στους μαθητές τους πως το βιβλίο υπάρχει και σε αυτή τη μορφή, την ηλεκτρονική, και πως μπορούν να καταφύγουν σε αυτό ανά πάσα στιγμή;
Φυσικά, σε αυτή την ανταλλαγή υπάρχει και το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων που έχουν οι συγγραφείς και τα άλλα εμπλεκόμενα μέρη, τα οποία έτσι καταπατιούνται και είναι αδίκημα ποινικά διωκόμενο. Ούτε αυτό σκέφτονται όσοι και όσες θέλουν την εύκολη λύση της φωτοτυπίας ή της ηλεκτρονικής αναπαραγωγής ολόκληρου του βιβλίου. Λύσεις υπάρχουν για όλα, και σίγουρα δεν λείπουν από τους εκπαιδευτικούς μας οι πόροι για να αγοράσουν ένα και δύο βιβλία. Αλλά αν τους λείπουν τότε θα πρέπει να πιέσουν το υπουργείο να εμπλουτίσει τις σχολικές βιβλιοθήκες, να πιέσουν το υπουργείο να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες, να κάνει τέλος πάντων ό,τι μπορεί ώστε τα βιβλία να είναι οργανικό μέρος της δουλειάς τους, και όχι απλώς διδακτικό υλικό.
Θα πρέπει λοιπόν όλοι και όλες που είναι μέρος ενός συνόλου που λέγεται σχολείο και υπάρχουν εκεί για να εμπνέουν και να καθοδηγούν να τα σκέφτονται όλα αυτά. Διαφορετικά ας πάψουμε να μιλάμε για εγγραμματισμό, για φιλαναγνωσία, για αγάπη για το βιβλίο και για την έλλειψη ειδικών προγραμμάτων από το υπουργείο Παιδείας.
Η αγάπη για το βιβλίο και την ανάγνωση, η ανάγκη της μελέτης και της έρευνας, καλλιεργείται είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο, αυτά είναι πλέον γνωστά. Όπως πολύ γνωστό είναι πως η αποστροφή για το βιβλίο, τη λογοτεχνία και την κριτική σκέψη επίσης «καλλιεργείται» στο σχολείο και κατά την άποψή μου πολύ λιγότερο στο σπίτι. Ξεκινάει η νέα σχολική χρονιά λοιπόν και ελπίζω έστω και ένας μαθητής ή μία μαθήτρια να θελήσει να αναζητήσει εξ ιδίας θελήσεως τον Ιούνιο του 2025 ένα ποίημα, ένα διήγημα, ή ένα μυθιστόρημα, γιατί του δημιουργήθηκε η απορία για το τι είναι λογοτεχνία.
Καλή σχολική χρονιά.
