Kathimerini.com.cy
Το Κρατικό Αρχείο ιδρύθηκε το 1972, ως Δημόσιο Αρχείο, κάτω από την οργανωτική δομή του Υπουργείου Δικαιοσύνης, αλλά λειτούργησε το 1978, μετά την τουρκική εισβολή. Αυτή η καθυστέρηση είχε ως αποτέλεσμα, ανάμεσα στις πολλές άλλες σημαντικές επιπτώσεις της εισβολής, και την απώλεια σημαντικών αρχείων, που παρέμειναν στα κατεχόμενα, ή καταστράφηκαν κατά την προέλαση του Αττίλα.
Κύρια αποστολή του Κρατικού Αρχείου, όπως μετονομάστηκε το 1991, αποτελεί η διάσωση, διαφύλαξη και διάθεση των αρχείων που παράγονται στην Κύπρο. Διασώζει τα δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα, τα διαφυλάσσει συντηρώντας και φωτοαναπαράγοντάς τα, με απώτερο στόχο τη διάθεσή τους στο ευρύ κοινό για μελέτη και αξιοποίησή τους ερευνητικά, και στους δημόσιους λειτουργούς για εκπλήρωση των καθηκόντων τους.
Τι είναι όμως ένα αρχείο; Ο όρος «αρχείο» εμπερικλείει τέσσερεις έννοιες, συνήθως αλληλοκαλυπτόμενες και ενίοτε αλληλοσυμπληρούμενες. Αρχικά, αρχείο αποτελεί το σύνολο των πληροφοριών που καταγράφει ένας οργανισμός ή ένα άτομο για τη διεκπεραίωση της εργασίας του. Αρχείο είναι και η υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για την αρχειοθέτηση των πιο πάνω πληροφοριών, αλλά και η αρχειακή υπηρεσία, που είναι αρμόδια για τη διαχείριση των αρχείων ενός κράτους (το Κρατικό Αρχείο, στην περίπτωσή μας). Τέλος, αρχείο ονομάζεται και το κτήριο που στεγάζεται η αρχειακή υπηρεσία.
Τόσο τα δημόσια αρχεία, τα αρχεία δηλαδή που παράγει ο δημόσιος και ευρύτερος δημόσιος τομέας, όσο και τα ιδιωτικά, έχουν τεράστια αξία, αφού αποτελούν μοναδική καταγραφή της ιστορικής στιγμής που παράγονται. Παρά την υποκειμενικότητά τους, αφού παρουσιάζουν την άποψη του συγγραφέα τους κατά τη δεδομένη στιγμή, τα αρχεία θεωρούνται αξιόπιστες πηγές για την καταγραφή της ιστορίας και σε συνδυασμό με άλλες μαρτυρίες, όπως ο Τύπος, οι συνεντεύξεις κ.λπ., αποδίδουν το κλίμα της εποχής τους.
Πέραν της ιστορικής τους αξίας, τα αρχεία έχουν και σημαντική λειτουργική σημασία. Χωρίς αυτά, διάφορες λειτουργίες τόσο της δημόσιας υπηρεσίας, όσο και ιδιωτικών επιχειρήσεων, δεν μπορούν να διεκπεραιωθούν. Φανταστείτε να επιθυμείτε να εκδώσετε καινούργιο τίτλο ακίνητης ιδιοκτησίας, χωρίς να υπάρχουν τα σχετικά μητρώα στο Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας. Ή να πρέπει να προετοιμαστεί ένας δικηγόρος για μια σημαντική δίκη, χωρίς να υπάρχει αρχειοθετημένη μια προηγούμενη σχετική υπόθεση.
Τα αρχεία, λοιπόν, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητά μας. Και ο ρόλος τους αυτός πρέπει να αναδειχθεί, να αναγνωριστεί, και να τους αποδοθεί η σημασία που τους αξίζει. Στη σημερινή εποχή, η ανάπτυξη της τεχνολογίας αφενός, και η επίσπευση της διάχυσης των πληροφοριών, αφετέρου, επιβάλλουν μεγαλύτερη μέριμνα για τη διάσωση των ηλεκτρονικών, πλέον αρχείων, μέσω της ορθής αρχειοθέτησης και διαφύλαξής τους.
Το Κρατικό Αρχείο, μέσα από διάφορες δραστηριότητες, προσπαθεί να καλλιεργήσει στην κοινωνία την αρχειακή συνείδηση. Τα τελευταία χρόνια, μέσα από τη συμμετοχή Λειτουργών του σε διάφορα συνέδρια, μέσα από τη διοργάνωση εκπαιδευτικών ημερίδων, την επιμόρφωση συνδέσμων-λειτουργών σε όλη τη δημόσια υπηρεσία, και το εκδοτικό του πρόγραμμα (11 εκδόσεις αρχείων μέχρι σήμερα) προσπαθεί να καλλιεργήσει την αγάπη για τα αρχεία και την ανάγκη για διάσωσή και διαφύλαξή τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Κρατικό Αρχείο, με ελάχιστο προσωπικό και πόρους, έχει διασώσει και διαφυλάσσει πέραν των 17 χιλιομέτρων μήκους ραφιών αρχεία, στην πλειοψηφία τους δημόσια αρχεία, τόσο της περιόδου της βρετανικής κατοχής της Κύπρου (1878-1959), όσο και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα αρχεία διατίθενται προς επιθεώρηση από το κοινό, αφού τύχουν προληπτικής ή ολικής συντήρησης, ενώ παράλληλα, στο Εργαστήριο Φωτοαναπαραγωγής, δημιουργούνται ψηφιακά αντίγραφα, για τη διάσωσή και διαφύλαξή τους.
Το Κρατικό Αρχείο, για σχεδόν 45 χρόνια, διατηρεί ζωντανή την ιστορία της Κύπρου μας, διαφυλάσσει τους αρχειακούς μας θησαυρούς, διασώζει τη συλλογική μνήμη του λαού μας.
Ο δρ Χρίστος Κυριακίδης είναι αναπληρωτής έφορος Κρατικού Αρχείου.
